Η βελτίωση και η διατήρηση της κατάστασης των εντέρων καθίσταται σημαντική, αφού το έντερο είναι πηγή πολλών ασθενειών. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες που διεξήχθησαν στην Αμερική από την Εταιρεία Dannon το 2007, σχεδόν το 90% των ανδρών είχε πεπτικά προβλήματα, ενώ το 70% των γυναικών επισήμαναν ότι τα πεπτικά προβλήματα επηρέαζαν σημαντικά την ποιότητα ζωής τους.
Πολλοί άνθρωποι βρίσκονται σε αμήχανη θέση όταν καλούνται να μιλήσουν στον γιατρό τους για τα πεπτικά τους προβλήματα. Η ανησυχία , η αμηχανία και η δυσφορία κυριαρχούν στο συναισθηματικό κόσμο ατόμων με “γουργουρητό” , “φούσκωμα”, αέρια, δυσκοιλιότητα ή διαρροϊκές κενώσεις.
Είναι γεγονός ότι, αν το πεπτικό σύστημα υπολειτουργεί για διάφορους λόγους, ο οργανισμός δεν κάνει χρήση όλων των θρεπτικών ουσιών που λαμβάνονται με την τροφή. Έτσι η υγιεινή διατροφή ή τα πιθανά συμπληρώματα διατροφής που λαμβάνονται, είναι ανώφελα αφού ο καταπονημένος οργανισμός δεν μπορεί να κάνει χρήση αυτών. Είναι γνωστό ότι τα συμπληρώματα διατροφής έχουν υψηλό χρηματικό κόστος και πάνε χαμένα τα χρήματα γιατί δεν μπορούν να απορροφηθούν από ένα έντερο προβληματικό.
Ο Ρόλος της μικροβιακής χλωρίδας στην υγεία
Περισσότερα από 400 διαφορετικά είδη και πάνω από 200 τρισεκατομμύρια βακτήρια ζουν συνολικά στο πεπτικό σύστημα ενός ανθρώπου ενώ όλο το σώμα αποτελείται από 60 τρισεκατομμύρια κύτταρα.
Η ισορροπία μεταξύ των φιλικών και παθογόνων βακτηρίων είναι ευαίσθητη και διαρκώς μεταβαλλόμενη, καθώς συναγωνίζονται για την επικράτηση.
Δηλαδή ο άνθρωπος δεν αποτελείται μόνο από τα δικά του κύτταρα, αλλά τον ολοκληρώνουν 200 τρισεκατομμύρια μικρόβια, το λεγόμενο μικροβίωμα (microbiome).
Πρόκειται για βακτήρια που κατοικούν στον γαστρεντερικό σωλήνα και συνιστούν την εντερική χλωρίδα.
Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες μικροοργανισμών, το γένος Bifidobacterium και το γένος Lactobacillus .
Τα μικρόβια της εντερικής χλωρίδας όχι μόνο δεν είναι αδρανή, αλλά ρυθμίζουν σε καθημερινές λειτουργίες του σώματος. Τα βακτήρια αυτά, που στο μέσο άνθρωπο ζυγίζουν συνολικά 2 κιλά, μπορούν να ρυθμίζουν τις αυξομειώσεις βάρους και να αλλάζουν την ανταπόκριση στα φάρμακα. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες μπορεί να ευθύνονται για την εκδήλωση διαβήτη τύπου 2, να πυροδοτούν το άσθμα, το έκζεμα και τον αυτισμό καθώς και αυτοάνοσα νοσήματα όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας. Έχει λοιπόν μεγάλη σημασία το είδος των βακτηρίων που κατοικούν στην εντερική χλωρίδα και εδώ έρχονται να παίξουν ρόλο τα προβιοτικά.
Γιατί καταστρέφονται τα καλά βακτήρια;
Ενώ οι άνθρωποι ξεκινούν τη ζωή τους έχοντας ένα υγιές εντερικό περιβάλλον, η ηλικία, ο τρόπος ζωής και διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η κακή διατροφή, το στρες, το χλωριωμένο νερό, οι ασθένειες, τα αντιβιοτικά που λαμβάνουμε μέσω τροφών ή για ιατρικούς λόγους, το αλκοόλ, οι γέννες με καισαρική τομή, οι ασθένειες των ταξιδιωτών κ.ά., ελαττώνουν τον πληθυσμό των φιλικών βακτηρίων. Αυτό επιτρέπει στα παθογόνα βακτήρια να υπερισχύουν και να προκαλέσουν προβλήματα. Όταν η αναλογία των φιλικών προς τα παθογόνα ελαττώνεται, αρχίζουν να εκδηλώνονται διάφορα συμπτώματα όπως υπερβολικά αέρια, φουσκώματα, διάρροια, εντερική τοξικότητα, δυσκοιλιότητα και φτωχή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Εάν αυτή η ανισορροπία δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να μετατραπεί σε χρόνια κατάσταση, να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να οδηγήσει σε σοβαρές παθήσεις. Ένα υγιές περιβάλλον στο παχύ έντερο πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον ποσοστό 85% σε φιλικά βακτήρια, έτσι ώστε να εμποδίζουν την υπερανάπτυξη αποικιών των παθογόνων μικροοργανισμών όπως η Escherichia coli, η σαλμονέλα η κάντιντα και άλλα πολλά.
Τι είναι τα προβιοτικά και γιατί τα χρειαζόμαστε
Τα προβιοτικά ορίζονται ως οι μη παθογόνοι μικροοργανισμοί συνήθως βακτήρια που “μοιάζουν” με τα ωφέλιμα βακτήρια του εντέρου και επιβιώνουν κατά την παραμονή και την διάβαση τους από την γαστρεντερική οδό, διότι δεν επηρεάζονται από το όξινο περιβάλλον του στομάχου και από την χολή. Εισέρχονται στον οργανισμό μέσω της διατροφής και είναι ωφέλιμα όταν καταναλώνονται σε επαρκείς ποσότητες. Οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί ζουν στον ανθρώπινο οργανισμό χωρίς να τον βλάπτουν. Αντίθετα, εμποδίζουν να αναπτυχθούν τα παθογόνα μικρόβια τα οποία όταν βρουν την ευκαιρία επιτίθενται και μολύνουν τα διάφορα όργανα του σώματος. Τα προβιοτικά συμβάλλουν στην ισορροπία της χλωρίδας του εντέρου η οποία προστατεύει τον οργανισμό από τις μολύνσεις. Επιπρόσθετα, βοηθούν στη διάσπαση των πρωτεϊνών και των λιπών στο πεπτικό σύστημα κάτι που βοηθά στην πέψη και απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών. Σε παιδιά και καταπονημένους ασθενείς, η εν λόγω δράση των προβιοτικών μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη.
Σε ποιά νοσήματα μπορούν να βοηθήσουν τα προβιοτικά
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ενδείξεις, είναι σημαντικά για την πρόληψη άλλα και την αντιμετώπιση των διαρροιών που προκαλούνται από την αντιβίωση, κυρίως στα παιδιά. Συμβάλουν επίσης στην πρόληψη της διάρροιας από μόλυνση με ρετρoϊό. Φαίνεται ακόμα πως βοηθούν και σε πολλά άλλα πεπτικά προβλήματα (π.χ. σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, έλκος στομάχου, φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, δυσκοιλιότητα, δυσανεξία στην λακτόζη) και ίσως στην πρόληψη και θεραπεία γυναικολογικών προβλημάτων (μυκητιάσεις, κολπίτιδες, τραχηλίτιδες, κυστίτιδα). Μπορούν επίσης να καταπραϋνουν τα συμπτώματα του άγχους, της κατάθλιψης, προστατεύουν από αλλεργίες, μειώνουν την χοληστερίνη ,προστατεύουν τον οργανισμό από τις ελεύθερες ρίζες και βοηθούν στην υγεία του ήπατος
Υπάρχουν μέχρι σήμερα ενδείξεις που εισηγούνται ότι τα προβιοτικά ίσως βοηθούν στις ακόλουθες παθολογικές καταστάσεις, φλεγμονές ή ασθένειες:
Διάρροια: Στις περιπτώσεις που εκδηλώνεται διάρροια μετά από θεραπεία με ορισμένα αντιβιοτικά, τα προβιοτικά πιθανόν να βοηθούν όπως επίσης και μετά από μόλυνση με με ροτροϊό.
Σπαστική κολίτιδα (σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου).
Νόσος Crohn.
Ελκώδης κολίτιδα. Στις φλεγμονώδεις ασθένειες του εντέρου, όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn, οι πάσχοντες βιώνουν συμπτώματα, όπως οξεία διάρροια, εμετό και κοιλιακό πόνο. Οι φλεγμονώδεις ασθένειες του εντέρου πιστεύεται ότι προκαλούνται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά αρνητικά σε συγκεκριμένα βακτήρια του γαστρεντερικού σωλήνα, προκαλώντας φλεγμονή στο έντερο.
Έλκος στο στομάχι: Τα προβιοτικά πιθανόν να βοηθούν στην καταπολέμηση του ελικοβακτηρίδιου του πυλωρού το οποίο προκαλεί γαστρίτιδα, έλκος στο πεπτικό σύστημα και, στη χειρότερη περίπτωση, καρκίνο.
Στις μολυσματικές νόσους του εντέρου, μείωση της διάρκειας της λοίμωξης ιδιαίτερα με το μικρόβιο Clostridium difficile.
Μετά από χειρουργική επέμβαση του παχέος εντέρου, πρόληψη και θεραπεία της φλεγμονής που προκύπτει.
Δυσανεξία στη λακτόζη.
Πρόληψη καρκίνου του εντέρου.
Τερηδόνα και ουλίτιδα.
Για την πρόληψη και θεραπεία των μυκητιάσεων του γυναικείου κόλπου. Χρήσιμα φαίνεται να είναι τα προβιοτικά σε κάθε γυναίκα που παρουσιάζει επαναλαμβανόμενα επεισόδια με γυναικολογικές λοιμώξεις (κολπίτιδα, τραχηλίτιδα), ή ουρολογικές λοιμώξεις (κυστίτιδα).
Για την πρόληψη και θεραπεία των ουρολοιμώξεων.
Για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης, μείωση του κινδύνου υποτροπής της νόσου. Σημαντικά είναι τα αποτελέσματα από έρευνες που δείχνουν ότι η κατανάλωση προβιοτικών συνδέεται με τη μειωμένη δραστικότητα των ενζύμων που μετατρέπουν προκαρκινογόνες ουσίες σε καρκινογόνες.
Για την πρόληψη του εκζέματος στα παιδιά.
Τα προβιοτικά συστήνονται σε περιπτώσεις χρήσεις αντιβιοτικών. Τα αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες που σκοτώνουν συγκεκριμένα είδη μικροοργανισμών. Παρόλο που στοχεύουν στην καταπολέμηση κάποιου βλαβερού μικροοργανισμού, καταστρέφουν παράλληλα και τη χλωρίδα του εντέρου. Τα προβιοτικα, αναμφισβήτητα, μπορούν να προλάβουν, ακόμα και να αντιμετωπίσουν, την προκαλούμενη από τα αντιβιοτικά, διάρροια.
Ενδιαφέρουσες μελέτες δείχνουν ότι ενδεχομένως ορισμένα βακτήρια του εντέρου να παχαίνουν και ότι κάποια προβιοτικά μπορεί να βοηθούν στο αδυνάτισμα.
Πρόληψη αλλεργιών. Τα προβιοτικά εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να διακρίνει τα παθογόνα από τα μη παθογόνα αντιγόνα και να μπορεί να ανταποκρίνεται κατάλληλα. Αυτή η σημαντική λειτουργία αποτρέπει το ανοσοποιητικό σύστημα από την υπερβολή στην αντιμετώπιση των μη επιβλαβών μικροοργανισμών, από η οποία είναι η γένεση αλλεργιών.
Προάγουν την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού
Παράγουν πολύτιμα αντιοξειδωτικά
Βελτιώνουν τη διαθρεπτική απορρόφηση των βιταμινών, των μετάλλων και των αμινοξέων και συνθέτουν τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β, οι οποίες είναι απαραίτητες για την υγεία του νευρικού συστήματος.
Προλαμβάνουν τροφικές δηλητηριάσεις
Τα στοιχεία που υπάρχουν στηρίζουν την άποψη ότι τα προβιοτικά πιθανόν να βελτιώνουν και τη γενική κατάσταση της υγείας. Έτσι τα προβιοτικά τρόφιμα βρίσκονται στο κέντρο του ενδιαφέροντος, τόσο των επιστημονικών μελετών, όσο και των εμπορικών επιχειρήσεων. Θα πρέπει ωστόσο να αναφερθεί ότι τα περισσότερα προβιοτικά προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά δεν έχουν στην πραγματικότητα οφέλη για την υγεία διότι τα βακτήρια καταστρέφονται στο στομάχι. Από την άλλη μεριά, έχουν εντοπισθεί και ορισμένες παρενέργειες.
Παράγουν ουσίες που συμβάλλουν:
Στη μείωση της χοληστερόλης και τη ρύθμιση του σακχάρου
Στην καλή ποιότητα της επιδερμίδας
Στη διατήρηση της υγείας των οστών
Τα προβιοτικά συστήνονται ευρύτατα στις περιπτώσεις μολύνσεων από μύκητες και βακτήρια όπως π.χ. η Candida, επειδή εγκαθιστούν μεγάλους υγιείς πληθυσμούς φιλικών βακτηρίων που συναγωνίζονται τους παθογόνους για να επικρατήσουν.
Τα προβιοτικά είναι επίσης απαραίτητα για την πρόληψη και θεραπεία στις άφθες (του στόματος), τις μυκητιάσεις των ποδιών (πόδι του αθλητή), τις κολπικές μυκητιάσεις και την ακμή.
Τα είδη των προβιοτικών
Lactobacillus plantarum: Παράγει γαλακτικό οξύ που αναστέλλει την ανάπτυξη των παθογόνων μικροοργανισμών και προστατεύει από τον μετεωρισμό (αέρια).
Lactobacillus casei: Κατάλληλος σε περιπτώσεις εντερικών μολύνσεων και νόσου του Crohn, καθώς και στην αλλεργική ρινίτιδα. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Lactobacillus bifidus: Κάνει το περιβάλλον αφιλόξενο για τα παθογόνα βακτήρια (όπως το e.coli). Κατάλληλος για τη διάρροια λόγω αντιβιοτικών, για τη διάρροια λόγω ροτροϊού και την αντιμετώπιση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου
Lactobacillus acidophilus: Βοηθεί στον έλεγχο των κολικών και της διάρροιας των βρεφών. Ενισχύει το ανοσοποιητικό και μειώνει την ανάπτυξη του μύκητα candida.
Lactobacillus bulgaricus: Συμβάλλει στην αντιμετώπιση τόσο της δυσκοιλιότητας όσο και της διάρροιας, επιδρώντας στην περισταλτικότητα του εντέρου.
Bacillus longum: Συμβάλλει στην απομάκρυνση των νιτρωδών (είναι καρκινικές ουσίες).
Πώς πρέπει να παίρνουμε προβιοτικά
Τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν τα προβιοτικά λαμβάνονται τακτικά, κατά προτίμηση καθημερινά, έτσι ώστε να αντικαθίστανται οι βακτηριακοί πληθυσμοί που χάνονται λόγω του βλαβερού τρόπου ζωής και των επιβαρυντικών περιβαλλοντικών παραγόντων. Οι τελευταίες έρευνες κατέδειξαν ότι τα προβιοτικά λειτουργούν καλύτερα όταν λαμβάνονται με γεμάτο στομάχι, όταν δηλαδή οι τροφές έχουν εξουδετερώσει την οξύτητα των γαστρικών υγρών του στομαχιού.
Δήμητρα Τυλλιανάκη MD Ιατρός-Ομοιοπαθητικός
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Wired.com, Brandon Keim, Hacking your body’s bacteria for better health, April 26, 2007, http://www.wired.com/medtech/health/news/2007/04/bacteriahacking, (Accessed April 15, 2008)
Wikipedia.org, Gut flora, http://en.wikipedia.org/wiki/Gut_flora, (Accessed April 8, 2008) 6 About.com: Nutrition, Shereen Jegtvig, What are processed foods?, February 13, 2008,
http://nutrition.about.com/od/askyournutritionist/f/processedfoods.htm, (Accessed April 29, 2008) 7 Logicaltherapy.com, The Healthy Cell blog,
http://www.logicaltherapy.com/new254887.html, (Accessed April 29,2008) 8 Family Education.com, Healthy habits: cut back on refined sugars, Excerpted from Healthy Habits: 20 Simple Ways to Improve Your Health, David and Anne Frahm, 2003,
http://life.familyeducation.com/nutrition-and-diet/foods/36008.html?page=4, (Accessed April 29, 2008) 9 USAToday.com, Elizabeth Weise, Obesity linked to microbes, December 20, 2006,
http://www.usatoday.com/news/health/2006-12-20-obesity_x.htm, (Accessed April 29, 2008) 10 Mercola.com, Nancy Lee Bentley, The incredible health benefits to you of traditionally fermented foods, January 3, 2004
