Μπορούν να προκληθούν από σκυλιά, λύκους, ακόμη και από ανθρώπους. Είναι επικίνδυνα λόγω της αυξημένης συχνότητας ανάπτυξης λοιμώξεων. Οι απλές γρατσουνιές που προκαλούνται χρήζουν επίσης ιδιαίτερης προσοχής, αφού λοιμώδεις παράγοντες μπορεί να εισαχθούν στον οργανισμό μας, ακόμη και από πολύ επιφανειακά μικροτραύματα.
Αντιμετώπιση
Τα σχετικά μικρά τραύματα δεν πρέπει να συρράπτονται.
Οι γρατσουνιές πλένονται και καθαρίζονται με αντισηπτικά διαλύματα.
Τα μεγάλα τραύματα -ειδικά του προσώπου- αποκαθίστανται χειρουργικά.
Τα τραύματα από ανθρώπινα δαγκώματα ή σκύλου δεν συνηθίζεται να συρράπτονται. Απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, γιατί αναπτύσσονται λοιμώξεις οφειλόμενες σε πλήθος μικροοργανισμών. Χορηγούνται αντιβιοτικά ευρέος φάσματος (όπως ορισμένα β-λακταμικά ή «πενικιλλινούχα φάρμακα), καθώς και αντιτετανικός ορός, εάν ο τραυματισθείς δεν έχει φροντίσει να κάνει αναμνηστικό εμβόλιο μέσα στην τελευταία 10ετία.
Στις περιπτώσεις δαγκώματος από ζώο, εφόσον αυτό είναι άγριο (λύκος, νυχτερίδα, αλεπού, ασβός, τρωκτικά κ.ά. θερμόαιμα ζώα) ή είναι αδέσποτο και δεν μπορεί να είναι υπό επιτήρηση για εμφάνιση λύσσας η αντιμετώπιση εξειδικεύεται με αντιλυσσική θεραπεία, αρχικά μία δόση αντιλυσσικού ορού και στη συνέχεια ημερήσιες δόσεις αντιλυσσικού εμβολίου (στις μέρες 1, 3, 7, 14 και 28, με ενδομυϊκή χορήγηση του εμβολίου HDCV. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας συνιστά και μια 6η δόση στις 90 ημέρες. Σε άτομα που έχουν εμβολιαστεί στο παρελθόν με 3 τουλάχιστον δόσεις, χορηγούνται 2 τουλάχιστον δόσεις την 1η και 3η ημέρα. Αν το ζώο που προκάλεσε το τραύμα είναι οικόσιτο, υγιές και διαθέσιμο, τίθεται σε παρακολούθηση για δέκα μέρες και παίρνονται τα συνήθη μέτρα για την περιποίηση του τραύματος.
Λύσσα
Είναι μια μεταδοτική, ιογενής, θανατηφόρος νόσος αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά και έγκαιρα. Μολονότι τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν εξαφανιστεί λόγω του καθολικού εμβολιασμού των σκύλων, εντούτοις υπάρχουν αδέσποτα σκυλιά (μερικά από τα οποία μπορεί να μη είναι εμβολιασμένα από φιλοζωϊκοές οργανώσεις, καθώς και άγρια ζώα (σκίουροι, αλεπούδες, λύκοι, νυχτερίδες, κουνάβια, νυφίτσες, κ.ά.), που δεν έχουν εμβολιάζονται και μπορούν να τη μεταδώσουν. Στη χώρα μας τα κρούσματα λύσσας είναι σπάνια σήμερα, ενδημικές περιοχές της νόσου θεωρούνται χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Νοτίου Αμερικής.
Εάν διαπιστωθεί ότι το ζώο είναι λυσσασμένο – και αυτό θα γίνει με τη στενή παρακολούθησή του ώσπου να εκδηλώσει την αρρώστια ή με την ανεύρεση στον εγκέφαλό του των ειδικών σωματίων, το Negri – τότε γίνεται αντιλυσσικός εμβολιασμός και χορηγείται αντιλυσσικός ορός.
Δαγκώματα και τσιμπήματα από θαλάσσια ζώα
Με εξαίρεση τον καρχαρία και το μπαρακούντα, τα περισσότερα θαλάσσια ζώα δεν είναι επιθετικά. Τα δαγκώματα των μεγάλων ζώων της θάλασσας αντιμετωπίζονται, όπως και κάθε άλλος εκτεταμένος τραυματισμός, με κύριο μέλημά μας τον έλεγχο της αιμορραγίας και την αντιμετώπιση του σοκ. Οι συχνότεροι τραυματισμοί προέρχονται από τις τσούχτρες, τις σμέρνες, τους σκορπιούς, τους αχινούς, τους κώνους, τις μέδουσες, το κοράλλι της φωτιάς, τη θαλάσσια ανεμώνη, τη θαλάσσια ύδρα, τη ρίνα κ.λπ. Για τα κεντρίσματα από κώνους, αχινούς και ορισμένα ψάρια του γλυκού και αλμυρού νερού δεν υπάρχουν ειδικά αντίδοτα. Το οινόπνευμα και η αμμωνία εξουδετερώνουν μόνο τις τοξίνες της μέδουσας. Το δηλητήριο της ρίνας, της ανεμώνης και της ύδρας αδρανοποιείται με τη θερμότητα. Όλα τα τσιμπήματα ή τα κεντρίσματα από τα θαλάσσια ζώα παρουσιάζουν έντονο, τσουχτερό πόνο και σπάνια γενικευμένα συμπτώματα, όπως ζάλη, εξάντληση, παράλυση, κράμπα, ναυτία, εμετό ή δύσπνοια.
Πρώτες βοήθειες:
- Τυλίξτε ένα ύφασμα γύρω από τα χέρια σας και βγάλτε τα πλοκάμια που έχουν μείνει.
- Ρίξτε πολύ νερό πάνω στην περιοχή ή πλύνετε τη με ξύδι.
- Αν είναι ανάγκη, ζητήστε ιατρική βοήθεια.
Τσιμπήματα σκορπιών
Οι σκορπιοί είναι οκτάποδα, όπως οι αράχνες και ανήκουν στις αραχνίδες. Το τσίμπημά τους είναι πολύ επώδυνο και μπορεί να προκαλέσει τοπικό οίδημα και αλλαγή χρώματος στην περιοχή. Ακόμη, είναι δυνατόν να συνοδεύεται από μούδιασμα, ναυτία, πυρετό, δυσκολία στην ομιλία, κράμπες στο στομάχι, σπασμούς και σοκ. Ωστόσο, τόσο σοβαρή κλινική εικόνα προξενεί μόνο ο σκορπιός της Αριζόνα, ο οποίος δεν συναντάται πουθενά αλλού. Οι πρώτες βοήθειες στην αντιμετώπιση των γενικευμένων συμπτωμάτων περιλαμβάνουν κυρίως τη βασική υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών και τη χορήγηση του αντίστοιχου ορού, ο οποίος περιέχει αντισώματα που εξουδετερώνουν το δηλητήριο.
Δαγκώματα από αράχνες
Γνωστά δηλητηριώδη είδη αραχνών είναι η λαθροδήκτης, η μαύρη χήρα ή δολοφόνος, η ερημίτης και η ταραντούλα. Το δάγκωμα γίνεται αντιληπτό έπειτα από 24 ώρες περίπου, οπότε να αρχίζει να μουδιάζει η περιοχή. Το δηλητήριο είναι νευροτοξικό και αφορά κυρίως σε κέντρα του νωτιαίου μυελού. Προκαλούνται κράμπες, συσπάσεις των κοιλιακών μυών και δυσκολία στην αναπνοή. Άλλα συμπτώματα είναι: ζάλη, εφίδρωση, εμετός, ναυτία και δερματικό εξάνθημα. Η αντιμετώπιση του πόνου γίνεται με ήπια αναλγητικά και στην περίπτωση που εμφανιστούν επικίνδυνα συμπτώματα επιβάλλεται να υποστηριχθούν οι ζωτικές λειτουργίες του αρρώστου. Υπάρχει αντιδηλητηριώδης ορός που χορηγείται με ιατρική συνταγή.
Δαγκώματα φιδιών
Από τα 150.000 είδη φιδιών, στην Ελλάδα και γενικά στην Ευρώπη υπάρχει ένα μόνο δηλητηριώδες, η οχιά. Το δάγκωμα των φιδιών έχει χαρακτηριστική εμφάνιση 2 σημείων και οφείλεται στους δύο κυνόδοντές τους. Το δάγκωμα από δηλητηριώδες φίδι προκαλεί αμέσως ισχυρό πόνο, οίδημα και εκχύμωση στην περιοχή. Μέσα σε 15 περίπου λεπτά αρχίζει η εμφάνιση των γενικών συμπτωμάτων, που περιλαμβάνουν ναυτία, εμετό, υπόταση, αρρυθμίες, ίλιγγο, σπασμούς, παραλήρημα και κώμα. Το μούδιασμα στο σημείο του δαγκώματος και στη γύρω περιοχή, στη γλώσσα, στο στόμα, στο τριχωτό της κεφαλής και η εμφάνιση κίτρινης όρασης είναι σημεία που δείχνουν ότι θα επακολουθήσουν παράλυση και αναπνευστική ανεπάρκεια. Οι πρώτες βοήθειες συνίστανται στον περιορισμό της κυκλοφορίας του αίματος στην περιοχή του δαγκώματος, στην επιβράδυνση της απορρόφησης του δηλητήριου, στην πρόληψη της μόλυνσης του τραύματος, στη βασική υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών και στη γρήγορη μεταφορά στο νοσοκομείο. Για το σκοπό αυτό, καθησυχάζουμε τον άρρωστο, ακινητοποιούμε το μέλος που φέρει το δάγκωμα, καθαρίζουμε με άφθονο νερό την πληγείσα περιοχή και αφαιρούμε τις κάθε είδους περισφίξεις (γραβάτες, στενά ρούχα, ζώνη κ.λπ.). Η περίδεση πρέπει να αφορά μόνο στη φλεβική επιστροφή του αίματος και είναι ανώφελη, εάν έχει περάσει μισή ώρα από το δάγκωμα.
Η αναρρόφηση του δηλητηρίου γίνεται με το στόμα ή με κατάλληλες βεντούζες, αφού γίνουν τομές στον επιμήκη άξονα του μέλους.
Τσιμπήματα εντόμων και Πρώτες Βοήθειες
Οι πρώτες βοήθειες περιλαμβάνουν:
- Άμεση απομάκρυνση του κεντριού από το δέρμα, αν πρόκειται για μέλισσα.
- Αν το τσίμπημα είναι σε άκρο (χέρι-πόδι), περίδεση πάνω από το τσίμπημα, για να περιοριστεί τοπικά η διάχυση του δηλητηρίου. Πρέπει όμως να απελευθερώνεται περιοδικά για αποκατάσταση της κυκλοφορίας.
- Επιθέματα πάγου πάνω στο τσίμπημα για την επιβράδυνση του ρυθμού απορρόφησης του δηλητηρίου.
Πρέπει μάλιστα να είμαστε κάθε στιγμή έτοιμοι να εφαρμόσουμε καρδιο-αναπνευστική αναζωογόνηση και να αντιμετωπίσουμε το αναφυλακτικό σοκ. Όλα τα άτομα, που έχουν ιστορικό σοβαρών αλλεργικών αντιδράσεων στα τσιμπήματα των εντόμων πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους ένα κουτί πρώτων βοηθειών. Το κουτί αυτό, αν δεν κυκλοφορεί έτοιμο στα φαρμακεία, μπορεί να κατασκευαστεί με ιατρική συνταγή.
Το φαρμακείο του αλλεργικού πρέπει να περιέχει:
Επινεφρίνη (αδρεναλίνη) μέσα σε σύριγγα για άμεση χρήση.
Αντιϊσταμινικά για χορήγηση από το στόμα.
Κορτιζόνη σε δισκία ή για ενδομυική χορήγηση
Οδηγίες χρήσης θα δοθούν από τον αλλεργιολόγο σας. Η αδρεναλίνη αντιστρέφει άμεσα τις επιπτώσεις της αλλεργικής αντίδρασης δτο καρδιαγγειακό και αναπνευστικό σύστημα και είναι το φάρμακο πρώτης επιλογής στις βαριές αναφυλακτικές αντιδράσεις. Τα αντιϊσταμινικά ανταγωνίζονται τις δράσεις μονο της ισταμίνης στην αναφυλακτική αντίδραση, γιαυτό δεν ακρούν από μονα τους για την αντιμετώπιση των βαριών αντιδράσεων. Η κορτζόνη προλαμβάνει τυχόν όψιμες επιπτώσεις της αλλεργικής αντίδρασης.
Δήγματα τσιμπουριών
Τα τσιμπούρια μεταδίδουν μολυσματικούς οργανισμούς. Κολλούν στο δέρμα και μπορούν να μείνουν απαρατήρητα για ώρες. Άλλα προκαλούν ερεθισμό, πόνο ή μώλωπες. Είναι δυνατόν να μεταδώσουν τη βακτηριακή λοιμώδη νόσο Lyme και ορισμένους τύπους εγκεφαλίτιδας (φλεγμονής του εγκεφάλου) που οφείλονται σε ιούς.
Θεραπεία
Με ένα τσιμπιδάκι πιάστε καλά τε το τσιμπούρι από το κεφάλι και βγάλτε το αργά. Μην προσπαθήσετε να το βγάλετε με τα δάχτυλα, επειδή μπορεί να κοπεί το κεφάλι από το σώμα και να μείνει στο δέρμα. Καθαρίστε το δήγμα με οινόπνευμα για εντριβές ή αντισηπτικό. Αν το κεφάλι μείνει σφηνωμένο στο δέρμα, ειδοποιήστε αμέσως το γιατρό σας.
Καλλιόπη Κόντου-Φίλη, M.S., M.D., Ph.D
(Παθολόγος) – Αλλεργιολόγος
Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας.
Σπούδασε Ιατρική στις ΗΠΑ (The University of Medical School, Ann Arbor) και έκανε εκεί τις μεταπτυχιακές της σπουδές. Πήρε την ειδικότητα της Παθολογίας κι εν συνεχεία της Αλλεργιολογίας (University of Michigan Medical Center). Διετέλεσε επί 2 δεκαετίες Διευθύντρια του Αλλεργιολογικού Τμήματος Π.Γ.Ν.Α. ”Λαϊκό”, ως υπεύθυνη της εκπαίδευσης των ειδικευόμενων στην Αλλεργιολογία ιατρών. Τώρα είναι διευθύντρια του Αλλεργιολογικού Τμήματος στην Ευρωκλινική Αθηνών.Είναι μέλος περισσοτέρων των 10 διεθνών επιστημονικών εταιρειών. Επί σειρά ετών διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. και Aντιπρόεδρος, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας (ΕΑΑCΙ, 1992-2000) και Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αλλεργιολόγων. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρώτη πρόεδρος της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας ΕΑΑCΙ. Τα επιστημονικά και ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην Αεροβιολογία, Αλλεργία από νυγμούς Υμενοπτέρων(σφηκών/μέλισσας), Κνίδωση-Αγγειοοίδημα, Αντιισταμινικά φάρμακα .
