Η εφαρμογή επαναστατικού εμβολίου κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων θεωρείται πλέον τεκμηριωμένη προστασία από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες. Το εμβόλιο έλαβε τις απαραίτητες άδειες κυκλοφορίας σε ΗΠΑ και Ευρώπη, πρόκειται για τετραδύναμο εμβόλιο χορηγούμενο σε τρεις δόσεις σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με ηλικιακή έναρξη αυτή των 9-13 ετών όπως τονίζει ο Δρ. Γεώργιος Ι. Φουτσιτζής(MD-EuSpLM) Καθηγητής Μικροβιολογίας ESRDeS.
Σκοπός πλέον είναι να εξεταστούν οι ενδείξεις του εμβολίου σε ότι αφορά την πρόληψη διηθητικού τραχηλικού καρκίνου και οι τυχόν εξελίξεις απέναντι στην προφύλαξη έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV).
Μελετήθηκαν οι έρευνες και ανακοινώσεις των παρακάτω ειδικών:
Ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής της Β’ Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής του Αρεταίειου Νοσοκομείου κ. Γεώργιος Κρεατσάς, ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογικής και Διευθυντής Α’ Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» κ. Αριστείδης Αντσακλής, ο καθηγητής Παιδιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας κ. Ανδρέας Κωνσταντόπουλος, ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παθολογίας Τραχήλου και Κολποσκόπησης κ. Εμμανουήλ Διακομανώλης, ο επίκουρος καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ευθύμιος Δεληγεώρογλου και ο ερευνητής δρ. Michael Watson με αφορμή την κυκλοφορία του εμβολίου στην Ελλάδα.
Αναφερόμενος στο θέμα ο κ. Κρεατσάς τόνισε ότι ο HPV έχει θεωρηθεί ως πρώτος πιστοποιημένος ιός που ευθύνεται για την ανάπτυξη καρκίνου στον άνθρωπο. Σε πρακτικό επίπεδο αυτό σημαίνει ότι για να αναπτυχθεί καρκίνος του τραχήλου, η παρουσία του DNA του HPV είναι απαραίτητος παράγοντας. Μεγάλο ποσοστό των HPV λοιμώξεων είναι παροδικές και ασυμπτωματικές και δεν προκαλούν επιθηλιακές δυσπλασίες. Η παραμονή της HPV λοίμωξης συνδέεται με την ανάπτυξη τραχηλικής δυσπλασίας και καρκίνου. Στις υποκλινικές αλλοιώσεις χαμηλού κινδύνου περιλαμβάνονται οι περιπτώσεις που χαρακτηρίζονται ως HPV φλεγμονή, επίπεδα κονδυλώματα αλλά και ελαφρές δυσπλασίες (CIN 1). Από την ομάδα αυτή, ένα μικρό μέρος θα εξελιχθεί σε σαφείς προκαρκινικές αλλοιώσεις (CIN 2&3) και καρκίνο (CIS). Υπολογίζεται ότι το 30-35% όλων των βαθμών CIN θα υποστρέψει, ένα 40% θα επιμείνει και μόνο το 25% θα εξελιχθεί. Από τις εξελισσόμενες βλάβες μόνο ένα 10% θα οδηγήσει σε καρκίνο in situ και το 1% σε διηθητικό καρκίνο. Ο χρόνος εξέλιξης από CIN σε CIS, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχει υπολογιστεί σε 10-15 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η νόσος μπορεί να αναγνωρισθεί και να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά. Επιδημιολογικά, έχει αναφερθεί ότι οι βλάβες CIN εμφανίζονται κυρίως στο τέλος της 2ης εικοσαετίας, ο καρκίνος in situ (CIS) περίπου στην ηλικία των 35 ετών και ο διηθητικός καρκίνος περίπου στην ηλικία μεταξύ των 55 και 60 ετών.
Σε ότι αφορά το νέο εμβόλιο, ο καθηγητής τόνισε ότι από το 2002 έχει ξεκινήσει η εφαρμογή ενός εμβολίου για την πρόληψη της λοίμωξης από τον HPV. Το εμβόλιο αυτό περιέχει πρωτεΐνες του καψιδίου του ιού που προκαλούν τη δημιουργία ειδικών αντισωμάτων έναντι ακριβώς αυτών των ιϊκών πρωτεϊνών. Ο καθηγητής κ. Αντσακλής αναφέρθηκε στον ιό HPV, του οποίου μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί πάνω από 120 υπότυποι. Από αυτούς, περίπου 30 προσβάλλουν το κατώτερο γεννητικό σύστημα των γυναικών και από αυτούς πάλι, περίπου 15 θεωρούνται «υψηλής επικινδυνότητας ή high risk» τύποι. Από τους ιούς υψηλής επικινδυνότητας, οι πιο γνωστοί και συχνοί είναι οι τύποι 16 και 18 οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για το 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Από τους ιούς «χαμηλής επικινδυνότητας ή low risk», οι συχνότεροι είναι οι 6 και 11 οι οποίοι ευθύνονται για τη δημιουργία των οξυτενών κονδυλωμάτων που είναι η κλινική εμφάνιση της λοίμωξης από τον ιό HPV.
Ο πρωταρχικός στόχος λοιπόν, είπε ο κ. Αντσακλής, ήταν να παρασκευασθούν 2 ειδών εμβόλια: α) Τα προληπτικά, τα οποία θα εφαρμόζονται σε άτομα τα οποία δεν θα έχουν έρθει σε επαφή με τον ιό και β) Τα θεραπευτικά εμβόλια τα οποία θα απευθύνονται σε γυναίκες οι οποίες ήδη έχουν τον ιό HPV ή/και κάποια δυσπλασία (δηλαδή κάποια προκαρκινική κατάσταση) στον τράχηλο. Οι έως σήμερα ανακοινωθείσες μελέτες αφορούν αποκλειστικά τα προληπτικά εμβόλια. Η πρώτη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2002 έδειξε πραγματικά θεαματικά αποτελέσματα: 1200 γυναίκες εμβολιάσθηκαν με εικονικό, ανενεργές φάρμακο και άλλες τόσες με κανονικό εμβόλιο εναντίον του ιού HPV 16. Ο εμβολιασμός έγινε σε 3 δόσεις (0,2 και 6 μήνες). Να σημειωθεί ότι όλες αυτές οι γυναίκες δεν είχαν έρθει στο παρελθόν σε επαφή με κανένα τύπου ιού HPV, γεγονός το οποίο τεκμηριώθηκε με ενδελεχείς εξετάσεις. Στις γυναίκες που εμβολιάσθηκαν με το κανονικό εμβόλιο, καμιά δεν ανέπτυξε λοίμωξη από τον συγκεκριμένο ιό HPV 16 αντίθετα με αυτές που εμβολιάσθηκαν με το εικονικό φάρμακο όπου 41 γυναίκες εμφάνισαν HPV λοίμωξη ή/και κάποια δυσπλασία του τραχήλου της μήτρας από τον ιό τύπου 16.
Από την πλευρά του ο κ. Διακομανώλης επεσήμανε ότι οι νέοι ευρίσκονται σε ιδιαίτερο κίνδυνο. Υπολογίζεται ότι το 75% των HPV λοιμώξεων συμβαίνει σε άτομα ηλικίας 15 έως 24 χρόνων αλλά η συχνότητα αυτή μειώνεται εντυπωσιακά με την πάροδο των ετών, γεγονός που σημαίνει ότι η HPV λοίμωξη είναι κατά ένα μεγάλο ποσοστό μια παροδική λοίμωξη ιδιαίτερα σε άτομα νεαρής ηλικίας.
Ο κ. Δεληγεώρογλου αναφέρθηκε στην εμπειρία του Τμήματος Παιδικής-Εφηβικής Γυναικολογίας και Επανορθωτικής Χειρουργικής που λειτουργεί στο «Αρεταίειον» Νοσοκομείο και συμμετείχε ως το μοναδικό Ερευνητικό Κέντρο, εκπροσωπώντας την Ελλάδα. Η εμπειρία αυτή είναι διαφορετική από αυτή των Κέντρων του εξωτερικού, είπε ο κ. Δεληγεώρογλου, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που προσεγγίστηκαν με σκοπό να συμμετάσχουν στην μελέτη αντιμετώπισαν το εμβόλιο με δυσανάλογα μεγάλη δυσπιστία και επιφυλακτικότητα ακόμη και ανάμεσα σε κύκλους σπουδαστών επαγγελμάτων υγείας. Τελικά μετά από επίμονες προσπάθειες ενημέρωσης συγκεντρώθηκε ο απαιτούμενος αριθμός συμμετεχόντων για την μελέτη με αποτέλεσμα ταυτόσημα και πλήρως εναρμονισμένα με αυτά των υπολοίπων ανά τον κόσμο Ερευνητικών Κέντρων. Σαφώς, η πολιτεία έχει, εκτός από τον ρόλο της ένταξης του εμβολίου στο βασικό πρόγραμμα εμβολιασμού του πληθυσμού και τον επιπλέον ρόλο της ενημέρωσης του κοινού για τη σπουδαιότητα της συμμετοχής σε ερευνητικά πρωτόκολλα-προγράμματα με στόχο τη βελτίωση της υγείας και την πρόληψη, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για εμβόλιο κατά του καρκίνου.
Τέλος, ο υπεύθυνος ερευνητής για την ανάπτυξη του Gardasil δρ. M. Watson αναφέρθηκε σε όλες τις φάσεις εξέλιξης του εμβολίου. Ο δρ. M. Watson τόνισε ότι σύμφωνα με τα εργαστηριακά δεδομένα των κλινικών μελετών ενδέχεται στο μέλλον η προστατευτική δράση του εμβολίου να επεκταθεί και σε άλλους τύπους HPV, γεγονός που αναμένεται να ωφελήσει πολλές περισσότερες γυναίκες.
Ηδη με παλαιότερη απόφαση του τ. Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου, είχε συγκροτήθει Ειδική Γνωμοδοτική Επιτροπή για την ανάγκη εισαγωγής στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, του εμβολίου έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) και κατ’ επέκταση κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Πρόεδρος της Γνωμοδοτικής Επιτροπής είχε οριστεί ο κ. Εμμανουήλ Διακομανώλης, καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Παθολογίας του τραχήλου της μήτρας. Μέλη της Επιτροπής ήταν οι κ.κ. Ανδρέας Κωνσταντόπουλος (καθηγητής παιδιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών και της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρίας), Ευάγγελος Παρασκευαΐδης (καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), Θεόδωρος Αγοραστός (καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) και η κα Φλωρεντία Κανακούδη (καθηγήτρια Παιδιατρικής-Ανοσολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και πρώην Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών).
Η HPV λοίμωξη κατά μεγάλο ποσοστό είναι μία παροδική λοίμωξη, ιδιαίτερα συχνή σε άτομα νεαρής ηλικίας. Η παρουσία λοιπόν HPV-DNA δηλαδή ϊικού γενετικού υλικού ισοδυναμεί με εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου. Η ικανοποιητική εφαρμογή των προληπτικών εμβολίων με τις ενδεχόμενες παρενέργειες που τυχόν εμφανιστούν θα συνυπολογιστούν στην όλη εικόνα μιας ευρύτερα προληπτικής ιατρικής. Παράλληλα υφίσταται και η αισιόδοξη προοπτική για την εφαρμογή θεραπευτικών εμβολίων σε ήδη ασθενεις. Χωρίς να αποκλείεται και η εξέλιξη στην μελλοντική προληπτική φαρμακολογία της νόσου.
