Όταν έχουν γίνει όλες οι εξετάσεις και ο γιατρός είναι σίγουρος για την άσχημη διάγνωση τότε ξεκινάει το μεγάλο δίλημμα πως θα πει στην ασθενή του πως κάτι δεν είναι τόσο θετικό.
Ψηφιακή μαστογραφία, ελαστογραφία, τρισδιάστατος υπέρηχος, λέξεις φορτισμένες πολλές φορές με άγχος, αγωνία, φόβο για πολλές γυναίκες ακόμα και αν πρόκειται απλά για τις εξετάσεις ρουτίνας που κάθε γυναίκα υποχρεούται να πραγματοποιεί κάθε χρόνο, προφυλάσσοντας την υγεία της με τις προληπτικές αυτές τεχνικές, που πλέον πραγματοποιούνται εύκολα, χωρίς καμία ταλαιπωρία και με το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Ο Πέτρος Μαλακάσης, Ειδικός Ακτινοδιαγνώστης Μαστού, Διευθυντής του Απεικονιστικού τμήματος Μαστού και Οστεοπόρωσης στην Ευρωκλινική Αθηνών και Διευθυντής στην Ψηφιακή Τομοσύνθεση και Διάγνωση, θέτει ερωτήματα στον εαυτό του, αυτά που απασχολούν πολλές γυναίκες και «εξομολογείται» τη δική του αλήθεια.
Πόσο εύκολες είναι για τις γυναίκες οι εξετάσεις αυτές;
Καθόλου εύκολες δεν είναι για τις γυναίκες, οι οποίες είναι λογικό και αναμενόμενο να διακατέχονται από αγωνία, όχι για την τεχνική που θα εφαρμοσθεί στην εξέταση, όσο για το αποτέλεσμα που θα προκύψει από αυτές.
Συνήθως πώς αντιδρούν;
Η συνηθισμένη αντίδρασή τους στο φόβο αυτόν, είναι να καθυστερούν τις εξετάσεις τους ή ακόμα και να μην τις πραγματοποιούν ποτέ, έστω κι αν αυτές αποτελούν το κατεξοχήν εργαλείο ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού.
Μήπως τις αποφεύγουν από υπερβολική «αυτοπεποίθηση» ότι «εγώ δεν έχω τίποτα»;
Αντίθετα, θα έλεγα ότι η εμπειρία δείχνει ότι η αποφυγή των εξετάσεων δεν οφείλεται τόσο στην αντίληψη «δεν έχω τίποτα», όσο στο φόβο «κι αν έχω κάτι; ».
Και μετά την εξέταση υπάρχει δίλημμα του τι θα πρέπει να ανακοινωθεί στην ασθενή;
Πράγματι, πολύ μελάνι έχει χυθεί για το δίλημμα στο οποίο βρίσκεται ένας ιατρός για το αν και τι θα πρέπει να ανακοινώσει στην ασθενή του, μετά από μια απεικονιστική εξέταση μαστού, όπου το αποτέλεσμά της θα έχει κριθεί από τον ίδιο ως ξεκάθαρο, σαφές και μη επιδεχόμενο την οποιαδήποτε διαφοροποίηση. Τα διλήμματα είναι πολλά και δεν αφορούν μόνο σε αυτό καθεαυτό το εύρημα της εξέτασης.
Δεν είναι σαφές αυτό…
Θα το ξεκαθαρίσω άμεσα. Τα διλήμματα είναι πολλά και εξαρτώνται από το αποτέλεσμα. Θα χρησιμοποιήσεις το ίδιο λεκτικό σε μια νεαρή γυναίκα και σε μια γυναίκα μεγαλύτερης ηλικίας; Θα μιλήσεις «πρόσωπο με πρόσωπο» στις ίδιες ή θα επιλέξεις κάποιο συγγενικό πρόσωπο; Μήπως θα περιοριστείς στην «ασφάλεια» της γραπτής γνωμάτευσης;
Άρα το δίλημμα θα είναι μεγάλο εάν τα αποτελέσματα δεν είναι καλά…
Όσα τα διλήμματα, τόσες και οι απαντήσεις. Φυσικά προεξάρχον είναι το δίλημμα του τι θα πεις, όχι όταν δεν υπάρχουν ευρήματα ή τα ευρήματα δεν εμπνέουν ανησυχία, γιατί εκεί τα λόγια έρχονται αβίαστα, η έκφραση του προσώπου προδίδει την ανακούφιση και αυτό αρκεί για τη γυναίκα ώστε να κατασιγάσει την αγωνία που είχε, αλλά όταν η αλήθεια δεν είναι τόσο ευχάριστη για την ασθενή και θα χρειαστεί το κουράγιο της, το θάρρος της και η εμψύχωσή της ώστε να παλέψει και να νικήσει.
Ως γιατρός έχετε μάθει να ελέγχετε τα συναισθήματά σας. Πόσο το καταφέρνετε σε μια τέτοια περίπτωση;
Δύσκολη ερώτηση. Πέραν τηςε λεκτικής επικοινωνίας που μπορεί να «τιθασεύουμε», κάποιες φορέες μας προδίδει η γλώσσα του σώματος, η έκφραση του προσώπου, η χειρονομία, η οπτική επαφή. Αυτά όλα θα αποκτήσουν τη δική τους δυναμική ανάλογα πολλές φορές ανεξάρτητα από το τι οι λέξεις ετοιμάζονται να εκφράσουν.
Η διαπροσωπική σχέση με την ασθενή επηρεάζει το τι θα της πείτε;
Ενδεχομένως επηρεάσει η όποια διαπροσωπική σχέση. Θα έλεγα όμως ότι ο γιατρός δεν πρέπει να επηρεαστεί από τη συναισθηματική ταύτιση ή μη με την ασθενή. Θα πρέπει να είναι σύμμαχος με την ασθενή και αυτό να γίνει άμεσα αντιληπτό, ανεξάρτητα από σχέσεις.
Υπάρχουν δύο περιπτώσεις για ενημέρωση. Τα καλά νέα και τα κακά νέα. Πόσο σίγουρος είστε για τα κακά νέα όταν υπάρχουν;
Απόλυτα σίγουρος, σπανίως, ειδικά χωρίς βιοψία απεικονιστικά. Σίγουρος είμαι μόνο στο αν χρειάζεται βιοψία ή όχι. Η μαστογραφία και ειδικά η ψηφιακή με τομοσύνθεση μπορεί να ανακαλύψει καρκίνους με μέγεθος τόσο μικρό που να μην γίνονται αντιληπτοί από την ψηλάφηση. Επίσης μπορεί να δείξει τις μικροαποτιτανώσεις, ένα εύρημα που συχνά συνδέεται με το μη διηθητικό καρκίνο. Εδώ τα πράγματα είναι πιο εύκολα σε ότι αφορά το επίπεδο της ενημέρωσης. Εκεί που θα δυσκολέψουν είναι στις περιπτώσεις που τα αδιάσειστα συμπεράσματα της εξελιγμένης τεχνολογικά μαστογραφίας ή του υπερήχου «δείξουν» ένα πιο σοβαρό πρόβλημα. Εκεί ο ιατρός θα πρέπει να αποφασίσει αν θα πει την αλήθεια.
Εύκολο ή δύσκολο;
Δύσκολο γιατί κινδυνεύει να γίνει «δυσάρεστος» στην ασθενή αν πει ψυχρά την αλήθεια, ή αν θα επικαλεστεί όρους και περιγραφές ασαφείς που όμως θα επιμηκύνουν την αγωνία και την ανασφάλεια της γυναίκας, «πετώντας το μπαλάκι» σε κάποιον άλλον ιατρό (συνήθως χειρουργό μαστού), με κίνδυνο φυσικά να «καθησυχασθεί η ασθενής και να μην προβεί στις απαραίτητες περαιτέρω ενέργειες για τη θεραπεία της.
Τελικά η αλήθεια πρέπει να λέγεται ανεξάρτητα του πόσο σκληρή θα είναι;
Η αλήθεια σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είναι οδηγός μας, αλλά η αλήθεια αυτή πρέπει να διέπεται από τις αρχές της συμπαράστασης, του ειλικρινούς ενδιαφέροντος, της ειλικρινούς διάθεσης να βοηθήσουμε την ασθενή στην όποια προσπάθεια πρέπει να αναληφθεί, να δεχθούμε και να κατανοήσουμε την όποια ψυχολογική φόρτισή της και να είμαστε δίπλα της σε ότι μας χρειαστεί στη συνέχεια.
Η ακτινοδιάγνωση μπορεί να χαρακτηρίζεται από την πιο εξελιγμένη τεχνολογία, αλλά το αποτέλεσμά της, το όποιο αποτέλεσμά της, επαφίεται στην ανθρώπινη συναισθηματική πληρότητα του γιατρού, που θα τον καθοδηγήσει στον τρόπο γνωστοποίησης του όποιου αποτελέσματος με τρόπο που θα αναδείξει την πολύτιμη σχέση με την ασθενή του. Και αυτό αποτελεί την πεμπτουσία στην άσκηση του λειτουργήματός μας, με ειλικρίνεια, αξιοπιστία αλλά και ανιδιοτελούς συμπαράστασης και αγάπης.
