Κάποτε ρώτησαν τον Τζον Κένεντι ποιος κυβερνάει την Αμερική και εκείνος απάντησε η κόρη μου. Οι δημοσιογράφοι απόρησαν αλλά τους εξήγησε πως ότι θέλει η κόρη του το λέει στη μητέρα της, η μητέρα της σε εμένα κι εγώ το εκτελώ γιατί δεν της χαλάω χατίρι.
Στο ερώτημα ποιος είναι ο «αρχηγός» της οικογένειας σήμερα, η ψυχολόγος κα Νέλλη Θεοδοσίου τονίζει ότι και μόνο ο όρος “αρχηγός” κάνει πολλούς ανθρώπους να παγώνουν. Η ιδέα ότι οι γονείς είναι “αρχηγοί” φαίνεται αναχρονιστική και αυταρχική. Διότι στην εποχή μας μιλάμε για συνεργασία, και συναίνεση θεωρώντας ότι είναι τα κλειδιά για μια σωστή σχέση.
Η λέξη αρχηγός φέρνει αμέσως στο μυαλό μας την ιδέα της αδικίας της σκληρής πειθαρχίας των παράλογων απαιτήσεων . Θυμίζει την εποχή που τα παιδιά έπρεπε να “τα βλέπεις αλλά να μην τα ακούς”. Πολλοί γονείς έχουν οι ίδιοι αντιμετωπίσει σκληρές και παράλογες τιμωρίες. θυμούνται πως αν δοκίμαζαν να υπερασπίσουν τον εαυτό τους, θα κατηγορούνταν για “αυθάδεια” και “αντιλογία”.
Ωστόσο πολλοί γονείς φοβούμενοι μην επαναλάβουν τα λάθη των δικών τους γονιών παραιτήθηκαν από την υπεύθυνη θέση τους στην ανατροφή των παιδιών τους. Δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν πάνω στα παιδιά τους, τις μεθόδους πειθαρχίας που διδάχτηκαν αλλά δεν ξέρουν και τι άλλο να κάνουν. Φοβούμενοι μήπως κάνουν λάθος, δεν παίρνουν δεν παίρνουν καμιά θέση απέναντι στην συμπεριφορά και τις αξίες των παιδιών τους . Ελπίζουν απλώς πως τα παιδιά τους θα βρουν μόνα τους το δρόμο τους.
Πράγματι τα παιδιά μαθαίνουν κάποια πράγματα, όχι όμως αυτά που θέλουν οι γονείς τους να μάθουν. Συχνά μαθαίνουν ότι οι γονείς τους είναι ανίκανοι να τα προετοιμάσουν για τις μελλοντικές εμπειρίες τους και ότι πρέπει να στηρίζονται μόνο στον εαυτό τους. Πολλές φορές οδηγούνται στην αποτυχία και μαθαίνουν να περιμένουν την αποτυχία και να αναπτύσσουν μια στάση απάθειας.
Συμπεραίνοντας πως όλοι οι ενήλικοι είναι σαν τους γονείς τους προσπαθούν να κουμαντάρουν και να εξουσιάσουν τους δασκάλους τους και άλλους ισχυρούς ενήλικους. Δεδομένου ότι αυτά “διευθύνουν” ή “διατάζουν” στο σπίτι, συμπεραίνουν ότι τέτοιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους και στο σχολείο και κάνουν και όλους τους άλλους εξίσου δυστυχισμένους. Τα αφεντικά πρέπει να είναι ο Πατέρας και η Μητέρα για το καλό των παιδιών τους. Οι γονείς είναι υποχρεωμένοι απέναντι στην κοινωνία να διδάξουν τα παιδιά τους πώς να φερθούν πώς να δημιουργούν σχέσεις και ποιες αξίες να πιστεύουν.
Ο στόχος του γονεικού έργου είναι διπλός. Στο πιο βασικό επίπεδο οι γονείς προστατεύουν και ανατρέφουν τα παιδιά τους για να μεγαλώσουν και να προκόψουν. Παράλληλα όμως οι γονείς φροντίζουν να δείξουν στα παιδιά τους πώς να ζήσουνε μια γεμάτη, παραγωγική και ευτυχισμένη ζωή.
Το γονεικό έργο είναι πολύ σοβαρή υπόθεση και συχνά είναι μια δέσμευση ισόβια. Το να ξεκινήσει κανείς ένα τέτοιο έργο ζωής, χωρίς να γνωρίζει καλά τους σκοπούς και τις μεθόδους του, είναι πολύ επιπόλαιο.
Δεν είναι δυνατόν να μην αντέχεις να παίρνεις αποφάσεις και ευθύνες γιατί σαν γονιός θα αναγκαστείς να τα κάνεις και τα δύο. Αν θέλεις να γίνεις γονιός και να διδάξεις το παιδί σου πώς να ζήσει τη ζωή του δημιουργικά και ευτυχισμένα, πρέπει να έχεις κάποιο βαθμό αυτογνωσίας, να ξέρεις ποια πράγματα έχουν σημασία για σένα και ποια όχι. Δεν φτάνει όμως να ξέρεις εσύ τις αξίες σου. Πρέπει να τις διδάξεις και στο παιδί σου.
Γιατί τώρα πιστεύουμε ότι έχει τόση σημασία να διευθύνεις τα πράγματα και νά σαι ο αρχηγός; Τα παιδιά γεννιούνται με μια βασική προσωπικότητα αλλά χωρίς γνώση. Η εμπειρία και κυρίως η εμπειρία της γονεικής καθοδήγησης μπορεί να τονίσει τα ευεργετικά στοιχεία της προσωπικότητας. Η κακή εμπειρία μπορεί να κάνει τα δύσκολα στοιχεία ανυπόφορα. Η καλή εμπειρία μπορεί να κάνει τα δύσκολα στοιχεία πιο συμβιβάσιμα.
Π,χ, μερικά παιδιά είναι από τη φύση τους υπερβολικά ζωηρά. Είναι αεικίνητα, δύσκολα ηρεμούν. Στριφογυρίζουν και παλεύουν συνεχώς σαν μωρά και όταν μεγαλώσουν είναι απείθαρχα. Θέλουν να γίνονται όλα με το δικό τους τρόπο. Ζητούν σε όλα τα πράγματα το περισσότερο και πιο γρήγορα από τα άλλα παιδιά με πιο ισορροπημένη ενεργητικότητα. Αυτά τα υπερβολικά ζωηρά παιδιά βαριούνται γρήγορα και ενθουσιάζονται εύκολα. Συχνά οι γονείς παρατηρούν τα χαρακτηριστικά αυτά νωρίς στη ζωή των παιδιών τους.
Αυτή η υπερβολική ζωηρότητα δεν είναι από μόνη της ούτε κακό ούτε καλό πράγμα, απλώς έτσι είναι φτιαγμένο το παιδί. Η μεγάλη ζωηρότητα μπορεί να αποτελέσει θετικό στοιχείο, Πρέπει όμως οι γονείς να ξέρουν πως να προσφέρουν στο παιδί το κατάλληλο περιβάλλον έτσι που να μάθει να χρησιμοποιεί σωστά την ενέργειά του. Είναι σημαντικό να μάθει το παιδί ν αγαπάει τον εαυτό του και την προσωπικότητά του. Ένα ζωηρό παιδί με ακατάλληλη γονεική καθοδήγηση μπορεί να γίνει ένα θυμωμένο επαναστατημένο παιδί. που αντιμάχεται συνεχώς την εξουσία. Το ίδιο παιδί με μια σωστή γονεική καθοδήγηση μπορεί να γίνει ένας ιδιαίτερα δημιουργικός ενήλικος ένας πετυχημένος αρχηγός .
Ένα άλλο παράδειγμα, ενός έμφυτου γνωρίσματος του χαρακτήρα, είναι η ευαισθησία. Τα υπερευαίσθητα παιδιά, από μικρά ακόμα, αντιδρούν άμεσα και έντονα στις παραμικρές αλλαγές του περιβάλλοντός τους. Καθώς μεγαλώνουν έχουν την τάση να κλαίνε εύκολα, αν απογοητευτούν από κάτι, ή κι αν απλώς ταραχτούν. Συχνά τα κοροϊδεύουμε σαν κλαψιάρικα ή τα θεωρούμε ανώριμα, στην πραγματικότητα όμως είναι απλώς πιο ευαίσθητα από τα άλλα παιδιά. Η γνώση του βασικού έμφυτου χαρακτήρα του παιδιού σας, είναι απαραίτητη, αν θέλετε να είστε ένας καλός αρχηγός. Αν έχετε αμφιβολίες για τη φύση της προσωπικότητας του παιδιού σας, συζητήστε την με το σύντροφο, τους φίλους και τους συγγενείς. Καμιά φορά χρειαζόμαστε τους άλλους για να δούμε καθαρά το παιδί μας.
Η δουλειά του γονιού είναι να γνωρίσει την ιδιοσυγκρασία του παιδιού του και να οργανώσει τη συμπεριφορά του σύμφωνα με αυτή την ιδιοσυγκρασία. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να είναι υπεύθυνοι οι γονείς τους να είναι ο “αρχηγός”. Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά τρομάζουν εύκολα. Ο κόσμος είναι γι αυτά ένα απειλητικό μέρος, ιδιαίτερα αν δεν υπάρχει κανένας υπεύθυνος. Οι γονείς πρέπει να ελέγχουν την κατάσταση, γιατί τα παιδιά είναι ευαίσθητα πλάσματα που ακόμα δεν έχουν σχηματίσει ένα προστατευτικό περίβλημα κατανόησης απέναντι στο σκληρό κόσμο. Τα παιδιά είναι έτοιμα να μάθουν.
Είναι περίεργα και πρόθυμα να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους. Ταυτόχρονα όμως τα μικρά παιδιά είναι ευάλωτα και φοβισμένα εξ αιτίας της ανικανότητάς τους να προστατεύσουν και να φροντίσουν τον εαυτό τους. Αν τα παιδιά βρεθούν σε μια κατάσταση χωρίς προστασία και φροντίδα , όταν π,χ. λείψουν για μεγάλο διάστημα οι γονείς ή αν φροντίζει τα παιδιά κάποιο εχθρικό ή αδιάφορο άτομο, αυτά τα παιδιά τελικά θα “νεκρώσουν” μέσα τους το αίσθημα του φόβου. Θα το κάνουν αυτό για αυτοπροστασία. Σκεφτείτε μια κατάσταση που σας υποχρεώνει να βρίσκεστε σε στρες για μεγάλο διάστημα. Τέτοιο θα είναι ένα διαζύγιο ή μια άσχημη οικονομική κατάσταση, Ύστερα από διαστήματα με πολλή προσπάθεια και πόνο καταλήγετε ίσως στο τέλος “να μη σας νοιάζει”, Για τα παιδιά το πρόβλημα που δημιουργεί αυτή η αντίδρασή τους στο στρες είναι ότι αν σταματήσουν να αισθάνονται δεν ξέρουν πως αισθάνονται οι άλλοι. Χάνουν την ικανότητα της συμπάθειας. Όταν τα παιδιά χάσουν την ικανότητα να νοιώθουν τα συναισθήματα των άλλων εμποδίζονται στη δυνατότητά τους να αποκτήσουν συνείδηση. Η συνείδηση αναπτύσσεται όταν το παιδί φαντάζεται πόσο άσχημα θα αισθανθεί, αν κάνει κάτι που θα προκαλέσει στο γονιό του θυμό ή στενοχώρια. Όταν τα παιδιά δεν νοιάζονται για τις συνέπειες, δεν αναπτύσσουν συνείδηση. Γι΄ αυτό οι γονείς πρέπει να ελέγχουν την κατάσταση, να παρατηρούν τα παιδιά τους για να διαπιστώσουν μήπως υποφέρουν από υπερβολικό στρες, για να βεβαιωθούν ότι τα παιδιά δεν αντιδρούν στον κόσμο τους, νεκρώνοντας τα συναισθήματά τους.
Αρχηγός λοιπόν στο σπίτι δεν σημαίνει δικτάτορας, σημαίνει να διατυπώνεις κανόνες και να επιμένεις σ αυτούς έτσι ώστε να παιδιά να αισθάνονται ότι ζουν σε ένα σίγουρο και προβλεπόμενο κόσμο. Σημαίνει ωστόσο, να διατυπώνεις κανόνες που ισχύουν τόσο για το παιδί όσο και για τον ενήλικο.