Τελειομανία και εμμονή
Ένα μεγάλο ποσοστό ανδρών (75%) φαίνεται να λειτουργεί στη βάση ενός ακόμα διλήμματος στη σκέψη: «Αν προσπαθώ να είμαι τέλειος, μελαγχολώ και θυμώνω, αν δεν προσπαθώ να είμαι τελείως, νιώθω ένοχος, θυμωμένος και ανικανοποίητος». Ο σύγχρονος άνδρας βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα ευρύ φάσμα προκλήσεων και υποχρεώσεων, τις οποίες πρέπει να ακολουθήσει για να γίνει αποδεκτός από το υπόλοιπο σύνολο.
Στην προσπάθεια αυτή, κυρίαρχες διαστάσεις είναι η ανταγωνιστικότητα, η απαίτηση για ολοένα και αυξανόμενη επίδοση, η επίδειξη μεγάλης γκάμας δυνατοτήτων και ικανοτήτων και φυσικά η απαίτηση του να συνοδεύεται από επιτυχία κάθε δυνατή προσπάθεια. Η εικόνα αυτή, του δυναμικού, διεκδικητικού και σε όλα ικανού άντρα, ενισχύεται τόσο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και από το εσωτερικευμένο πρότυπο που έχει ο καθένας σχετικά με το πως πρέπει να νιώθει και να εκφράζεται ο ιδανικός άντρας.
Η υιοθέτηση της παραπάνω άποψης, έχει ως αποτέλεσμα την καλλιέργεια ενός κλίματος συνεχούς επαγρύπνησης για νέες προκλήσεις και τη διάθεση για εμπλοκή με δραστηριότητες, μέσω ενός τελειοθηρικού τρόπου. Στην περίπτωση που αυτό επιτυγχάνεται, το τίμημα ή κόστος της εναγώνιας αυτής κατάστασης είναι να έχουν συσσωρευτεί στον άνθρωπο μεγάλα ποσά άγχους, θλίψης, στενοχώριας. Στην αντίθετη περίπτωση, υπάρχει καλλιέργεια ενοχών, τύψεων και γενικά συναισθημάτων ματαίωσης και χρέωσης προς τον εαυτό.
Ισχυρογνωμοσύνη και ακαμψία
Ένα άλλο δίλημμα, βάσει του οποίου κινείται ένα σημαντικό μέρος του ανδρικού πληθυσμού (56%) είναι το εξής: «ή κρατώ τα πάντα (συναισθήματα, σκέψεις, σχέσεις) σε απόλυτη τάξη ή φοβάμαι ότι θα προκληθεί ένα μεγάλο μπέρδεμα». Είναι αλήθεια πως πολλοί άνδρες θέλουν τα πάντα να είναι σε απόλυτη τάξη και να κυλάει οργανωμένα η ζωή τους όπως ακριβώς την έχουν φανταστεί.
Διαφορετικά, στην περίπτωση δηλαδή που παρουσιαστεί μία παράμετρος που δεν είχαν αρχικά υπολογίσει, κυριαρχούνται από ανασφάλεια, αποσυντονίζονται και προσπαθούν να αλλάξουν την κατάσταση χωρίς να δίνουν εξηγήσεις σε άλλους ή να ζητήσουν βοήθεια. Σημαντικό είναι να προσπαθήσει ο άντρας να σπάσει αυτόν το φαύλο κύκλο και να ζητήσει βοήθεια.
Η επίδειξη της «αδύναμης» αντρικής πλευράς είναι κάτι που η σύγχρονη γυναίκα θεωρεί ένδειξη ευαισθησίας, πραγματικής και ειλικρινούς συναισθηματικής έκφρασης και απόδειξη πραγματικού ενδιαφέροντος, αφού εκδηλώνουμε τις αδύναμες πλευρές μας μόνο σε αυτούς που αισθανόμαστε κοντά μας.
Φόβος δέσμευσης και ανάγκη ελέγχου
Επίσης, από την έρευνα προέκυψε ότι περίπου ο ένας στους δύο άντρες στο επίπεδο της σχέσης λειτουργεί με το εξής σκεπτικό: «ή συνδέομαι με κάποιον και μπορεί να πληγωθώ ή δε συνδέομαι με κανέναν, διατηρώ τον έλεγχο αλλά μένω μόνος». Η ενασχόληση με το θέμα του ελέγχου αποτελεί βασική συνιστώσα στα προβλήματα σχέσης και μπορεί να εκφράζεται είτε με την υπερβολική αυστηρότητα από τη μεριά του ενός συντρόφου ή με την εκδήλωση εξάρτησης του ενός από του άλλου.
Ο σύγχρονος άντρας αντιλαμβάνεται την κοντινή σχέση ως απόπειρα εισβολής στον προσωπικό του ψυχολογικό χώρο. Αναπτύσσει άμυνες και κλείνεται στον εαυτό του προσπαθώντας να διαφυλάξει την ανεξαρτησία και την αυτονομία του. Κάθε κίνηση προσέγγισης από τη σύντροφό του εκλαμβάνεται ως προσπάθεια αλλαγής του προσωπικού του τρόπου ζωής, αλλοτρίωση που αντιμετωπίζεται με την απόσυρσή του και τη ψυχική απομάκρυνση.
Στο πλαίσιο της θεραπευτικής παρέμβασης, σκοπός είναι η υιοθέτηση ενός εναλλακτικού τρόπου αντίδρασης στα προβλήματα μιας σχέσης, η κατανόηση ότι η σχέση είναι ένα μόρφωμα που χτίζεται σε καθεστώς απόλυτης συνεργασίας και η διευκρίνιση του είδους και της έντασης της ψυχολογικής ανάγκης του κάθε μέλους να ασκεί και διατηρεί τον έλεγχο.
Σταδιακά, παράγοντας που φαίνεται να διευκολύνει είναι η παραχώρηση κάποιων καθημερινών δραστηριοτήτων στη σύντροφο, όπως για παράδειγμα ο καθορισμός από τη μεριά της για μία κοινή έξοδο ή η απόφαση για το χρόνο και τόπο των διακοπών. Σημαντικό επίσης είναι να συνειδητοποιήσουν οι δύο σύντροφοι το ρόλο που διαδραματίζει ο καθένας τους στο θέμα του ελέγχου.
Ο φορέας ελέγχου, ο τρόπος δηλαδή που ο καθένας μας αποκωδικοποιεί το τι αντιπροσωπεύει ο άλλος τη στιγμή που ασκεί έλεγχο πάνω μας, μπορεί να εκφράζεται μέσα από ποικίλους ρόλους όπως για παράδειγμα του δικαστή, του επικριτή, το φροντιστή ή ακόμα και εκείνου που ενσαρκώνει τη γονεϊκή φιγούρα.
Ο τρόπος δηλαδή που έχουμε μάθει να αντιδρούμε στα πρόσωπα που ασκούν έλεγχο στο παρελθόν καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις συμπεριφορές μας μέσα στη σχέση.
Αρκετά βοηθητικό είναι, τη στιγμή που νιώθουμε καταπιεσμένοι από τη συμπεριφορά του άλλου, να προσπαθούμε να επαναφέρουμε τη συζήτηση στο θέμα που μας απασχολεί, να εστιάζουμε στην επίλυση δηλαδή του προβλήματος και να μην επηρεαζόμαστε από την μεταβίβαση, δηλαδή από τα συναισθήματα που συνοδεύουν το πρόσωπο ή τη φιγούρα εξουσίας από το παρελθόν που μας θυμίζει εκείνη τη στιγμή ο άλλος.
Καταλήγοντας, το πρώτο βήμα της αλλαγής έρχεται όταν συνειδητοποιήσουμε την κυκλικότητα των προβλημάτων μας, την επαναληψιμότητα των ρόλων που παίζουμε σε μία διαπροσωπική σχέση, τη συχνότητα με την οποία περνάμε από τον ένα ρόλο στον άλλον ή το ρυθμό παραμονής σε ένα ρόλο για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η διακοπή αυτών των φαύλων κύκλων κρίνεται απαραίτητη προϋπόθεση για την έλλειψη διαιώνισης των αρνητικών σκέψεων και πεποιθήσεων για τον εαυτό μας.
Ο μοναδικός τρόπος για να γίνει αυτό εφικτό είναι να δοκιμάζει ο σύγχρονος άνδρας να εκδηλώνει όσο περισσότερες πλευρές του αυθεντικού εαυτού και να μη φοβάται να δείξει συναισθήματα αδυναμίας, ευαισθησίας, ανοχής και υπομονετικότητας.
Παράλληλα, σημαντικό είναι να καταλάβει ότι δεν είναι απολύτως απαραίτητο να είναι στα πάντα ικανός και να διατηρεί τον έλεγχο της κατάστασης, γιατί πολύ απλά οι κοντινοί μας άνθρωποι μας αποδέχονται για αυτό που συνολικά είμαστε, συμπεριλαμβανομένης τόσο της αδύναμης όσο και την ανήμπορης πλευράς του εαυτού μας.
Δημήτριος Τσιάκος
Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής (ΜSc)
Επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Γνωσιακής – Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας
Ο Δημήτριος Τσιάκος είναι αριστούχος απόφοιτος του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη Συμβουλευτική και Προσανατολισμό, στη Διδακτική μαθημάτων με νέες τεχνολογίες, καθώς και στη Βασική Γνωσιακή Επιστήμη στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει εκπαιδευθεί στη Γνωσιακή – Αναλυτική Ψυχοθεραπεία και στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία. Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας και του Δήμου Φιλοθέης. Είναι εκπαιδευτής και επόπτης στο Ινστιτούτο Γνωσιακής – Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας. Είναι μέλος του Πανελληνίου Ψυχολογικού Συλλόγου και της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού.
