Το σύνδρομο Απνοιας-Υπνου (ΣΑΥ) είναι μία ανωμαλία που α. χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια απόφραξης των άνω αεραγωγών-φάρυγγα (εικόνα 1), β. απαντά κατά τη διάρκεια του ύπνου και γ. συνοδεύεται με ελάττωση του οξυγόνου (κορεσμού) στο αρτηριακό αίμα.Τα κύρια συμπτώματα, που παρατηρούνται στο Σύνδρομο Απνοιας-Υπνου (ΣΑΥ) είναι η υπνηλία την ημέρα, οι άπνοιες κατά τη διάρκεια του ύπνου (σταματά η «ανάσα» του) και το ροχαλητό. Ο ασθενής συνήθως δεν αντιλαμβάνεται το ροχαλητό ή τα επεισόδια των απνοιών, που απαντούν κατά τον ύπνο, αλλά τα αναφέρει το άτομο που κοιμάται μαζί του. Το ΣΑΥ συνήθως παρατηρείται στα υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα, που συνοδεύουν γενικά τον ασθενή με ΣΑΥ;

  1. Το ροχαλητό; συνήθως είναι έντονο, ακούγεται στο διπλανό δωμάτιο και παρατηρείται αρκετά συχνά.
  2. η υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας (π.χ. στην εργασία, όταν κοιτάζει τηλεόραση, όταν διαβάζει, όταν οδηγεί κ.λ.π.). Η υπνηλία οφείλεται στις επαναλαμβανόμενες αφυπνίσεις (arousals), που απαντούν κατά τη διάρκεια του ύπνου, με αποτέλεσμα ο ύπνος του ασθενή να μην είναι επαρκής. Γι’ αυτό πολλοί αναφέρουν ότι δεν ‘’τους φθάνει’’ ο βραδινός ύπνος ή ότι ξυπνούν το πρωί και αισθάνονται κουρασμένοι. Αντιθέτως, οι γυναίκες δεν αναφέρουν συχνά το σύμπτωμα της υπνηλίας, όχι γιατί δεν έχουν υπνηλία, όπως οι άνδρες, αλλά την αντιλαμβάνονται περισσότερο σαν κόπωση ή κούραση.
  3. η εύκολη κούραση ή κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας
  4. οι συχνές αφυπνίσεις ή τα ‘’ανήσυχα’’ πόδια (restless legs) στον ύπνο
  5. το αίσθημα πνιγμού ή δύσπνοιας ή ασφυξίας κατά τη διάρκεια του ύπνου
  6. οι διαταραχές στην προσωπικότητα (νευριάζει εύκολα, έχει μειωμένη συγκέντρωση, ξεχνά εύκολα, η κρίση του είναι μειωμένη, η libido είναι μειωμένη)
  7. η ξηροστομία, κατά τη διάρκεια της νύχτας
  8. η υψηλή αρτηριακή πίεση το πρωί ή κατά τη διάρκεια της ημέρας
  9. ο πρωινός πονοκέφαλος
  10. η νυχτερινή ενούριση
  11. ο ανήσυχος ύπνος το βράδυ
  12. το αίσθημα καυσαλγίας στο στήθος
  13. η μειωμένη απόδοση του στην εργασία, κ.λ.π.

Δεν είναι απαραίτητο να έχει όλα τα ανωτέρω ο ασθενής

 

Είναι συχνό το ΣΑΥ;

Ναι. Η συχνότητα του ΣΑΥ στους άνδρες ηλικίας 40-60 χρονών είναι 4-8%, ενώ στις γυναίκες της ίδιας ηλικίας είναι 2-4%, όπως και στον υπόλοιπο πληθυσμό.

Ποια η παθοφυσιολογία στο ΣΑΥ;

Στο ΣΑΥ υπάρχει απόφραξη των ανωτέρω αεραγωγών, ιδιαίτερα στην περιοχή του φάρυγγα. Οι ανώτεροι αεραγωγοί μπορούν να αποφραχθούν από α. τον υπερβολικό ιστό (λίπος, υπερτροφικοί μύες, οστίτη ιστό, κ.λ.π.), που μπορεί να υπάρχει στο τοίχωμα ή εκτός του τοιχώματος των αεραγωγών και αποτελεί την πιο συχνή αιτία, β. τις πολύ μεγάλες αμυγδαλές (κυρίως στα μικρά παιδιά), την πολύ μεγάλη γλώσσα, τις υπερτροφικές ρινικές κόγχες, την ανώμαλη κατασκευή της κάτω σιαγόνας, κ.λ.π. Επίσης, στην απόφραξη συνήθως συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό η χάλαση των μυών του φάρυγγα, που διευκολύνει την απόφραξη του και απαντά πιο συχνά και πιο εύκολα, κατά την διάρκεια του ύπνου.

Αποτέλεσμα της απόφραξης των άνω αεραγωγών είναι η διαλείπουσα υποξυγοναι-μία, η επανοξυγόνωση, η υπερκαπνία, οι αυξημένες ενδοθωρακικές πιέσεις και οι αφυπνίσεις. Τα ανωτέρω συντελούν στην ενεργοποίηση διαφόρων μηχανισμών, όπως στη διέγερση του συμπαθητικού, στη μεταβολική απορρύθμιση, στην υπερπηκτικότητα, στη δυσλειτουργία του ενδοθηλίου, στην μεγέθυνση του αριστερού κόλπου και στην συστηματική φλεγμονή, που οδηγούν με την πάροδο του χρόνου, σε καρδιακή ανακοπή, σε αρτηριακή ή πνευμονική υπέρταση (αρτηριακή και πνευμονική), σε έμφραγμα μυοκαρδίου, σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σε νεφρική βλάβη, σε σακχαρώδη διαβήτη, σε αρτηριοσκλήρυνση, κ.λ.π. (σχήμα 1).

Είναι το ροχαλητό επικίνδυνο;

Η απάντηση είναι διττή.

α. Δεν είναι επικίνδυνο, αν ο ασθενής δεν είναι υπέρβαρος και δεν έχει άλλο σύμπτωμα ή άλλη συνυπάρχουσα νόσο.

β. Είναι επικίνδυνο, σε κάθε ασθενή με έντονο ροχαλητό (καθημερινό, έντονο, με διακοπές) και συνοδό παχυσαρκία (δείκτης Μάζας Σώματος > 30), γιατί μπορεί να έχει ΣΑΥ. Γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνουμε ένα πολύ καλό και προσεκτικό ιστορικό.

Είναι σοβαρό πρόβλημα αν ένας ασθενής έχει ΣΑΥ και γιατί;

Ναι είναι σοβαρό, γιατί αν δεν διαγνωστεί και δεν θεραπευτεί, θα οδηγήσει βραχυ-

χρόνια ή μακροχρόνια σε δυσλειτουργία διαφόρων οργάνων ή σε διαταραχές του

ανθρώπινου μεταβολισμού (σχήμα 1), όπως

α. στην καρδιά: το ΣΑΥ μπορεί να συντελέσει ή να προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο από καρδιακή ανακοπή, έμφραγμα μυοκαρδίου, στεφανιαία νόσο, αρτηριακή υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, καρδιακές αρρυθμίες (βραδυκαρδίες ή ταχυκαρδίες ή διαταραχές στην κολποκοιλιακή αγωγιμότητα), μυοκαρδιοπάθεια, κ.λ.π. (Σχήμα 1). Όταν ο ασθενής έχει ΣΑΥ, οι καρδαγγειακές επιπλοκές είναι συχνότερες και πιο συχνά καταλήγουν στο θάνατο, αν δεν εφαρμοστεί η σωστή θεραπεία (εφαρμογή θετικής πίεσης αεραγωγών-CPAP) [Σχήμα 2]. Το σχήμα 2, αναφέρεται σε μία πολύ ενδιαφέρουσα εργασία που έγινε σε 1651 ασθενείς, διήρκησε πάνω από 12 χρόνια και δημοσιεύτηκε σε ένα διεθνούς κύρους αγγλόφωνο περιοδικό (Lancet 2005). Το συμπέρασμα απ’ αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα εργασία είναι ότι τα θανατηφόρα επεισόδια από καρδαγγειακές επιπλοκές (π.χ. έμφραγμα, αρρυθμίες, πνευμονικό οίδημα, ανθεκτική αρτηριακή υπέρταση) ήταν πολύ περισσότερα στους ασθενείς που είχαν βαρύ ΣΑΥ και δεν έκαναν θεραπεία, σε σύγκριση με τους ασθενείς που είχαν βαρύ ΣΑΥ και έκαναν θεραπεία (εφαρμογή θετικής πίεσης αεραγωγών-CPAP).

Β. στο κεντρικό νευρικό σύστημα: το ΣΑΥ μπορεί να συντελέσει ή να προκαλέσει αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, εμφανιζόμενο είτε σαν ισχαιμικό είτε σαν θρομβωτικό επεισόδιο είτε σαν εγκεφαλική αιμορραγία.

Γ. στο κυκλοφορικό: το ΣΑΥ μπορεί να συντελέσει ή να προκαλέσει αρτηριακή υπέρταση, βλάβη στο ενδοθήλιο των αγγείων, αρτηριοσκλήρυνση, κ.λ.π. (Σχήμα 1).

Δ. στο αναπνευστικό: το ΣΑΥ μπορεί να συντελέσει ή να προκαλέσει πνευμονική υπέρταση, αύξηση τού έργου της αναπνοής, αύξηση των αναγκών σε οξυγόνο, κ.λ.π.

Ε. Στον μεταβολισμό: το ΣΑΥ μπορεί να συντελέσει ή να προκαλέσει την εμφάνιση υπεργλυκαιμίας, την αντίσταση στην ινσουλίνη, την αντοχή στη γλυκόζη, την εμφάνιση ή την επιδείνωση του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου ΙΙ, την εμφάνιση υπερχοληστεριναιμίας και υπερτριγλυκεριδαιμίας, υπερουρικαιμίας, κ.λ.π. (Σχήμα 1).

ΣΤ. Επίσης δημιουργούνται εργασιακά ή κοινωνικά προβλήματα: Π.χ. αν ένας είναι οδηγός αυτοκίνητου ή φορτηγού ή λεωφορείου και παρουσιάζει ΣΑΥ, μπορεί λόγω της ημερήσιας υπνηλίας, να προκαλέσει αυτοκινητιστικό ατύχημα, που θα είναι επιζήμιο για τον εαυτό του αλλά και για τους άλλους (στην Αμερική, Γερμανία, Καναδά υπάρχει αυστηρός έλεγχος και λαμβάνονται αυστηρότατα μέτρα ανά τακτά χρονικά διαστήματα για τους οδηγούς που έχουν ΣΑΥ). Επίσης, λόγω μειωμένης απόδοσης (υπνηλία, εύκολη κόπωση ή κούραση) το ΣΑΥ μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην εργασία του.

Μόνο οι υπέρβαροι ή οι παχύσαρκοι, που ροχαλίζουν, πρέπει να ελεγχτούν;

Συνήθως ναι, αλλά όχι μόνο. Υπάρχουν λεπτόσωμα άτομα που ροχαλίζουν και τα οποία μπορεί να έχουν το ΣΑΥ. Αυτά τα άτομα, που έχουν συμβατά συμπτώματα για ΣΑΥ (δηλ. ημερήσια υπνηλία, εύκολη κόπωση, ροχαλητό, αφυπνίσεις, κ.λ.π.), θα πρέπει να επισκεφτούν πνευμονολόγο για να τους γίνει μία πλήρη κλινική, εργαστηριακή εκτίμηση και κυρίως μία πολύ-υπνοκαταγραφική μελέτη ύπνου.

Τι πρέπει να κάνει ο ασθενής που ροχαλίζει και πιθανόν έχει ΣΑΥ;

Πρέπει να τον εξετάσει ένας πνευμονολόγος με εμπειρία και να γίνει μελέτη Υπνου, που λέγεται πολυ-υπνοκαταγραφική μελέτη ύπνου. Αυτή η μελέτη γίνεται σε ειδικά τμήματα-πνευμονολογικά, που υπάρχουν σε ορισμένα Κρατικά Νοσοκομεία και ασχολούνται με την μελέτη Υπνου, όπως και στο Νοσοκομείο μας στο Τζάνειο. Αν ο ασθενής έχει ΣΑΥ, τότε ο πνευμονολόγος που ασχολήθηκε με τον ασθενή πρέπει να γράψει τη γνωμάτευση για τη διάγνωση του Συνδρόμου Απνοιας-Υπνου και να του συστήσει συγκεκριμένη θεραπεία. Επίσης, πρέπει να εξετάσει τον ασθενή και ένας Ωτορινολαρυγγολόγος (ΩΡΛ), για να εξετάσει αν υπάρχει ανατομικό πρόβλημα στους ανώτερους αεραγωγούς, που σπάνια όμως ευθύνεται από μόνο του για το ΣΑΥ.

Ποιά η θεραπεία του ΣΑΥ

  1. Απώλεια σωματικού βάρους
  2. συσκευή για την εφαρμογή θετικής πίεσης αεραγωγών
  3. Χειρουργική αποκατάσταση ανωτέρων αεραγωγών

Σε ασθενείς με ΣΑΥ η θεραπεία γίνεται με την συσκευή θετικής πίεσης των αεραγωγών (CPAP). Η CPAP, σύμφωνα και με τα διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα, βοηθά πάρα πολύ στην πρόληψη των επιπλοκών, στη βελτίωση των συνυπαρχόντων νόσων, που σχετίζονται με το ΣΑΥ, και στην καλύτερη ποιότητα ζωής.

 

Συμπέρασμα

Το ΣΑΥ εμφανίζει μεγάλη επίπτωση στο γενικό πληθυσμό και σχετίζεται με σημαντική νοσηρότητα και θνητότητα. Η υιοθέτηση ενός καλά σχεδιασμένου προγράμματος ανίχνευσης ασθενών με ΣΑΥ, θα έχει σαν αποτέλεσμα την καλύτερη νοσηλεία αυτών.

 

Βιβλιογραφία

  1. Chi-Hang Lee, See-Meng Khoo, et al. Obstructive sleep apnea in patients admitted for acute myocardial infarction. Chest 2009 Nov 135:1488-95
  2. Dyken ME, Im KB. Obstructive sleep apnea and stroke. Chest 2009 Dec; 136(6):1668-77. Review
  3. Banno K., Kryger MH. Sleep apnea: Clinical investigations in humans. Sleep Medicine 2007; 8:402-428
  4. Basner RC. Continuous Positive Airway Pressure for Obstructive Sleep Apnea. N Engl J Med 2007; 356:1751-58
  5. Thorpy MJ. Classification of sleep disorders. In: Kryger MH, Roth T, Dement WC, editors. Principles and practice of sleep medicine. Philadelphia: Saunders 2005. p. 615-25
  6. American Academy of Sleep Medicine. International classification of sleep disorders, 2nd ed.: Diagnostic and coding manual. Westchester, Illinois: American Academy of Sleep Medicine, 2005
  7. Kryger MH. Diagnosis and management of sleep apnea syndrome. Clin Cornerstone 2000; 2(5):39-47
  8. Shepertycky MR, Al-Barrak M, Kryger MH. Morbidity and mortality in obstructive sleep apnea syndrome. 1. Effect of treatment on cardiovascular morbidity. Sleep Biol Rhythms 2003; 1(1):15-28
  9. Kryger MH. Pathophysiology of obstructive sleep apnea syndrome. In: Fabiani M, editor. Surgery for snoring and obstructive sleep apnea syndrome. The Hague, The Netherlands: Kugler Publications 2003; p. 47-61
  10. Marin JM, Carizo SJ, et al. Long-term cardiovascular outcomes in men with obstructive sleep apnoea-hypopnoea with or without treatment with continuous positive airway pressure: an observational study. Lancet 2005; 365:1046-53
  11. Lam JL. An update on obstructive sleep apnea and metabolic syndrome. Curr Opin Pulm Med 2007; 13(6):484-89

 

 

 

 

Αθανάσιος  Πρεκατές

Δ/ντής του Παθολογικού Τομέα στο Τζάνειο Νοσ/μείο

Πρόεδρος στην Επιτροπή Εκπαίδευσης

Μέλος στην Επιτροπή Λοιμώξεων στο Τζάνειο

Μέλος Δοιηκητικών Σουμβουλίων και Διδάκτωρ

Υπεύθυνος Εργαστηρίου Μελέτης Υπνου

#########