Μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων είναι η συλλογή μοσχεύματος αιμοποιητικών κυττάρων από δότη και η χορήγησή τους σε λήπτη-ασθενή. Τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα αποτελούν το απαραίτητο συστατικό του μοσχεύματος προκειμένου να εξασφαλισθεί μακρόχρονη αιμοποιία στον λήπτη.Όταν ο δότης και ο λήπτης είναι το ίδιο πρόσωπο, η μεταμόσχευση καλείται αυτόλογη. Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου ο μυελός δεν πάσχει ή η νόσος βρίσκεται σε πλήρη ύφεση. Το μόσχευμα λαμβάνεται από το αίμα του ασθενούς
.
Στην αλλογενή μεταμόσχευση το μόσχευμα λαμβάνεται από άλλον υγιή άνθρωπο. Απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει ικανοποιητικός βαθμός ιστοσυμβατότητας μεταξύ δότη και λήπτη. Προέρχεται από ταυτόσημα αδέλφια και εναλλακτικά από άλλα μέλη της οικογένειας ή από μη συγγενείς δότες (εθελοντές ή ομφαλοπλακουντιακό αίμα). Όταν το μόσχευμα προέρχεται από άλλον άνθρωπο διαθέτει αντιλευχαιμικές ιδιότητες.
Ποιά είναι η πηγή λήψης των μοσχευμάτων;
Ο μυελός των οστών (μεδούλι) αποτελεί παλιά και σχεδόν παρελθούσα πηγή μοσχεύματος. Τα τελευταία χρόνια τα αρχέγονα κύτταρα συλλέγονται από το αίμα με ειδικό μηχάνημα και μετά από ειδικούς χειρισμούς ή χρησιμοποιείται το αίμα του πλακούντα.
Σε ποιές παθήσεις χρησιμοποιούνται και με ποιά αποτελέσματα;
Οι σπουδαιότερες ασθένειες που αντιμετωπίζονται με μεταμόσχευση είναι αιματολογικές παθήσεις-κακοήθεις και μη, διαταραχές μεταβολισμού και ανοσολογικές παθήσεις. Τα αποτελέσματα επηρεάζονται από παράγοντες του ασθενούς, της νόσου και του δότη.
Λαμβάνοντας υπόψη όλους τους ασθενείς με ευμενείς ή δυσμενείς παράγοντες, οι μισοί από αυτούς ζουν απαλλαγμένοι οριστικά από τη νόσο τους.
Έλλειψη δοτών και πως θα αντιμετωπισθεί;
Το 30% των ασθενών δεν βρίσκει κατάλληλο δότη. Στην Ελλάδα υπολογίζονται κατ’ έτος σε 40-50 τα άτομα που χάνουν την ευκαιρία επιβίωσης μέσω της μεταμόσχευσης εξαιτίας της έλλειψης συμβατού δότη. Στη χώρα μας έχουμε τους λιγότερους αναλογικά εθελοντές δότες και τα λιγότερα μοσχεύματα Ομφαλιοπλακουντικού Αίματος (ΟΠΑ) σε δημόσιες Τράπεζες από όλον τον αναπτυγμένο κόσμο. Θα αντιμετωπισθεί με τη σταδιακή αύξηση των εθελοντών δοτών και των μονάδων ΟΠΑ στις δημόσιες Τράπεζες. Μελέτη του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης για λογαριασμό της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας κατέδειξε ότι ένα απόθεμα δέκα χιλιάδων μονάδων ΟΠΑ σε δύο δημόσιες Τράπεζες θα έδινε μόσχευμα στο 95% των Ελλήνων ασθενών που πρέπει να υποβληθούν σε μεταμόσχευση και δεν βρίσκουν κατάλληλο δότη. Συνεπώς, πρέπει να ενισχυθούν δύο ελληνικές Δημόσιες Τράπεζες στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη (νοσοκομείο Γ. Παπανικολάου) από την πολιτεία για να επιτύχουν ταχεία ολοκλήρωση του αναγκαίου αποθέματος.
Είναι χρήσιμες οι Ιδιωτικές Τράπεζες;
Όλες οι αρμόδιες διεθνείς και ελληνικές Ιατρικές Εταιρείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο ΕΟΜ και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής λένε ότι δεν υπάρχει επιστημονική βάση για ιδιωτική κατάθεση. Το ομφαλικό μόσχευμα του ασθενούς παιδιού δεν είναι κατάλληλο για μεταμόσχευση προς το ίδιο, επειδή είτε πάσχει σίγουρα και αυτό (σε κληρονομικές παθήσεις) είτε πάσχει δυνητικά (σε περιπτώσεις εμφάνισης της λευχαιμίας τα πρώτα έτη της ζωής). Επιπλέον, σε περιπτώσεις λευχαιμιών το αυτόλογο μόσχευμα (από τον ίδιο τον ασθενή) υστερεί του αλλογενούς (από άλλον άνθρωπο) επειδή στερείται αντιλευχαιμικής δράσης. Οι γονείς με τη γέννηση του παιδιού τους δέχονται ένα Δώρο Ζωής, δωρίζοντας το ΟΠΑ του σε Δημόσια Τράπεζα χαρίζουν ζωή σε ένα άλλο άρρωστο παιδάκι. Μία γέννηση, δύο Δώρα Ζωής!
Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος
Μέλος ΔΣ Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων
Συντονιστής Διευθυντής
Αιματολογική Κλινική, Μονάδα Μεταμόσχευσης,
Μονάδα Κυτταρικής και Γονιδιακής Θεραπείας,
Δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων
Νοσοκομείο Γεώργιος Παπανικολάου Θεσσαλονίκη
