Οι σχολικές εξετάσεις του παιδιού είναι εξετάσεις και για τους γονείς. Η συμπαράσταση και η ψυχραιμία τους κατά τη δύσκολη αυτή περίοδο αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την επιτυχία των παιδιών τους. Επίσης, αποτελούν μια πολύ καλή εξάσκηση στον τρόπο που αυτοί θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τις «εξετάσεις» κάθε είδους που τα παιδιά τους θα περνούν στη ζωή τους.
Αρχίζοντας, είναι καλό να διευκρινίσουμε ότι οι συμβουλές που ακολουθούν δεν αποτελούν απλώς ένα σύνολο τεχνικών τις οποίες θα πρέπει ο γονέας να υιοθετήσει για την κρίσιμη περίοδο των εξετάσεων. Το παιδί νιώθει τις πραγματικές απόψεις και συναισθήματα των γονέων του, τα οποία εκφράζονται με το σύνολο της προσωπικότητας και της κοσμοθεωρίας τους, έστω κι αν αυτοί με τα λόγια το διαβεβαιώνουν για κάτι άλλο.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας κοπέλας που βασανιζόταν από υπερβολικό άγχος για την επιτυχία της στις Πανελλήνιες Εξετάσεις. Μιλώντας με τη μητέρα, αυτή με διαβεβαίωσε ότι φρόντιζε να μη μεταδίδει άγχος στην κόρη της και συχνά της έλεγε ότι το αποτέλεσμα που θα φέρει στις εξετάσεις αφορούσε μόνο την ίδια. «Το πιστεύετε πραγματικά αυτό;» τη ρώτησα. Η μητέρα μου απάντησε με ειλικρίνεια ότι δεν πίστευε πραγματικά αυτό που έλεγε, αλλά είχε υιοθετήσει αυτή τη στάση για να μην αγχώνει το παιδί. Στην πραγματικότητα, η επιτυχία της κόρης της στη Νομική αποτελούσε υπέρτατο όνειρο για την ίδια, η οποία ως υποψήφια είχε αποτύχει στις εξετάσεις της Νομικής και στη συνέχεια δεν είχε καταφέρει να σπουδάσει και να εργαστεί. Μιλώντας με την κόρη, προέκυψε ότι η επιλογή της Νομικής Σχολής δεν αποτελούσε πραγματική της επιθυμία, αλλά είχε «επιβληθεί» με ήπιο τρόπο από τη μητέρα της από τα παιδικά της χρόνια.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά, με τις ευαίσθητες «κεραίες» τους, ανιχνεύουν και βιώνουν καθημερινά τις απόψεις, τα συναισθήματα και τις προσδοκίες των γονέων τους και αντιδρούν με τον δικό τους τρόπο στα βιώματα αυτά. «Όταν ο πατέρας μου μου λέει ότι δεν χρειάζεται άγχος και δεν χάλασε ο κόσμος αν μια φορά πάρω χαμηλότερο βαθμό, αισθάνομαι την ανάγκη να του απαντήσω: Καλή η προσπάθεια!» μου είπε κάποτε ένας άριστος μαθητής της Τρίτης Γυμνασίου. «Στην πραγματικότητα εγώ ξέρω καλά ότι ο κόσμος χάλασε». Φροντίστε, λοιπόν, να αλλάξετε όσο μπορείτε τις αντιλήψεις σας που δημιουργούν άγχος στο παιδί και μην αρκείστε απλώς στο να υιοθετήσετε μια προσποιητά ψύχραιμη και ενθαρρυντική στάση για την κρίσιμη περίοδο των εξετάσεων.
- Φροντίστε στην περίοδο των εξετάσεων να υπάρχει αρμονία στο οικογενειακό περιβάλλον. Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, η οικογενειακή αρμονία είναι μια κατάσταση που ή υπάρχει ή δεν υπάρχει στην οικογένεια και το παιδί δεν ξεγελιέται εύκολα. Σε περίπτωση που υπάρχουν κάποια οικογενειακά προβλήματα, το ελάχιστο που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να αποφεύγουν τις εντάσεις, τις κρίσεις, τις αλλαγές και τη λήψη αποφάσεων εκείνη την περίοδο.
- Αποφεύγετε να βγαίνετε πολύ για διασκέδαση, να βλέπετε πολλή τηλεόραση, να μιλάτε πολύ στο τηλέφωνο και να καλείτε συγγενείς και φίλους στο σπίτι, όταν το παιδί μελετά. Δεν χρειάζεται, βέβαια, να φτάσετε και στο αντίθετο άκρο και η οικογένεια να αλλάξει τελείως τους ρυθμούς της ή να απομονωθεί πλήρως από το περιβάλλον της. Για παράδειγμα, δεν είναι σκόπιμο η μητέρα να πάρει άδεια από τη δουλειά της τις ημέρες των εξετάσεων του παιδιού. Μια τέτοια αλλαγή του κανονικού τρόπου ζωής είναι πιθανό να το φορτίσει με μεγαλύτερο άγχος.
- Κατανοήστε την αγωνία του παιδιού. Να είστε πρόθυμοι να ακούσετε τις ανησυχίες του και ακόμη να υποστείτε τα ξεσπάσματα του άγχους του χωρίς να τα ενισχύετε και αποφεύγοντας τις πολλές συμβουλές. «Δηλαδή να κρατήσω παθητική στάση;» ρωτούν συχνά οι γονείς. Η απάντηση είναι ναι! Από την άλλη μεριά, η προσπάθεια που μπορεί να κάνει κάποιος γονέας να παρουσιάσει τα προβλήματα και τα άγχη του παιδιού ως ασήμαντα είναι πιθανό να το εξαγριώσει. Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να βοηθήσετε το παιδί να τοποθετήσει τις εξετάσεις αυτές μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της ζωής του. Για παράδειγμα, να το βοηθήσετε να κατανοήσει πόσο μικρή σημασία για τη μετέπειτα ζωή του και τη σταδιοδρομία του έχει η εξέταση στο συγκεκριμένο μάθημα στις προαγωγικές εξετάσεις της Δευτέρας Γυμνασίου. Ή να συνειδητοποιήσει ότι το να μη φανεί τυχερό ώστε να επιτύχει στις εξετάσεις του πτυχίου των Αγγλικών με μέτριες γνώσεις θα το βοηθήσει να αποκτήσει περισσότερες γνώσεις προσπαθώντας δεύτερη φορά. Αυτό θα σημάνει, βέβαια, πρόσθετο κόπο από μέρους του, αλλά θα το κάνει και να βιώσει τις φυσικές συνέπειες της ελλιπούς μελέτης του.
- Μην ελέγχετε τη μελέτη του παιδιού. Αν το ίδιο το επιθυμεί, μπορείτε να συζητήσετε μαζί του εγκαίρως για το πρόγραμμα μελέτης του και να διατυπώσετε με ήπιο τρόπο προτάσεις ή τις αντιρρήσεις που είναι πιθανό να έχετε. Μην παρεμβαίνετε με υποδείξεις και κριτικές, όταν αυτό δεν ακολουθεί το, κατά τη γνώμη σας, σωστό πρόγραμμα. Να θυμάστε ότι κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει κάποιο παιδί να μελετήσει, αν το ίδιο δεν το έχει αποφασίσει. Είναι συνηθισμένο το φαινόμενο του εφήβου που είναι κλεισμένος στο δωμάτιό του και χαζεύει πάνω από το βιβλίο. Η ξεκούραση του παιδιού και λίγη αναψυχή είναι απαραίτητες στην περίοδο των εξετάσεων.
- Μην πιέζετε το παιδί να ακολουθήσει το πρόγραμμα και τους ρυθμούς κάποιου άλλου. Μην το συγκρίνετε με άλλα παιδιά, αδέλφια, ξαδέρφια, φίλους ή τον ίδιο σας τον εαυτό τώρα ή στα μαθητικά σας χρόνια. Είναι σημαντικό να σέβεστε τις ιδιαιτερότητες κάθε παιδιού και να το ενθαρρύνετε τονίζοντάς του τα δικά του δυνατά σημεία και προηγούμενα επιτεύγματα. Φροντίστε να λέτε στο παιδί καλά λόγια που δείχνουν ότι αναγνωρίζετε τους κόπους και τις προσπάθειές του, αποφεύγοντας τις υπερβολές. Και, κυρίως, φροντίστε να αισθάνεστε πραγματικά έτσι όπως λένε τα λόγια σας.
- Μην πιέζετε το παιδί, συνειδητά ή ασυνείδητα, με τα δικά σας όνειρα και φιλοδοξίες. Είναι καταστροφικό να φορτώσουμε στις πλάτες του παιδιού την υποχρέωση να εκπληρώσει τις δικές μας προσδοκίες και απωθημένα. Έχει παρατηρηθεί ότι γονείς που οι ίδιοι αισθάνονται ικανοποιημένοι από αυτά που έχουν πετύχει στη ζωή ασκούν συνήθως μικρότερη πίεση στα παιδιά τους και είναι περισσότερο ελαστικοί με τις επιλογές τους, για παράδειγμα με την επιλογή από μέρους των παιδιών τους πανεπιστημιακών σχολών που δεν θεωρούνται παραδοσιακά σχολές «κύρους».
Συνειδητοποιήστε ότι, ανεξαρτήτως εξετάσεων και επιτυχιών, το παιδί σας αξίζει την αποδοχή και την αγάπη σας και φροντίστε να του τις δείχνετε.
Κατερίνα Τριανταφύλλου, ψυχοθεραπεύτρια-συγγραφέας
