Οι ελληνίδες δεν πειθαρχούν η χώρα πάσχει κανένας δεν κάνει προληπτικές εξετάσεις. Θα το βρούμε μπροστά μας. Η επιστήμη δίνει εφόδια. Το νέο cotesting και το τεστ mRNA μπορούν να σώσουν ζωές. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να υποχωρεί αλλά μορφές του όπως το αδενοκαρκίνωμα παρουσιάζουν έξαρση. Μια μικρή ακόμα και ανεπαίσθητη αιμορραγία μετά τη σεξουαλική επαφή είναι προειδοποιητικό καμπανάκι. Ο καρκίνος τροφοδοτείται από την άγνοια την αδιαφορία ως προς τον προληπτικό έλεγχο, την άρνηση του προφυλακτικού και τους πολλαπλούς συντρόφους. Δυστυχώς μόνο το 1/3 του πληθυσμού κάνει ΠΑΠ τεστ και άλλο ένα 30% έχει κάνει το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Με αφορμή το ότι ο μήνας Ιανουάριος είναι παγκοσμίως αφιερωμένος στην ενημέρωση για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας και ιδιαίτερα στην πρόληψή του, ανακοινώθηκαν σήμερα τα πρώτα ελληνικά αποτελέσματα της Ελληνικής Ακαδημαϊκής Ομάδας Μελετών Παθολογίας Τραχήλου (HeCPA Group) από την εφαρμογή του Aptima mRNA HPV Test, ενός πρωτοποριακού διαγνωστικού τεστ για τον προληπτικό έλεγχο αυτής της νόσου.
Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν από τον Ευάγγελο Παρασκευαΐδη, Καθηγητή Μαιευτικής/Γυναικολογίας της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και τον Ευριπίδη Μπιλιράκη Μαιευτήρα/Γυναικολόγο, Διδάκτορα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η Μαρία Χαλάτση, Διευθύντρια Marketing της AENORASIS, παρουσίασε τα χαρακτηριστικά του Τεστ καθώς και τα κλινικά δεδομένα από τη διεθνή εμπειρία.
Είναι γνωστό ότι το Παπ Τεστ, και ειδικότερα η εξέλιξη του, το ThinPrep, που εφαρμόζεται διεθνώς ήδη εδώ και δεκαετίες αποτελεί τη μέχρι σήμερα αποτελεσματικότερη ασπίδα σωτηρίας των γυναικών από τη μάστιγα του καρκίνου τραχήλου μήτρας.
Τα τελευταία χρόνια ο νομπελίστας H. zur Hausen τεκμηρίωσε τη συσχέτιση του ιού HPV (ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων) και συγκεκριμένα των τύπων υψηλού κινδύνου με τη γένεση του καρκίνου τραχήλου μήτρας.
Ωστόσο, είναι γνωστό, ότι από το σύνολο των γυναικών με υψηλού κινδύνου HPV στον τράχηλο τελικά μόνον ένα πολύ μικρό ποσοστό (0,1%) θα αναπτύξει καρκίνο τραχήλου της μήτρας, εάν δεν θεραπευθεί η αλλοίωση σε προκαρκινικό στάδιο. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότερες λοιμώξεις από HPV (>95%) είναι παροδικές και υποστρέφουν. Οι σοβαρού βαθμού αλλοιώσεις και ο καρκίνος είναι το αποτέλεσμα εμμένουσας HPV λοίμωξης, όπου το γονιδίωμα του ιού ενσωματώνεται στο κύτταρο του ξενιστή.
Άρα, αυτό που έχει σημασία είναι η δυνατότητα ανίχνευσης της ενεργούς/εμμένουσας HPV λοίμωξης, δηλαδή της προϋπόθεσης εκείνης που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας και όχι απλά της παρουσίας του ιού.
Οι διάφορες εξετάσεις έως τώρα, που στοχεύουν στο DNA του ιού (HPV DNA test), ανίχνευαν μόνον την παρουσία του ιού και δεν μπορούσαν να διακρίνουν μεταξύ λανθάνουσας και ενεργούς λοίμωξης, καθώς το DNA του ιού μπορεί να υπάρχει ανεξάρτητα από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται αυτός (επισωματική ή ενσωματωμένη).
Επιπλέον, σε περίπτωση απώλειας τμήματος του DNA του ιού (L1 περιοχή) εξαιτίας της ενσωμάτωσης του ιϊκού γονιδιώματος σε αυτό του ξενιστή, τα HPV DNA tests καθορίζουν λανθασμένα το δείγμα ως αρνητικό, παρά το γεγονός ότι μπορεί να υπάρχει επιθετική δραστηριότητα (σοβαρού βαθμού αλλοίωση ή και καρκίνος!).
Σήμερα, ένα νέο πρωτοποριακό τεστ, το Aptima mRNA HPV Test, μπορεί και εντοπίζει την ύπαρξη αντιγράφων mRNA των ογκοπρωτεινών Ε6/Ε7. Η υπερέκφραση mRNA E6/E7 HPV τύπων υψηλού κινδύνου αποτελεί ένδειξη ενεργού λοίμωξης και ογκογονικής δραστηριότητας, άρα και πιθανώς σημάδι έναρξης της καρκινογένεσης.
Τα συμπεράσματα όλων των κλινικών μελετών την τελευταία δεκαετία έδειξαν ότι η εξέταση APTIMA ήταν η μοναδική που παρουσίασε ταυτόχρονα υψηλή ευαισθησία και υψηλή ειδικότητα στην ανίχνευση σοβαρών βλαβών και καρκίνου, γεγονός που την αναδεικνύει ως την ιδανική λύση προληπτικού ελέγχου. Η χρήση του APTIMA οδήγησε σε μείωση κατά ένα τέταρτο τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα χάριν της υψηλής ειδικότητας του τεστ.
Τα αποτελέσματα της Ελληνικής Ακαδημαϊκής Ομάδας Μελετών στην Παθολογία Τραχήλου από την εφαρμογή του Aptima τον τελευταίο χρόνο, τα οποία και παρουσιάστηκαν από τον Ε.Παρασκευαΐδη και Ε.Μπιλιράκη, συμφωνούν απόλυτα με αυτά της διεθνούς βιβλιογραφίας.
Το τεστ Aptima φιλτράρει τον πληθυσμό των γυναικών και εντοπίζει αυτές που πραγματικά βρίσκονται σε κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας. Παράλληλα, μειώνει τη ψυχολογική επιβάρυνση των γυναικών, στις οποίες ανακοινώνεται ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα, δηλ., ένα παθολογικό μεν εύρημα (είτε στο Παπ Τεστ, είτε στον έλεγχο με HPV DNA Test), αλλά στην κολποσκόπηση ή και τη βιοψία δεν ανιχνεύεται σοβαρού βαθμού βλάβη.
Η χρήση του Aptima, πρόσθεσε ο Ε.Παρασκευαΐδης, ότι, εκτός της σημαντικά μεγαλύτερης ειδικότητας στην ανίχνευση των προκαρκινικών βλαβών, θα βοηθήσει τα μέγιστα και στην εξατομίκευση των αποφάσεων για θεραπεία, έτσι ώστε να αποφεύγονται άσκοπες επεμβάσεις που σχετίζονται με μαιευτικές επιπλοκές (προωρότητα, κλπ.) σε μελλοντικές κυήσεις.
Το Aptima ενδείκνυται ως τεστ προληπτικού ελέγχου, συμπληρωματικά σε ένα παθολογικό Παπ Τεστ για την υποστήριξη της διάγνωσης και ταυτόχρονα με το Παπ Τεστ (co-testing).
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται στον ιό HPV. Η λοίμωξη από τον HPV είναι πάρα πολύ συχνή και οι περισσότερες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα μολυνθούν κάποια στιγμή στη ζωή τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ιός φεύγει μόνος του, χωρίς να αφήσει καμία βλάβη στον τράχηλο. Ωστόσο, υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις, στις οποίες ο ιός εμμένει και προκαλεί τις λεγόμενες προ-καρκινικές αλλοιώσεις (CIN), οι οποίες χωρίζονται σε χαμηλόβαθμες (CIN1) και υψηλόβαθμες (CIN2-3). Ακόμα όμως και αν έχουν αναπτυχθεί προ-καρκινικές αλλοιώσεις δεν ήρθε το τέλος του κόσμου, καθώς οι περισσότερες χαμηλόβαθμες αλλοιώσεις θα υποχωρήσουν από μόνες τους, ενώ ακόμα και στις υψηλόβαθμες αλλοιώσεις υπάρχει πιθανότητα αυτόματης υποστροφής. Εάν η αλλοίωση δεν υποχωρήσει και εξελιχθεί μπορεί κάποια στιγμή να αναπτυχθεί καρκίνος. Όλη αυτή η διαδικασία (δηλαδή από την στιγμή της λοίμωξης με τον HPV μέχρι την εμφάνιση καρκίνου) εκτιμάται ότι διαρκεί πάνω από 10 χρόνια.
Επειδή οι περισσότερες βλάβες θα υποστρέψουν από μόνες τους, είναι υψίστης σημασίας η εξατομίκευση όλων των γυναικών που χτυπούν την πόρτα του ιατρείου κολποσκόπησης λόγω ενός παθολογικού Pap-test, για να αποφύγουμε την υπερθεραπεία εκείνων των αλλοιώσεων που δεν χρειάζεται. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι γυναίκες με παθολογικό Pap-test είναι κυρίως νέες αναπαραγωγικής ηλικίας και η θεραπεία έχει συσχετιστεί με κίνδυνο επιπλοκών σε μελλοντικές κυήσεις, όπως προωρότητα, ειδικά αν το τμήμα του τραχήλου που θα αφαιρεθεί είναι μεγάλο.
Στην εξατομίκευση, πέρα από την κολποσκόπηση, πάρα πολύ σπουδαίο ρόλο παίζει το lifestyle της γυναίκας, καθώς σε γυναίκες που καπνίζουν, που ξεκίνησαν νωρίς την σεξουαλική τους ζωή, που έχουν αλλάξει πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους, που δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό και που δεν έχουν εμβολιαστεί, φαίνεται ότι είναι πιο πιθανόν ένα παθολογικό Pap-test να αντιστοιχεί όντως σε σοβαρή αλλοίωση ενώ ταυτόχρονα είναι λιγότερο πιθανόν αυτή να υποχωρήσει μόνη της, σε σχέση με τις γυναίκες με ένα λιγότερα βεβαρημένο lifestyle.
Εκτός από την κολποσκόπηση και το lifestyle υπάρχουν άλλες εξετάσεις που μπορούν να μας βοηθήσουν στην εξατομίκευση; Η απάντηση είναι ναι. Μια εξέταση είναι το HPV DNA test, που ανιχνεύει αν υπάρχει το DNA του ιού στον τράχηλο της μήτρας. Σε αρκετές χώρες το HPV DNA test χρησιμοποιείται ως μέθοδο screening μαζί με το Pap-test (co-testing), αλλά στην χώρα μας δεν έχει καθιερωθεί ακόμα ως μέθοδος screening. Από τη στιγμή που ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και οι προ-καρκινικές αλλοιώσεις προκαλούνται από τον ιό HPV η ιδέα ανίχνευσης του DNA του ιού ακούγεται αρκετά δελεαστική. Ωστόσο, υπάρχουν 2 σημαντικά μειονεκτήματα. Πρώτον, η ογκογονικότητα του HPV δεν οφείλεται στην ύπαρξη απλώς του ιού αυτού καθ’ αυτού, αλλά κατά πόσο αυτός είναι ενεργός. Δυστυχώς, η προαναφερθείσα εξέταση δεν μπορεί να διαχωρίσει ανάμεσα σε μια ενεργό (άρα και επικίνδυνη) και μια λανθάνουσα (άρα και ακίνδυνη) HPV λοίμωξη, με αποτέλεσμα το HPV DNA test να είναι θετικό όχι μόνο σε υψηλόβαθμες αλλοιώσεις, αλλά και σε χαμηλόβαθμες, ακόμα δε και σε γυναίκες χωρίς καμία απολύτως παθολογία! Δεύτερον, το HPV DNA ανιχνεύει συγκεκριμένα το L1 τμήμα του DNA του ιού. Σε κάποιες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει παρατηρηθεί ότι το DNA του ιού χάνει αυτό το τμήμα με αποτέλεσμα το HPV DNA test να βγαίνει αρνητικό.
Ευτυχώς, στην φαρέτρα μας έχει πλέον προστεθεί μια νέα εξέταση, το APTIMA, που ανιχνεύει όχι το DNA, αλλά το mRNA του ιού (και συγκεκριμένα τις ογκοπρωτείνες E6/E7). Ένα θετικό mRNA σημαίνει ότι η HPV λοίμωξη είναι ενεργός και ότι η ογκογονική δραστηριότητα του ιού έχει ξεκινήσει. Ένα σημαντικό προτέρημα είναι ότι όταν δεν υπάρχει αλλοίωση στον τράχηλο ή όταν έχουμε μια μη-σοβαρή χαμηλόβαθμη αλλοίωση είναι θετικό λιγότερο συχνά συγκριτικά με το HPV DNA test, δηλαδή έχει πολύ καλύτερη ειδικότητα. Ταυτόχρονα όμως δεν χάνει σε ευαισθησία για την ανίχνευση των υψηλόβαθμων αλλοιώσεων, ενώ επίσης είναι θετικό και σε εκείνους τους λίγους καρκίνους όπου έχει χαθεί το L1 τμήμα του DNA του ιού και το HPV DNA test είναι αρνητικό. Με άλλα λόγια, το APTIMA ανιχνεύει μόνο εκείνες τις γυναίκες που βρίσκονται πραγματικά σε κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας.
Τα αποτελέσματα της Ελληνικής Ακαδημαϊκής Ομάδας Μελετών στην Παθολογία Τραχήλου (HeCPA Group) από την εφαρμογή του APTIMA τον τελευταίο χρόνο, τα οποία και παρουσιάστηκαν από τους κ. Ε. Παρασκευαΐδη, καθηγητή Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, και Ε. Μπιλιράκη, Μαιευτήρα-Γυναικολόγο και Διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, συμφωνούν με αυτά της διεθνούς βιβλιογραφίας και επιβεβαιώνουν την καλή ευαισθησία του APTIMA για την ανίχνευση των υψηλόβαθμων αλλοιώσεων, παραπλήσια με αυτήν του HPV DNA test, με πολύ καλύτερη ειδικότητα όμως. Ένα σημείο που αξίζει να αναφερθεί είναι η υψηλή προγνωστική αξία του APTIMA που σε συνδυασμό με το lifestyle αγγίζει το 100%, τόνισε ο κ. Παρασκευαΐδης. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι όταν μια γυναίκα με α. επικίνδυνο lifestyle προσέρχεται με ένα β. παθολογικό Pap-test, (και ο ιατρός δεν είναι τελείως σίγουρος αν η αλλοίωση κολποσκοπικά είναι χαμηλόβαθμη ή υψηλόβαθμη, καθώς μερικές φορές η κολποσκοπική εικόνα δεν είναι ξεκάθαρη ακόμα και στα μάτια του πιο έμπειρου κολποσκόπου) και γ. το APTIMA είναι θετικό, τότε αυτός μπορεί να προχωρήσει σε αφαίρεση της βλάβης με «κλειστά μάτια» διότι είναι σχεδόν 100% βέβαιο πως η αλλοίωση στον τράχηλο είναι υψηλόβαθμη, κάτι που θα επιβεβαιωθεί και αργότερα με την ιστολογική διάγνωση του τμήματος του τραχήλου που θα αφαιρεθεί.
