Η μιτροειδής βαλβίδα βρίσκεται μεταξύ του αριστερού κόλπου και της αριστερής κοιλίας. Κατά τη διαστολή της καρδιάς ανοίγει η μιτροειδής βαλβίδα και οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες περνάει από τον αριστερό κόλπο και γεμίζει την αριστερή κοιλία. Αντιστρόφως κατά τη συστολή κλείνει η μιτροειδής και το αίμα εξωθείται με δύναμη από την αριστερή κοιλία προς την αορτή και τις αρτηρίες.Πρόπτωση της μιτροειδούς σημαίνει ότι κατά την συστολή αντί να είναι σε ορισμένη θέση ερμητικά κλειστή η βαλβίδα, αυτή επειδή οι ιστοί της είναι χαλαροί, μυξωματώδεις ή με περίσσεια ιστού, «πομπάρει», προβάλλει προς τα πίσω μέσα στον αριστερό κόλπο
. Τώρα η κλειστή βαλβίδα, ως ακριβώς μια πόρτα χαλασμένη, μπορεί να «μπάζει» αντίθετο ρεύμα αίματος από την αριστερή κοιλία όπου η πίεση με τη συστολή είναι υψηλή, π.χ. 120mmHg, περνά και έρχεται προς τα πίσω, τον αριστερό κόλπο, όπου η πίεση είναι πολύ χαμηλή, κάτω των 10mmHg. Τότε με το ακουστικό ο ιατρός ακούει χαρακτηριστικό συστολικό φύσημα, ήγουν θόρυβο-τζιιιζ, από την παθολογική ορμητική αυτή παλινδρόμηση αίματος στο σημείο που «χάσκει», δεν κλείνει καλά η μιτροειδής.
Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε μόνο πρόπτωση αλλά και ανεπάρκεια μιτροειδούς.
Η πρόπτωση είναι η συχνότερη αιτία της χρόνιας ανεπάρκειας της μιτροειδούς. Στη Μελέτη Framingham των ΗΠΑ βρέθηκε ότι ποσοστό 2,5% του πληθυσμού πάσχει από πρόπτωση της μιτροειδούς. Τα αίτια είναι γενετικά και επίκτητα. Συχνότερα προσβάλλονται οι γυναίκες, αλλά σοβαρή ανεπάρκεια της μιτροειδούς με σύσταση χειρουργικής θεραπείας συμβαίνει πιο συχνά στους άνδρες. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων πρόπτωσης μιτροειδούς τα πρόσωπα είναι ασυμπτωματικοί, χωρίς δύσπνοια, παλμούς ή άλλο ενόχλημα και έχουν φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής.
Μικρό είναι το ποσοστό, 5-10%, των πασχόντων, οι οποίοι με την πάροδο των ετών εμφανίζουν προοδευτική επιδείνωση και θα πρέπει να χειρουργηθούν. Εάν εκείνοι μείνουν ανεγχείρητοι, τότε συμβαίνει σοβαρή ανεπάρκεια της μιτροειδούς με μεγάλη παλινδρόμηση αίματος προς τον αριστερό κόλπο κατά τη συστολή. Αυτό οδηγεί σε σημαντική διάταση του αριστερού κόλπου και συχνά σε εγκατάσταση μαρμαρυγής των κόλπων, ήγουν πλήρους αρρυθμίας η οποία επιβαρύνει την όλη κλινική εικόνα με εμφάνιση συμπτωμάτων καρδιακής ανεπάρκειας, όπως δύσπνοια, βήχα, κόπωση σωματική.
Ενίοτε γίνεται ρήξη, σπάζουν τενόντιες χορδές που η δουλειά τους είναι να συγκρατούν στη θέση σύγκλεισης τη βαλβίδα για να μην «πομπάρουν» προς τα πίσω τα δύο φύλλα (γλωχίνες) της βαλβίδας. Με τη ρήξη των χορδών αυξάνεται υπέρμετρα η ανεπάρκεια της μιτροειδούς, επιστρέφει πολύ περισσότερο αίμα από την αριστερή κοιλία προς τα πίσω σε βαθμό συμφόρησης πνευμόνων. Εδώ αυξάνεται η πίεση στις πνευμονικές αρτηρίες. Έτσι εγκαθίσταται καρδιακή ανεπάρκεια από μεγάλη ανεπάρκεια μιτροειδούς, σοβαρή κατάσταση με θνησιμότητα 6-7% το χρόνο.
Η εκτίμηση της ανεπάρκειας της μιτροειδούς γίνεται με υπερηχοκαρδιογράφημα και σημειώνεται με + η ανεπαίσθητη, με ++ η μικρού βαθμού ανεπάρκεια, με +++ η μέτρια και με ++++ η σοβαρή ανεπάρκεια μιτροειδούς. Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις συνήθως υπάρχει και σημαντική διόγκωση τν αριστερών καρδιακών κοιλοτήτων.
Η θεραπεία της ανεπάρκειας της μιτροειδούς είναι χειρουργική και γίνεται όταν είναι σημαντικού βαθμού (+++ ή ++++). Η εγχείρηση συνίσταται σε πλαστική διόρθωση της μιτροειδούς και μάλλον σπάνια σε αντικατάσταση της μιτροειδούς με τεχνητή βαλβίδα. Η αντικατάσταση αφορά σε επιλεγμένες περιπτώσεις, π.χ. μεγάλης ηλικίας, ασβεστοποίησης του μιτροειδικού δακτυλίου ή και των γλωχίνων, λοιμώδους ενδοκαρδίτιδας. Τα αποτελέσματα, άμεσα και απώτερα, πέραν της δεκαετίας είναι ικανοποιητικά και καλύτερα όσο πλουσιότερης εμπειρίας είναι το ιατρικό κέντρο με πολλές του είδους επεμβάσεις ετησίως. Σε τέτοιο κέντρο η χειρουργική θνησιμότητα είναι χαμηλή, 1% περίπου. Είναι αντιληπτόν ότι η χειρουργική επέμβαση σε σημαντική ανεπάρκεια μιτροειδούς είναι ευκολότερη και ασφαλέστερη όταν γίνεται νωρίς, πριν αρχίσει συμφόρηση των πνευμόνων και πνευμονική υπέρταση.
Συνήθως η διάγνωση γίνεται σε νεαρή ηλικία, κατά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής ενώ η εγχείρηση, στο ποσοστό που χρειάζεται, συχνά γίνεται μετά την 5η δεκαετία. Πάντως ο πολύ κόσμος δεν χειρουργείται, επειδή έχει καλή πρόγνωση. Έτσι η παρακολούθηση γίνεται περίπου δια βίου, αλλά αραιά στον πολύ κόσμο, κάθε δύο, τρία ή και περισσότερα χρόνια, αφού ο γιατρός έχει βεβαιωθεί ότι η πρόπτωση είναι αθώα. Αντίθετα, εκεί που υπάρχει υποψία επιδείνωσης και μπορεί η πάθηση να εξελιχθεί σε σοβαρή ανεπάρκεια της μιτροειδούς, ο έλεγχος του πάσχοντος είναι τακτικός, άπαξ ή δις του έτους ή και συχνότερα, όταν είναι πλέον σοβαρή η ένδειξη χειρουργικής θεραπείας.
Εδώ ενίοτε γίνεται υπερηχοκαρδιογράφημα από τον οισοφάγο προς ακριβή εκτίμηση του βαθμού της παθήσεως και λεπτομερή εικόνα της ανατομίας της μιτροειδούς, χρήσιμης για το χειρουργό.
Ώστε έχουμε μια πάθηση που παρακολουθείται επί μακρά σειρά ετών και είναι νοητό να βεβαιώνονται οι πολλοί με πρόπτωση και πρόγνωση καλή ότι δεν θα χάσουν μέρες από τη ζωή τους , ακόμα και αν έχουν ήπια ανεπάρκεια μιτροειδούς. Το σπουδαιότερο ο ιατρός να μην κάνει λάθος και «αρρωσταίνει» υγιείς, μάλιστα ψηλά, όμορφα κορίτσια και αγόρια, με χαρακτηρισμό διαφυγής σταγόνων αίματος προς τον αριστερό κόλπο καθώς κλείνει η «πόρτα», η βαλβίδα. Όλες οι βαλβίδες, οι πόρτες που κινούνται μέσα σε υγρό- αίμα, φυσικό είναι να πιτσιλήσουν και λίγο προς τα πίσω, με τη δύναμη που πιέζονται από το μυοκάρδιο να κλείσουν.
(New England Journal of Medicine, December 3 2009, 361: 2261-9)
Παύλος Κ. Τούτουζας
Oμότιμος Καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Με ειδικότητα Παθολογίας και Καρδιολογίας.Μετεκπαιδευτικές σπουδές στην Αγγλία.
Διευθυντής της Καρδιολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.Ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας . Έχει διατελέσει μέλος του Editorial Board υψηλού κύρους αμερικάνικων και ευρωπαϊκών επιστημονικών περιοδικών, ενώ επελέγη ως κριτής εργασιών από διεθνή επιστημονικά περιοδικά μεγάλης εμβέλειας όπως το Lancet κ.α. Εχει χρηματίσει Πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.Εκ των ιδρυτικών μελών του νεοσύστατου Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας (ΕΛ.Ι.ΚΑΡ.).Διευθυντής του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ.
Δημοσιεύσεις: Επιστημονικά συγγράμματα για φοιτητές και ιατρούς.Ερευνητικά άρθρα: Με συνεργάτες ή μόνος έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα εις την Ελληνική και άνω των 400 σε ξένα περιοδικά, τα οποία έγιναν δεκτά κατόπιν κρίσεως των αρμοδίων ειδικών επί της ύλης του περιοδικού. Προς ενημέρωση του κοινού πολλά άρθρα στον ημερήσιο τύπο και δημοσίευση μέχρι σήμερα 12 μικρών βιβλίων με σχετικές πάλι εκλαϊκευμένες οδηγίες με σκοπό την πρόληψη και αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου καρδιοπαθειών. Εκδότης του εκλαϊκευμένου περιοδικού του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. «στους ρυθμούς της καρδιάς».Διευθυντής συντάξεως των επιστημονικών περιοδικών «Ελληνική Καρδιολογική Επιθεώρηση» της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας επί 12 έτη και «Καρδιά και Αγγεία» του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. πάλι επί 12 έτη.Πρόεδρος της Εταιρείας Βοιωτικών Μελετών. Μέλος της Εθνικής Εταιρείας Λογοτεχνών.
