Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί και για τα δύο φύλα τον 3ο σε συχνότητα καρκίνο στο Δυτικό κόσμο. Κάθε χρόνο στην Ευρώπη διαγιγνώσκονται 304.687 νέες περιπτώσεις ΚΠΕ, ενώ στο ίδιο διάστημα οι θάνατοι από ΚΠΕ ανέρχονται στους 167.284. Ο ΚΠΕ προσφέρεται για εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης του πληθυσμού διότι παρεμβάλλεται μεγάλο χρονικό διάστημα από τη εμφάνιση των πρώτων προκαρκινικών βλαβών (αδενωματώδεις πολύποδες) μέχρι την εκδήλωση διηθητικού καρκίνου (περίπου 10 έτη). Η συχνότητα εμφάνισης αδενωματωδών πολυπόδων στο γενικό πληθυσμό πλησιάζει το 20%, ενώ 2-5% των σποραδικών πολυπόδων θα εξελιχθούν σε καρκίνο .
Το 90% των περιπτώσεων ΚΠΕ αφορούν σποραδικό καρκίνο, ενώ το υπόλοιπο 10% αναπτύσσεται σε ασθενείς με γενετική προδιάθεση. Έτσι, οι ασθενείς με γενετική προδιάθεση αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου, χρήζουν αυστηρότερης επιτήρησης και ακολουθούν διαφορετικά πρωτόκολλα προληπτικού ελέγχου σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
Τα προγράμματα πρόληψης που αφορούν τον γενικό πληθυσμό στοχεύουν στην ανεύρεση των ασθενών με σποραδικό καρκίνο. Η πρόληψη μπορεί να διακριθεί σε πρωτογενή και δευτερογενή. Η πρωτογενής πρόληψη αφορά το κάπνισμα, την παχυσαρκία, την σωματική άσκηση, και την διατροφή. Μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν πως το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ΚΠΕ κατά 1,6 έως 3,9, ενώ οι βαρείς καπνιστές έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης μεγάλων πολυπόδων με δυνητική κακοήθεια. Η σωματική άσκηση, η καταπολέμηση του κεντρικού τύπου παχυσαρκίας, η κατανάλωση πέντε μερίδων φρούτων και λαχανικών ημερησίως έχουν σαφώς προστατευτική δράση, ενώ η χρήση καφεΐνης και προβιοτικών δεν φαίνεται να επηρεάζουν την εμφάνιση ΚΠΕ.
Ταυτόχρονα έντονη είναι η έρευνα για την κατάδειξη επιπλέον προστατευτικών παραγόντων όπως η λήψη ασβεστίου, βιταμίνης D κλπ.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στην δευτερογενή πρόληψη είναι η δοκιμασία ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα (ΔΑΑΚ), ο βαριούχος υποκλυσμός διπλής αντίθεσης (ΒΥΔΑ), η εύκαμπτη ορθοσιγμοειδοσκόπηση (ΕΟΣ), η CT <εικονική> κολονοσκόπηση (Virtual CT) και η κολονοσκόπηση. Επίσης, πολλά υποσχόμενες μέθοδοι αποτελούν το test DNA των κοπράνων και η ασύρματη κάψουλα του παχέος εντέρου. Η σύσταση των περισσοτέρων ιατρικών εταιριών είναι η έναρξη του προληπτικού ελέγχου μετά την ηλικία των 50 ετών.
Η ΔΑΑΚ είναι μια φθηνή και εύκολη μέθοδος η οποία παρόλα τα μειονεκτήματα της (υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών και αρνητικών αποτελεσμάτων, παραδοχή του γεγονότος ότι δεν αιμορραγούν όλα τα αδενώματα και οι ΚΠΕ ή αν αιμορραγούν αυτό γίνεται με διαλείψεις) έχει μελετηθεί περισσότερο από όλες τις άλλες μεθόδους και έχει δείξει μείωση της θνησιμότητας από ΚΠΕ κατά 33% όταν εκτελείται σε ετήσια βάση. Ο ΒΥΔΑ γίνεται σε περιπτώσεις που δεν είναι δυνατή η κολονοσκόπηση, καθώς δεν μπορεί να ανιχνεύσει μικρά ή επίπεδα αδενώματα. Όσον αφορά την virtual CT, η ευαισθησία της εξαρτάται από το μέγεθος του πολύποδα που αναζητάμε και για πολύποδες >9χιλ η ευαισθησία φτάνει στο 85% σε κέντρα αναφοράς. Η ΕΟΣ αναδεικνύει το 50% των ΚΠΕ καθώς οι περισσότεροι πολύποδες εντοπίζονται στο ορθοσιγμοειδές, ενώ η κολονοσκόπηση αποτελεί την εξέταση εκλογής μειώνοντας την επίπτωση του ΚΠΕ κατά 50-90%.
Σε μελέτες για τη σύγκριση της αποτελεσματικότερης στρατηγικής πρόληψης σε σχέση με το αποδεκτό κόστος/κερδισμένο χρόνο ζωής εμφανίζεται μια υπεροχή του συνδυασμού ΔΑΑΚ/έτος+ ΕΟΣ/5 έτη και της κολονοσκόπησης/10 έτη.
Συμπερασματικά, ο ΚΠΕ προλαμβάνεται στα αρχικά στάδια και χρειάζεται η εντατικοποίηση της εκστρατείας ενημέρωσης του κοινού ώστε αυτό να γίνει κοινός τόπος.
Γ.Π.Καραμανώλης
Γαστρεντερολόγος
Ηπατογαστρεντερολογική Μονάδα,
Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική
«ΑΤΤΙΚΟΝ» Π.Γ.Ν
