«Μακριά τα χέρια από τα μάτια» είναι μία από τις πάγιες συστάσεις των ειδικών για να προστατευθούμε από τον κορωνοϊό COVID-19, που μπήκε απότομα στη ζωή μας και έχει φέρει τα πάνω-κάτω. Τί σχέση, όμως, μπορεί να έχει ένας ιός του αναπνευστικού με ένα από τα βασικότερα αισθητήρια όργανα του σώματός μας;
«Όπως η μύτη και το στόμα, έτσι και τα μάτια επιστρώνονται από μία βλεννογόνο μεμβράνη, μέσω της οποίας ο κορωνοϊός μπορεί να βρει πρόσβαση στο εσωτερικό του σώματος», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYUMedicalSchool. «Η μεμβράνη αυτή είναι ο επιπεφυκότας ο οποίος καλύπτει εξωτερικά τον οφθαλμικό βολβό (είναι το διάφανο πάνω από το λευκό τμήμα του ματιού μας που ονομάζεται σκληρός χιτώνας) και επίσης επιστρώνει εσωτερικά τα βλέφαρα. Η βλέννα και τα δάκρυα που εκκρίνονται συνεχώς στον επιπεφυκότα, λιπαίνουν και προστατεύουν την επιφάνεια του οφθαλμού».
Δυστυχώς αυτή η φυσιολογία κάνει τον επιπεφυκότα ευάλωτο στην «εισβολή» ιών, κάτι που εικάζεται ότι ισχύει και για το νέο κορωνοϊό. Για να ενεργοποιηθεί αυτός ο μηχανισμός όμως, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να φτάσει ο κορωνοϊός στα μάτια. «Αυτό μπορεί να γίνει όταν τα αγγίξουμε με μολυσμένα χέρια ή όταν υπάρχει αερογενής διασπορά του ιού», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Η μετάδοση με τα μολυσμένα χέρια είναι πιο συνηθισμένη, αλλά έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις μόλυνσης από την έκθεση στα σταγονίδια της ανάσας ή του βήχα/φταρνίσματος ενός μολυσμένου ατόμου». Επομένως, εκτός από τη χρήση μάσκας που προστατεύει από τον αέρα ο οποίος εισέρχεται από τη μύτη και το στόμα, πρέπει να λαμβάνουμε μέτρα προστασίας και των ματιών. Η χρήση προστατευτικών γυαλιών, τα οποία καλύπτουν «σφαιρικά» τα μάτια, πρέπει να συνοδεύει τη χρήση προστασίας του αναπνευστικού, ειδικά στα άτομα τα οποία συναναστρέφονται με πιθανούς ασθενείς.
Όπως διευκρινίζει ο ειδικός, η μετάδοση μέσω της ανάσας συνήθως απαιτεί στενή επαφή με τον πάσχοντα. Όντως, κατά την έναρξη της πανδημίας είχαν αναφερθεί περιστατικά μετάδοσης του κορωνοϊού σε γιατρούς που εξέτασαν ασθενείς χωρίς προστατευτικά ματιών. Επιπλέον, το 1-3% των ασθενών που μολύνονται από κορωνοϊό εκδηλώνουν επιπεφυκίτιδα η οποία είναι μεταδοτική. Γι’ αυτό πλέον βλέπουμε τους γιατρούς που φροντίζουν ασθενείς στα νοσοκομεία να φορούν, εκτός από τη χειρουργική μάσκα, και ειδικά προστατευτικά γυαλιά.
Όσον αφορά τη συμβουλή να μην αγγίζουμε το πρόσωπό μας, μόνο τυχαία δεν είναι. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο μέσος άνθρωπος αγγίζει το πρόσωπό του κατά μέσο όρο 11 φορές την ώρα! Ακόμα, δε, κι αν κάποιος έχει σαπουνίσει καλά ή έχει απολυμάνει τα χέρια του, αυτά μολύνονται και πάλι, αμέσως μόλις αγγίξουμε οποιοδήποτε μολυσμένο αντικείμενο (π.χ. ένα πόμολο ή το κουμπί ενός ανελκυστήρα). Επομένως, υπάρχουν άφθονες ευκαιρίες για να βρεθεί ο κορωνοϊός στον βλεννογόνο του ματιού.
Ο κορωνοϊός προκαλεί ήπια νόσο στους περισσότερους ανθρώπους που μολύνει. Σε ένα ποσοστό 10-15% προκαλεί πιο βαριά νόσο και σε ένα περίπου 5% προκαλεί σοβαρή πνευμονία, που μπορεί ακόμα και να κοστίσει τη ζωή. «Επειδή κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποιος θα αρρωστήσει σοβαρά και ποιος θα περάσει ανώδυνα τη λοίμωξη από τον κορωνοϊό, είναι σημαντικό να ακολουθούμε κατ’ αρχάς την κοινή λογική», τονίζει ο ειδικός. «Καλό σαπούνισμα των χεριών, διατήρηση των χεριών μακριά από το πρόσωπο και διατήρηση απόστασης τουλάχιστον 1-2 μέτρων από άλλα άτομα είναι τα πρώτα απαραίτητα μέτρα. Υπάρχουν όμως και μερικά άλλα, ειδικά για τα μάτια».
Αν φοράτε φακούς επαφής, καλό είναι να τους αφήσετε για λίγο καιρό στην προστατευτική θήκη τους και να φοράτε τα γυαλιά σας. Οι χρήστες των φακών επαφής αγγίζουν τα μάτια τους συχνότερα απ’ όσο ο γενικός πληθυσμός και αυτό δεν είναι καθόλου καλή ιδέα την εποχή της πανδημίας. Η χρήση των γυαλιών θα εξασφαλίσει ότι δεν θα σας ενοχλούν οι φακοί, ενώ αν θελήσετε να τρίψετε το μάτι σας είναι πιθανό να κτυπήσει το χέρι σας στα γυαλιά και να σταματήσετε. Αν οπωσδήποτε θέλετε να φοράτε τους φακούς επαφής, πρέπει να τηρείτε τους κανόνες υγιεινής πιο σχολαστικά παρά ποτέ, για να αποφύγετε τον κίνδυνο μόλυνσης με τον κορωνοϊό.
Σημαντικό είναι επίσης να προστατεύσετε τα μάτια σας αν φροντίζετε ύποπτο ή επιβεβαιωμένο κρούσμα κορωνοϊού με βήχα και άλλα συμπτώματα. Τα κοινά διορθωτικά γυαλιά οράσεως (π.χ. γυαλιά μυωπίας, αστιγματισμού κ.λπ.) παρέχουν κάποια προστασία από την αερογενή μετάδοση του ιού, αλλά η προστασία αυτή δεν είναι απόλυτη, γιατί ο κορωνοϊός μπορεί να φτάσει στην επιφάνεια των ματιών από τα πλάγια ή από το κάτω μέρος των γυαλιών. Αν φροντίζετε έναν ασθενή, προτιμότερο είναι να φοράτε γυαλιά ασφαλείας ακόμη και αν χρειάζεται να τοποθετηθούν πάνω από τα κανονικά γυαλιά οράσεως. Αν δεν έχετε, τα γυαλιά της κολύμβησης ή ακόμα και η μάσκα θαλάσσης μπορεί να είναι μια αρκετά αποτελεσματική εναλλακτική λύση, εφόσον ταιριάζουν καλά στο πρόσωπό σας (δεν πρέπει να αφήνουν κενά με το δέρμα).
Εάν πάσχετε από παθήσεις των ματιών για τις οποίες κάνετε κάποια θεραπεία, βεβαιωθείτε ότι θα έχετε επαρκές απόθεμα των φαρμάκων σας. Αν μπορείτε προμηθευτείτε ποσότητες για 1-3 μήνες, αναλόγως με τις δυνατότητές σας. Η συμβουλή αυτή είναι πολύ σημαντική για τους πάσχοντες από παθήσεις των ματιών όπως το γλαύκωμα, τονίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. Συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας, για να σας πει αν πρέπει να δημιουργήσετε ένα μικρό απόθεμα των φαρμάκων για τα μάτια σας.
Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να τρίβετε τα μάτια με γυμνά χέρια. «Αν νιώθετε την ανάγκη να τρίψετε το μάτι σας, χρησιμοποιήστε ένα καθαρό χαρτομάντιλο και όχι τα δάκτυλά σας», συνιστά ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Προστατεύστε επίσης τα μάτια σας από την ξηρότητα, διότι η ξηροφθαλμία οδηγεί σε περισσότερο τρίψιμο. Για να την καταπολεμήσετε, προμηθευτείτε ενυδατικές σταγόνες για τα μάτια (τεχνητά δάκρυα). Η συμβουλή αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για όσους εργάζονται πολλές ώρες καθημερινά με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, καθώς και για όσους έχουν ιστορικό ξηροφθαλμίας για οποιαδήποτε αιτία».
Αν πρέπει οπωσδήποτε να τρίψετε το μάτι σας με γυμνό χέρι, σαπουνίστε πρώτα καλά τα χέρια σας («καλά» σημαίνει ότι το σαπούνισμα θα διαρκέσει τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα, στη διάρκεια των οποίων θα καθαρίσετε σχολαστικά και τις άκρες των δακτύλων και τα νύχια σας). Όταν τελειώσετε το τρίψιμο του ματιού σας, σαπουνίστε πάλι τα χέρια σας.
