Η κοιλιοκάκη αποτελεί νόσο του πεπτικού συστήματος που προσβάλλει το λεπτό έντερο και επηρεάζει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.  Τα άτομα που πάσχουν από τη συγκεκριμένη νόσο παρουσιάζουν δυσανοχή στη γλουτένη, μία πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη.  Παρόλο που η γλουτένη βρίσκεται κυρίως στα τρόφιμα, μπορεί να ανιχνευθεί σε ορισμένα προϊόντα όπως φαρμακευτικά σκευάσματα, βιταμίνες, και λιπαντικά χειλιών.Όταν τα άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη καταναλώνουν τρόφιμα ή χρησιμοποιούν προϊόντα που περιέχουν γλουτένη, το ανοσοποιητικό τους σύστημα ανταποκρίνεται προκαλώντας βλάβη ή καταστρέφοντας τις λάχνες του εντέρου (δακτυλοειδείς προσεκβολές του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου, οι οποίες συνολικά αυξάνουν 10 φορές την απορροφητική του επιφάνεια).   Η καταστροφή των λαχνών έχει ως αποτέλεσμα την κακή θρέψη του ατόμου, άσχετα με την ποσότητα φαγητού που καταναλώνεται. Επομένως η κοιλιοκάκη αποτελεί νόσο κακής απορρόφησης (τα θρεπτικά συστατικά δεν απορροφώνται σωστά) και μη φυσιολογικής αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος στην πρωτεΐνη γλουτένη.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα ποικίλλουν από άτομο σε άτομο.  Μπορεί να εντοπίζονται στο πεπτικό σύστημα ή σε άλλα σημεία του σώματος. Τα συμπτώματα που αφορούν στο πεπτικό σύστημα είναι πιο συχνά στα βρέφη και στα παιδιά και μπορεί να περιλαμβάνουν:

•           Κοιλιακό μετεωρισμό και κοιλιακό  πόνο

•           Χρόνια διάρροια

•΄         Εμετό

•           Δυσκοιλιότητα

•           Χλομάδα, δυσοσμία, στεατόρροια

•           Απώλεια βάρους

Η Ευερεθιστότητα είναι ένα άλλο συχνό σύμπτωμα στα παιδιά. Η κακή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών  την περίοδο που η θρέψη είναι σημαντική για τη φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση άλλων προβλημάτων όπως η ανεπαρκής ανάπτυξη των βρεφών,  η καθυστερημένη ανάπτυξη, το χαμηλό ύψος, η καθυστερημένη εφηβεία,  αλλοιώσεις στην αδαμαντίνη  των μόνιμων δοντιών. Οι ενήλικες έχουν μικρότερη πιθανότητα να εμφανίσουν συμπτώματα από το πεπτικό σύστημα. Εντούτοις, μπορεί να εμφανίσουν ένα ή περισσότερα από τα πιο κάτω συμπτώματα:

•     Αδικαιολόγητη εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας

•     Κόπωση

•     Πόνος στις αρθρώσεις και στα οστά

•     Αρθρίτιδα

•     Οστεοπενία,  οστεοπόρωση

•     Κατάθλιψη, άγχος

•     Μυρμήγκιασμα-αιμωδία στα χέρια και τα πόδια

•     Κρίσεις

•     Ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση

•     Έλκη στο εσωτερικό του στόματος

•     Στειρότητα ή επαναλαμβανόμενες αποβολές

•     Ερπιτοειδής δερματίτιδα


Τα άτομα με κοιλιοκάκη ενδεχομένως να μην έχουν συμπτώματα αλλά στην πορεία μπορεί να εμφανίσουν  επιπλοκές της νόσου. Μακροχρόνιες επιπλοκές περιλαμβάνουν κακή θρέψη που μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία, οστεοπόρωση, αποβολή, ηπατικές βλάβες και καρκίνο του εντέρου. Οι ερευνητές μελετάνε τα αίτια που η κοιλιοκάκη επηρεάζει τα άτομα με διαφορετικό τρόπο. Πιστεύεται ότι η χρονική διάρκεια του θηλασμού, η ηλικία έναρξης κατανάλωσης τροφίμων που περιέχουν γλουτένη καθώς και η ποσότητα γλουτένης που περιέχουν τα τρόφιμα που καταναλώνει το άτομο αποτελούν  τρεις σημαντικούς παράγοντες που παίζουν ρόλο για το πότε και πώς εμφανίζεται η κοιλιοκάκη.  Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι όσο περισσότερο κρατάει ο θηλασμός,  τόσο περισσότερο καθυστερούν να εμφανιστούν τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης. Τα συμπτώματα επίσης εξαρτώνται από την ηλικία του ατόμου και το βαθμό βλάβης του λεπτού εντέρου.  Πολλοί ενήλικες έχουν την ασθένεια για περίπου μία δεκαετία ή περισσότερο πριν γίνει η διάγνωση.  Όσο περισσότερο παραμένει χωρίς διάγνωση και χωρίς θεραπεία η κοιλιοκάκη, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης μακροχρόνιων επιπλοκών. Τα άτομα με κοιλιοκάκη τείνουν να εμφανίζουν και άλλες ασθένειες στις οποίες το ανοσοποιητικό επιτίθεται σε  υγιή κύτταρα και ιστούς.   Η σύνδεση μεταξύ της κοιλιοκάκης και των ασθενειών αυτών μπορεί να έχει γενετικό υπόβαθρο. Σε αυτές τις ασθένειες περιλαμβάνονται ο  Διαβήτης τύπου Ι,  αυτοάνοσα νοσήματα του θυρεοειδούς, αυτοάνοσα νοσήματα του ήπατος,  η ρευματοειδής αρθρίτιδα,  η νόσος του Addison,  το σύνδρομο Sjögren.

Διάγνωση

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης μπορεί να επιτευχθεί δύσκολα, καθώς κάποια από τα συμπτώματα της είναι όμοια με αυτά άλλων νοσημάτων (το σύνδρομο ευερέθιστου έντερου, τη σιδηροπενική αναιμία που προκαλείται από την απώλεια αίματος που συμβαίνει στην έμμηνο ρύση, εκκολπωματίτιδα, φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, μολύνσεις του εντέρου, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης).   Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η κοιλιοκάκη να παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς διάγνωση.  Στις μέρες μας, το ποσοστό διάγνωσης έχει αυξηθεί καθώς οι γιατροί γίνονται ολοένα και περισσότερο γνώστες των πολυποίκιλων συμπτωμάτων της ασθένειας και τα αξιόπιστα αιματολογικά τεστ καθίστανται περισσότερο διαθέσιμα.

Αιματολογικά τεστ

Τα άτομα με κοιλιοκάκη έχουν υψηλότερα επίπεδα στο αίμα τους συγκεκριμένων αντισωμάτων –  πρωτεΐνες που δρουν εναντίον των κυττάρων ή των ιστών του ίδιου του οργανισμού.  Για την διάγνωση της κοιλιοκάκης οι γιατροί προβαίνουν σε έλεγχο για υψηλότερα επίπεδα αντισωμάτων έναντι ιστικής τρανσγλουταμινάσης (tTGA) ή αντισώματα ενδομυϊου (ΕΜΑ).   Εάν τα αποτελέσματα του τεστ είναι αρνητικά αλλά εξακολουθεί να είναι ύποπτη η παρουσία κοιλιοκάκης, απαιτούνται πρόσθετα αιματολογικά τεστ.

Πριν από την εξέταση, το άτομο θα πρέπει να συνεχίσει να καταναλώνει τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη όπως μακαρόνια και ψωμί, διαφορετικά τα αποτελέσματα θα είναι αρνητικά άσχετα με την ύπαρξη κοιλιοκάκης.

Βιοψία εντέρου

Στην περίπτωση που τα αιματολογικά τεστ καθώς και τα συμπτώματα υποδηλώνουν την ύπαρξη κοιλιοκάκης, διεξάγεται  βιοψία του λεπτού εντέρου για την  πιστοποίηση της διάγνωσης.  Κατά την διάρκεια της βιοψίας, ο γιατρός λαμβάνει πολύ μικρά κομμάτια ιστού από το λεπτό έντερο προκειμένου να πραγματοποιηθεί έλεγχος για την ύπαρξη αλλοίωσης στις λάχνες του εντέρου.

Ερπητοειδής δερματίτις

Η  Ερπητοειδής Δερματίτις χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό και την εμφάνιση κατά ομάδες ερυθηματωδών βλατίδων και φυσαλίδων στις εκτατικές επιφάνειες των αντιβραχίων, γονάτων, αγκώνων και γλουτών που επηρεάζει το 15 – 25% τον ατόμων με κοιλιοκάκη.  Τα περισσότερα άτομα  Ερπητοειδή δερματίδιδας δεν έχουν κανένα σύμπτωμα από το πεπτικό σύστημα που να παραπέμπει σε κοιλιοκάκη.

Η ερπητοειδής δερματίδιδα μπορεί να διαγνωσθεί με αιματολογικά  τεστ και βιοψία του δέρματος.  Εάν τα τεστ είναι θετικά και η βιοψία δέρματος είναι τυπική για την διάγνωση της Ερπητοειδής δερματίδιδας, οι ασθενείς δε χρειάζεται να προβούν σε βιοψία του εντέρου.  Τόσο η Ερπητοειδής δερματίτις όσο και οι βλάβες του εντέρου ανταποκρίνονται στη δίαιτα ελεύθερης γλουτένης, αλλά υποτροπιάζουν όταν η γλουτένη  προστίθεται εκ νέου στη δίαιτα.

Έλεγχος

Έλεγχος για κοιλιοκάκη, είναι η εξέταση για την παρουσία αντισωμάτων στο αίμα των ατόμων που δεν έχουν συμπτώματα.  Καθώς η κοιλιοκάκη είναι μια κληρονομική ασθένεια, τα μέλη της οικογένειας του ατόμου που ασθενεί θα πρέπει να ελέγχονται και αυτά .


Θεραπεία


Μοναδική θεραπεία για την κοιλιοκάκη είναι η δίαιτα ελεύθερης  γλουτένης.  Οι γιατροί θα πρέπει να ζητάνε από τους νεοδιαγνωσθέντες να συνεργάζονται με τους διαιτολόγους για τον σχεδιασμό μιας τέτοιας δίαιτας.  Ένα άτομο με κοιλιοκάκη μπορεί να μάθει από τον κλινικό διαιτολόγο πως πρέπει να διαβάζει τη λίστα με τα συστατικά και να αναγνωρίζει τα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, έτσι ώστε να μπορεί να επιλέγει από μόνο του  τα κατάλληλα -για την ασθένεια αυτή- τρόφιμα.   Τα περισσότερα άτομα που ακολουθούν διατροφή ελεύθερης γλουτένης θεραπεύουν την υπάρχουσα βλάβη στο έντερο και αποτρέπουν περαιτέρω βλάβη.  Η βελτίωση αρχίζει μέσα σε λίγες ημέρες από την έναρξη της δίαιτας.  Το λεπτό έντερο συνήθως θεραπεύεται μέσα σε 3 έως 6 μήνες στα παιδιά. Αντίθετα χρειάζεται κάποια χρόνια για τους ενήλικες.  Το θεραπευόμενο έντερο έχει λάχνες και μπορεί απορροφήσει τα θρεπτικά συστατικά των τροφίμων.  Για την διατήρηση των αποτελεσμάτων τα άτομα με κοιλιοκάκη θα πρέπει να αποφεύγουν την γλουτένη για το υπόλοιπο της ζωής τους.  Η κατανάλωση έστω  και ελάχιστων ποσοτήτων  γλουτένης μπορεί να προκαλέσει ζημία στο λεπτό έντερο.  Η ζημιά μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε άτομο που έχει την νόσο αυτή, συμπεριλαμβανομένου και των ατόμων με μη διαγνωσθέντα συμπτώματα. Ανάλογα με την ηλικία που έγινε η διάγνωση, ορισμένα προβλήματα δεν μπορούν να σημειώσουν βελτίωση, όπως το μικρό ανάστημα, και τα προβλήματα στην αδαμαντίνη των δοντιών. Ορισμένα άτομα με κοιλιοκάκη δεν παρουσιάζουν καμία βελτίωση από την εφαρμογή δίαιτας ελεύθερης γλουτένης.  Ο πιο συχνός λόγος της φτωχής ανταπόκρισης της δίαιτας είναι ότι εξακολουθούν να καταναλώνονται μικρές ποσότητες γλουτένης.  Κρυφές πηγές γλουτένης περιλαμβάνονται στα πρόσθετα όπως το τροποποιημένο άμυλο, συντηρητικά και σταθεροποιητές που φτιάχνονται από σιτάρι. Σπάνια, οι βλάβες του εντέρου μπορεί να συνεχισθούν άσχετα με την αυστηρή εφαρμογή δίαιτας ελεύθερης γλουτένης.  Τα άτομα αυτά έχουν σοβαρές βλάβες στο έντερο που δεν μπορούν να θεραπευθούν.  Καθώς το έντερο των ατόμων αυτών αδυνατεί να απορροφήσει επαρκώς θρεπτικά συστατικά, μπορεί να χρειάζεται η λήψη θρεπτικών συστατικών με ενδοφλέβια χορήγηση. Η δίαιτα ελεύθερης γλουτένης δεν περιλαμβάνει σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, Τα τρόφιμα και τα προϊόντα που φτιάχνονται από τα αυτά τα δημητριακά θα πρέπει να αποφεύγονται. Με άλλα λόγια το άτομο με κοιλιοκάκη δεν πρέπει να καταναλώνει τα περισσότερα σιτηρά, ζυμαρικά, δημητριακά και πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα. Παρά τους περιορισμούς αυτούς, τα άτομα με κοιλιοκάκη μπορούν να έχουν μια ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφίμων. Μπορούν να τρώνε πατάτα, ρύζι, σόγια, φαγόπυρο.  Μπορούν να καταναλώνουν προϊόντα ελεύθερης γλουτένης, όπως ψωμί, ζυμαρικά κλπ, τα οποία μπορούν να προμηθεύονται από καταστήματα που πουλάνε λειτουργικά τρόφιμα ή άλλα προϊόντα.

Το κρέας, το ψάρι, το ρύζι, τα φρούτα και τα λαχανικά δεν περιλαμβάνουν γλουτένη, έτσι τα άτομα με κοιλιοκάκη μπορούν να τρώνε ελεύθερα τα τρόφιμα αυτά.   Παλαιότερα συστηνόταν στα άτομα με δυσανοχή στη γλουτένη να μην καταναλώνουν βρώμη.  Nέα δεδομένα υποστηρίζουν ότι τα περισσότερα άτομα με κοιλιοκάκη μπορούν με ασφάλεια να καταναλώνουν μικρές ποσότητες βρώμης, όταν η βρώμη δεν έρχεται σε επαφή με γλουτένη κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας.   Τα άτομα με κοιλιοκάκη πρέπει να συμβουλεύονται την ιατρική ομάδα για το εάν θα περιλάβουν τη βρώμη στη διατροφή τους. Η δίαιτα ελεύθερης γλουτένης απαιτεί ολοκληρωτικά νέα προσέγγιση στο φαγητό.  Τα νεοδιαγνωσθέντα άτομα και οι οικογένειές τους θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με ομάδα ειδικών, προκειμένου να προσαρμοσθούν στο νέο τρόπο ζωής που θα ακολουθήσουν.


Σημαντικά σημεία που πρέπει να θυμάστε:

Τα άτομα με κοιλιοκάκη δεν μπορούν να ανεχθούν τη γλουτένη, πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη.

Η κοιλιοκάκη που παραμένει χωρίς θεραπεία προκαλεί βλάβες στο λεπτό έντερο και επηρεάζει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.

Τα άτομα που παραμένουν χωρίς θεραπεία μπορούν να εμφανίσουν επιπλοκές  όπως οστεοπόρωση, αναιμία και καρκίνο.

Το άτομο με  δυσανοχή στην γλουτένη μπορεί να εμφανίσει ή να μην εμφανίσει συμπτώματα.

Η διάγνωση περιλαμβάνει αιματολογικά τεστ στις περισσότερες περιπτώσεις και βιοψία του λεπτού εντέρου.

Από τη στιγμή που η κοιλιοκάκη είναι κληρονομική, τα μέλη της οικογένειας του ασθενή θα πρέπει να ζητούν να εξετασθούν.

Η κοιλιοκάκη θεραπεύεται με την απομάκρυνση από τη διατροφή του ατόμου κάθε πηγή γλουτένης. Η δίαιτα ελεύθερης γλουτένης θα πρέπει να εφαρμόζεται εφ΄όρου ζωής.

Ο διαιτολόγος θα πρέπει να πληροφορήσει επαρκώς το άτομο με κοιλιοκάκη σχετικά με την επιλογή τροφίμων, την ανάγνωση ετικετών και να του υποδείξει άλλες στρατηγικές προκειμένου να ελεγχθεί η ασθένεια.


Μελλοντικές προσεγγίσεις

Οι επιστήμονες εξετάζουν νέες προσεγγίσεις για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης, συμπεριλαμβανομένου και της ενδοσκοπικής κάψουλας.  Στην τεχνική αυτή, οι ασθενείς καταπίνουν  μια κάψουλα που περιέχει μια μικροσκοπική βιντεοκάμερα, η οποία καταγράφει εικόνες από το λεπτό έντερο.

Διάφορες φαρμακευτικές θεραπείες βρίσκονται υπό αξιολόγηση.  Οι επιστήμονες μελετάνε τον συνδυασμό ενζύμων (πρωτεϊνών που συμμετέχουν σε χημικές αντιδράσεις στο σώμα) που αποτοξικώνουν τη γλουτένη πριν εισέλθει στο λεπτό έντερο.


 

Κρήνη Κωνσταντίνου

Kλινικός Διαιτολόγος –Διατροφολόγος
Χαροκόπειου Πανεπιστήμιου Αθηνών

Απόκτηση τίτλου Επιστήμης Διαιτολογίας και Διατροφής με μεταπτυχιακές σπουδές                  
στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων.        
Είναι μέλος του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων – Διατροφολόγων και του Ελληνικού    
Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας και Διατροφής. Από το 2002 μέχρι και σήμερα εργάζεται ως   
εκπαιδευτικός σε ιδιωτικά και δημόσια ΙΕΚ υπό την ιδιότητα του εκπαιδευτικού.
Έχει κλινική εμπειρία στο Τζάνειο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά,στο Διαβητολογικό τμήμα ,
στο Ιατρείο Παχυσαρκίας,στο Σισμανόγλειο Γενικό Νοσοκομείο Αττική, στην Πνευμονολογική κλινική ΜΕΘ,
Γεώργιος Γεννηματάς Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών  στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας & ΜΕΘ Εγκαυμάτων,στον
Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό,Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών,Τμήμα Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού.

 



Normal 0 false false false EL X-NONE X-NONE MicrosoftInternetExplorer4 Κωνσταντίνου Κρήνη
#########