Το ανθρώπινο έμβρυο μεγαλώνει ραγδαία μέσα στο προστατευμένο περιβάλλον της μήτρας, παίρνοντας δια μέσου του πλακούντα απ’ τον οργανισμό της μητέρας του όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται για την ανάπτυξη του. Όμως μαζί μ’αυτά του μεταφέρεται και η συναισθηματική της κατάσταση. Η μητέρα και το έμβρυο λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Γι’ αυτό χρειάζεται σε κάθε κυοφορούσα γυναίκα να παρέχεται ένα περιβάλλον ηρεμίας και αγάπης, προστατευμένο από άγχος, θλίψη, προβλήματα, προστριβές, σοκ. Απ’ την απαρχή της ζωής του το έμβρυο συνδέει τη θρέψη με την συναισθηματική κατάσταση της μητέρας του, γι’ αυτό και έντονα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες διαταραχές στην κύηση έως και την διακοπή της.
Όμως αυτή η αλληλεπίδραση μητέρας-παιδιού γίνεται ακόμα εμφανέστερη κατά την βρεφική ηλικία, όπου ο θηλασμός ή το τάϊσμα με το μπιμπερό συνδέονται πάντα με συναισθήματα καθοριστικά, που θα σημαδέψουν την μετέπειτα ζωή του ως τα βαθειά γεράματα. Η μητέρα σαν «τροφός» του βρέφους του μεταφέρει ταυτόχρονα με την τροφή τον ιδιαίτερο δικό της τρόπο συναισθηματικής έκφρασης. Μια σχιζοειδής, αποστασιοποιημένη, ψυχρή μητέρα μπορεί ν’αφήσει το βρέφος να κλαίει αρκετά μέχρι να το ταΐσει και δεν είναι σε θέση να του παρέχει επαρκή ζεστασιά, άγγιγμα και στοργή. Ενώ αντιθέτως μια περισσότερο καταθλιπτική προσωπικότητα όχι μόνο είναι σε θέση να του προσφέρει φροντίδα και αγάπη, αλλά μπορεί και να το πνίξει, να το παραμπουκώσει, να υπερθεματίσει μέσα από μια υπερπροστατευτική, κατά- πιεστική συμπεριφορά.
Τελειομανείς μητέρες πάλι θα δώσουν έμφαση στην τήρηση προγραμμάτων και στον έλεγχο τη κατάστασης και όχι στην ουσία του θηλασμού, που είναι η αγάπη. Θα προτιμήσουν να εκπαιδεύσουν το νεογέννητο ξυπνώντας το προκαθορισμένες ώρες και παραβιάζοντας το δικό του φυσικό βιολογικό ρυθμό. Συχνά του επιβάλλουν ένα ψυχαναγκαστικού τύπου τάϊσμα με συγκεκριμένες ποσότητες τροφής. Πιο υστερικές μητέρες δημιουργούν συχνά το εντελώς αντίθετο κλίμα, ένα χάος, «όλα χύμα», λειτουργούν παρορμητικά και για το θεαθήναι, χωρίς καθόλου οργάνωση ή μια ευταξία στο τάϊσμα και στην ανατροφή του παιδιού.
Το πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος της μητέρας για τα βρέφη, αποδεικνύεται απ’το φαινόμενο του ιδρυματισμού. Ορφανά και εγκαταλελειμμένα μωρά, που μεγαλώ- νουν σε ιδρύματα, παρουσιάζουν αυξημένη θνησιμότητα, όχι λόγο ασιτίας, αλλά λόγο μαρασμού. Συχνά αρνούνται την πρόσληψη τροφής, κλείνονται στον εαυτό τους, περιχαρακώνονται από τον έξω κόσμο του ιδρύματος, επειδή τους λείπει η αγκαλιά και η ιδιαίτερη προσοχή, που μόνο ένα αποκλειστικά δικό τους άτομο, όπως είναι η μητέρα, μπορεί να τους προσφέρει.
Επειδή λοιπόν «όχι μόνο με το ψωμί μεγαλώνει ο άνθρωπος», έχει ιδιαίτερη σημασία για την ψυχοσωματική υγεία και ισορροπία όλης της οικογένειας η τελετουργία του καθημερινού μαγειρέματος, που στις μέρες μας έχει δυστυχώς παραμεληθεί.Η παράλληλη εργασιακή απασχόληση της γυναίκας, όχι μόνο για ν’αναπτύξει την προσω- πικότητα της, αλλά συνήθως για καθαρά βιοποριστικούς λόγους, καθώς και ο γρήγο- ρος, πρόχειρος τρόπος ζωής, έχει σαν αποτέλεσμα αγχωμένες και ξεθεωμένες γυναίκες, που μαγειρεύουν αποβραδίς, χωρίς να χαίρονται και ν’ απολαμβάνουν τον ρόλο τους της τροφού της οικογένειας. Είναι πολύ σημαντικό το φαγητό να είναι υγιεινό, φρέσκο, νόστιμο, καλομαγειρεμένο, περίτεχνα σερβιρισμένο. Επειδή η ενέργεια αυτού που μαγειρεύει μεταφέρεται τόσο στο τσουκάλι, όσο και στα πιάτα της οικογένειας, άγχος και αρνητικά συναισθήματα κατά την παρασκευή του φαγητού μπορούν να δημιουργήσουν δυσφορία και βαρυστομαχιά. Όποιος μαγειρεύει με χαρά και αγάπη για τους άλλους, τους θρέφει κυριολεκτικά και με αυτά τα συναισθήματα του.
Κεφαλαιώδους σημασίας για την συνοχή της οικογένειας αποτελεί η συνεύρεση όλων της των μελών γύρω απ΄ ένα καλοστρωμένο τραπέζι καθημερινά και όχι μόνο τις Κυριακές και τις αργίες. Ένα καθαρό τραπεζομάντιλο, καλαίσθητα σερβίτσια, εδέσματα που να προκαλούν την όρεξη αισθητικά, χωρίς υπερβολές σε ποικιλίες και ποσότητες, ένα λουλούδι σ’ένα βάζο, μια απαλή μουσική, μια ουσιαστική και ήρεμη επικοινωνία, συμβάλλουν στην ιεροτελεστία της βρώσης και της πόσης και στην καλή συναισθηματική διάθεση και ισορροπημένη αφομοίωση της τροφής. Απ’αυτά τα τραπέζια θα σηκωθούν ευχαριστημένοι άνθρωποι, που θα νοιώθουν ανάλαφροι και θα έχουν πάρει θετική ενέργεια. Άνθρωποι «καλοθρεμμένοι» τόσο σωματικά, όσο και συναισθηματικά.
Το φαγητό αποτελεί μία από τις λίγες βιολογικές λειτουργίες του ανθρώπου, που είναι κοινωνικά αποδεκτή και που θεωρήται αξιοπρεπές να την μοιράζεται με άλλους, ακόμα και με άγνωστους. Δείπνα εργασίας, γιορτινά, χριστουγεννιάτικα και πασχαλινά τραπέζια, γάμοι, βαφτίσια, ονομαστικές εορτές και γενέθλια, ακόμα και στο πένθος οι άνθρωποι βρίσκονται από κοινού για να μοιραστούν χαρές και λύπες συντρώγοντας. Ακόμα και οι ερωτευμένοι θα βρεθούν συνήθως πρώτα μαζί για να συνφάγουν και να βολιδοσκοπήσουν την κατάσταση σε μια πιο χαλαρή, αλλά και ταυτόχρονα προσωπική ατμόσφαιρα ενός βραδινού δείπνου, προτού «προχωρήσουν στο ψητό» προς μία καθαρά ερωτική συνεύρεση.
Οι τελετουργίες και οι παραδόσεις του φαγητού συναντούνται σε όλα τα πλάτη και τα μήκη και καθ’όλες τις ιστορικές εποχές. Οι άνθρωποι δράττουν της ευκαιρίας να συμφάνε με κάθε αφορμή, για κάθε λόγο. Για να επικοινωνήσουν, να επιδειχθούν, να συμπαρασταθούν, να νοιώσουν ότι ανήκουν μαζί.
Παραταϊσμένα, κακοταϊσμένα ή συναισθηματικά πεινασμένα βρέφη πλήττονται συχνά ήδη από την παιδική ηλικία ή την εφηβεία, από σοβαρές διατροφικές διαταραχές, όπως παχυσαρκία, βουλιμία ή νευρική ανορεξία. Το φαγητό λειτουργεί σαν υποκατάστατο, φυσικό ηρεμιστικό, αντικαταθλιπτικό, εύκολη ηδονή, έρχεται να καλύψει την αβάσταχτη μοναξιά και την αίσθηση εσωτερικής κενότητας, γίνεται απαραίτητη καθημερινή εξάρτηση.
Δαιμονοποιήται και από πηγή ζωής, ευχαρίστησης, θρέψης, γίνεται θελκτικό και επικίνδυνο,αντικείμενο σφοδρών εσωτερικών αντιπαρα- θέσεων και συγκρούσεων. Επειδή τελικά είμαστε και αισθανόμαστε ότι τρώμε και όπως το τρώμε θα συνιστούσα την ιπποκράτεια αρχή της «εφ’ όρου ζωής ισορρο- πημένης δίαιτας». Συνειδητή θρέψη λοιπόν του εαυτού μας και των άλλων, συνοδευ-
όμενη από συναισθήματα αγάπης, χαράς, ευεξίας, ευχαρίστησης, εσωτερικής γαλή- νης, από ομορφιά, φαντασία και ανάπτυξη.
Μια λιγότερο γνωστή παράμετρος της θρέψης του ανθρώπου είναι η συμπαντική ενέργεια, λεγόμενη «πράνα», που βρίσκεται σε φυσικά περιβάλλοντα, όπως κοντά σε δέντρα, σε ποτάμια, θάλασσες, βουνοκορφές, στην ατμόσφαιρα, καθώς και στα φρεσκοκομμένα φρούτα και λαχανικά, αρκεί να είναι καθαρά από ζιζανιοκτόνα και λιπάσματα. Άνθρωποι που κρατιούνται μακριά από την φύση και καταναλώνουν ως επί το πλείστον επεξεργασμένες τροφές και κονσέρβες, αποδυναμώνουν και εξασθε- νούν τον οργανισμό τους και το ανοσοποιητικό τους σύστημα, νοιώθουν έντονη νευ- ρικότητα και άγχος και οδηγούνται σταδιακά σε βαρειές ασθένειες.
Ενώ όσοι επι- λέγουν ένα φυσικό τρόπο ζωής, απολαμβάνουν συχνά την ευεργετική επίδραση της φύσης και γεύονται καθημερινά σε ωμοφαγία τους φρέσκους καρπούς της, διέπονται από μια αίσθηση ευεξίας και γαλήνης, που ένας άνθρωπος με αστικό τρόπο ζωής δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί.
Όσοι επιλέγουν εκ πεποιθήσεως μια συνεπή φυτοφαγική διατροφή, αποφεύγοντας συστηματικά την κατανάλωση κρεατικών, ψαριών και γαλακτοκομικών προϊόντων,εάν προσέξουν να έχουν ισορροπημένο διαιτολόγιο, ώστε να μην δημιουργηθούν οργανικές ελλείψεις,συνήθως είναι λεπτότεροι, χαίρουν καλλίτερης υγείας,ψυχικής ηρεμίας και μακροβιότητας από τον μέσο άνθρωπο με τις γνωστές καταχρήσεις. Αρκεί να είναι απόλυτα συνειδητοποιημένοι και να μην νοιώθουν καταπιεσμένοι, ιδιαίτερα κατά τις κοινωνικές συναθροίσεις, όπου η κατανάλωση μεγάλων ποσοτή- των κρέατος, είθισται να συνάδει με την περιποίηση των καλεσμένων. Άτομα με έντονες κρεοφαγικές τάσεις, εκτός από προβλήματα παχυσαρκίας, υψηλή αρτηριακή πίεση και αυξημένη χοληστερίνη, ουρικό οξύ κ.α. ασθένειες, αντιδρούν έντονα με επιθετικότητα, θυμό και φόβο.
Είναι επακόλουθο της κρεοφαγίας, αφού στα σφάγια αποτυπώνεται πάντα ο τρόμος και ο πόνος του ζώου, που βιώνει το τέλος του συνή- θως σε απαράδεκτες, ιδιαίτερα βάρβαρες συνθήκες, που λειτουργούν τα περισσότερα σφαγεία, αλλά και πολλές φάρμες όπου μεγαλώνουν τα ζώα αφύσικα, ιδιαίτερα στρεσαρισμένα και καταπονημένα, σε συνθήκες που θυμίζουν στρατόπεδα συγκέν- τρωσης
«Μια τροφή δεν έχει νόημα, αν ο άνθρωπος δεν της δώσει νόημα τρώγοντας την».
Εξίσου η τροφή μπορεί να «φάει» τον άνθρωπο πριν την ώρα του, αν ο άνθρωπος δεν μάθει από μικρό παιδί να σέβεται το σώμα του και την τροφή. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι πρόκειται για μια ιερή ανταλλαγή, μια τελετουργία, που ξεκινάει από τα πρώτα στάδια της ενδομήτριας ζωής και συνεχίζεται αδιάλειπτα καθ’όλη την διάρκεια της, εξυπηρετώντας την μέχρι το τέλος. Η έννοια της ευχα- ριστίας και της ευγνωμοσύνης είναι ιδιαίτερα σημαντικές,έτσι ώστε να καλλιεργηθεί ο απαιτούμενος σεβασμός, για την μητέρα που μας έθρεψε και ανέθρεψε, για την μητέρα-γη που μας προσφέρει τους καρπούς και τα ζωντανά της για να διατηρηθούμε στη ζωή.
Τερέζα Βαλαβάνη Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια του Πανεπιστημίου της Λειψίας στην Γερμανία με 30ετή επαγγελματική εμπειρία. Το 2003 δημιούργησε στο Ηράκλειο τον Πολυχώρο «Ευρυάλη» και το 2009 τη «Σχολή Σχέσεων», όπου σύνδεσε την θεραπεία με την τέχνη και τον πολιτισμό.
