Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι πανδημία! Δυστυχώς επιβεβαιώνεται και από τους αριθμούς οι οποίοι είναι αμείλικτοι. Περίπου 537 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο (20 – 79 ετών) ζουν με Διαβήτη σήμερα. Όμως ο αριθμός αυτός αναμένεται να φτάσει τα 643 εκατομμύρια το έτος 2030 και τα 783 το έτος 2045.
Ακόμη έχει αποδειχθεί ότι ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι μια από τις πιο «ύπουλες» παθήσεις του ανθρώπινου οργανισμού. Στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής της δρα κρυφά χωρίς να εκδηλώνει συμπτώματα και σχετίζεται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων (έμφραγμα του μυοκαρδίου), νεφρικής ανεπάρκειας (έως και τελικό στάδιο), διαβητικής νευροπάθειας, μόνιμων βλαβών του αμφιβληστροειδούς και βλαβών στα πόδια.
Σε όλες σχεδόν τις χώρες ο Διαβήτης είναι η κύρια αιτία καρδιαγγειακών παθήσεων, τύφλωσης, νεφρικής ανεπάρκειας και ακρωτηριασμού των κάτω άκρων. Το διαβητικό πόδι είναι από τις συχνότερες και σοβαρότερες επιπλοκές του Σακχαρώδη Διαβήτη, το οποίο ευθύνεται για τον ακρωτηριασμό των κάτω άκρων κάποιου συνανθρώπου μας κάθε 30 δευτερόλεπτα σε παγκόσμιο επίπεδο!
Οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στον ακρωτηριασμό είναι τα έλκη (πληγές) στα πόδια των ατόμων με Διαβήτη και η γάγγραινα, που οφείλεται σε απόφραξη αγγείου η οποία οδηγεί τελικά το πόδι ή ένα δάκτυλο, σε νέκρωση.
Και στην περίπτωση αυτή, οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη (International Diabetes Federation – I.D.F.), το 70% των ακρωτηριασμών που διενεργούνται πλέον σε όλο τον κόσμο αφορά διαβητικούς ασθενείς, οι οποίοι διατρέχουν 23 – 25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσουν το ένα ή και τα δύο πόδια τους σε σύγκριση με τους άλλους. Υπολογίζεται ακόμη ότι το 25 % των ατόμων με Διαβήτη θα εμφανίσει έλκος στα κάτω άκρα έστω μία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Στατιστικά δε αναφέρεται ότι 1.000.000 διαβητικοί σε ολόκληρο τον κόσμο αναγκάζονται να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό ενός άκρου τους κάθε χρόνο.
Στη χώρα μας, το 4 – 5% των διαβητικών ασθενών εμφανίζουν έλκη στα πόδια, γεγονός που σημαίνει ότι 40.000 – 50.000 άτομα με Διαβήτη διατρέχουν άμεσα αυξημένο κίνδυνο ακρωτηριασμού. Στοιχεία για τη χώρα μας αναφέρουν ότι πραγματοποιούνται περίπου 3.000 ακρωτηριασμοί κάτω άκρων σε ετήσια βάση.
Θεωρείται ότι τα σταθερά υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές ασθένειες που επηρεάζουν την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία, τα μάτια, τα νεφρά και τα νεύρα. Επιπλέον, τα άτομα με Διαβήτη έχουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν λοιμώξεις.
Όπως υπογράμμισαν οι ειδικοί, οι χρόνιες αγγειακές επιπλοκές του Διαβήτη αν δεν ανακαλυφθούν έγκαιρα και δεν αντιμετωπισθούν κατάλληλα μπορεί να αποβούν μοιραίες ακόμα και για τη ζωή του αρρώστου και, με αυτό το δεδομένο, αποτελούν την πιο τρομακτική απειλή. Δυο τέτοιες σοβαρές επιπλοκές είναι η διαβητική νευροπάθεια και η περιφερική αρτηριοπάθεια.
Αυτά τονίσθηκαν σήμερα σε συνέντευξη τύπου, με αφορμή τη διεξαγωγή του 7ου Πανελλήνιου Συμποσίου με Διεθνή Συμμετοχή, το οποίο διοργανώνει η Ελληνική Εταιρία Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π.) στις 2 – 5 Φεβρουαρίου 2023 στη Θεσσαλονίκη (ξενοδοχείο THE MET), ο Πρόεδρος της Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π., Παθολόγος με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη, κ. Χρήστος Μανές, ο Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομάδας μελέτης για το Διαβητικό Πόδι-Καθηγητής κ. Νικόλαος Παπάνας, ο Γεν. Γραμματέας της Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π., Καθηγητής Παθολογίας, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών & Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «ΛΑΪΚΟ» κ. Νικόλαος Τεντολούρης και το μέλος του Δ.Σ. της Ε.ΜΕ.ΔΙ.Π., Αγγειοχειρουργός, Θεραπευτήριο «ΥΓΕΙΑ» κ. Κυριακή Καλλιγιάννη.
Πρόκειται για ένα σπουδαίο επιστημονικό γεγονός, στο οποίο συμμετέχουν έγκριτοι Έλληνες και ξένοι ειδικοί που έχουν συμβάλλει ουσιαστικά στην εξέλιξη της έρευνας και της θεραπευτικής αντιμετώπισης των παθήσεων του διαβητικού ποδιού, τόσο στη χώρα μας, όσο και διεθνώς, με κύριο στόχο την αποφυγή των ακρωτηριασμών.
Κατά τη διάρκεια του Συμποσίου έχουν προγραμματιστεί διακεκριμένες διαλέξεις, στρογγυλά τραπέζια και κλινικά φροντιστήρια με ενεργή συμμετοχή των συνέδρων, στοχευμένα σε σύγχρονα επιστημονικά πεδία που ενδιαφέρουν όλους τους ειδικευμένους στο αντικείμενο ιατρούς όπως π.χ. Διαβητολόγους, Αγγειοχειρουργούς κτλ, όσο και επιστήμονες άλλων συναφών ειδικοτήτων, όπως Ποδολόγους, Νοσηλευτές κτλ.
Στη συνέχεια τονίσθηκε από τους ομιλητές ότι με τις κατάλληλες δράσεις στον τομέα της πρόληψης και της θεραπευτικής αντιμετώπισης μπορεί να αποφευχθεί το 60-70% των ακρωτηριασμών.
Πρώτιστο καθήκον όλων των σχετικών φορέων αποτελεί ο εντοπισμός των διαβητικών ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο για ακρωτηριασμό και η ειδική εκπαίδευσή τους για την αποφυγή οποιουδήποτε τραυματισμού.
Στοιχεία από Ελληνική μελέτη δημοσιευμένα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά δείχνουν ότι η διαβητική νευροπάθεια παρουσιάζεται στο 30% των διαβητικών ασθενών, δηλ. στην Ελλάδα 250.000 – 300.000 άτομα με Διαβήτη εμφανίζουν την επιπλοκή αυτή.
Κατά την εμφάνισή της χάνεται η προστατευτική αίσθηση του πόνου, με αποτέλεσμα το σκέλος του διαβητικού ασθενούς να μην πονάει όταν κάποιο αιχμηρό αντικείμενο ή θερμό ερέθισμα του προκαλέσουν βλάβη. Έτσι, μπορεί να δημιουργηθεί πληγή χωρίς ο ασθενής να την αντιληφθεί ή και πολλές φορές αν την εντοπίσει δεν δίνει την δέουσα προσοχή. Η πληγή, όμως, αυτή ταυτόχρονα θα συνεπάγεται και είσοδο μικροβίων στον οργανισμό. Με τον τρόπο αυτόν, δημιουργείται φλεγμονή στο πόδι (μυϊκό ιστό και οστά), η οποία, εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα και ορθολογικά, αφενός επεκτείνεται πολύ γρήγορα και, αφετέρου, καταλήγει αναπόφευκτα σε ακρωτηριασμό.
Η βλάβη των αγγείων δηλαδή η περιφερική αρτηριοπάθεια στο διαβητικό πόδι εκδηλώνεται συνήθως με δυσκολία στη βάδιση (πόνος) ή στη χειρότερη περίπτωση με αλλαγή του χρώματος. Κάποιο δάχτυλο του ποδιού ή μερικές φορές μεγαλύτερο τμήμα του «μαυρίζει» ή αλλάζει το χρώμα προς το σκούρο. Η βλάβη αυτή συντελεί στην απόφραξη των αρτηριών που φέρνουν το αίμα στα κάτω άκρα. Το άκρο που δεν αιματώνεται νεκρώνεται, ολόκληρο ή κάποια δάκτυλα. Ενίοτε η άμεση παρέμβαση που θα ανοίξει την απόφραξη και θα αποκαταστήσει την κυκλοφορία του αίματος σώζει το πόδι. Σε αντίθετη περίπτωση (καθυστερημένη ενημέρωση του ιατρού), θα πρέπει να διενεργηθεί και πάλι ακρωτηριασμός.
Επιπλέον, εκτός από το μεγάλο κοινωνικό κόστος, στα προβλήματα του Διαβητικού Ποδιού προστίθεται και το τεράστιο οικονομικό κόστος, το οποίο, σύμφωνα με τις προβλέψεις ειδικών επιστημόνων στην Ευρώπη, αναμένεται σύντομα να γίνει δυσβάστακτο για όλα τα Συστήματα Υγείας, αν δε ληφθούν μέτρα πρόληψης και περιορισμού των ακρωτηριασμών παγκοσμίως.
Δεδομένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Η.Π.Α.), αναφέρουν το κόστος της κλινικής θεραπείας επούλωσης των ελκών των κάτω άκρων ανέρχεται σε περίπου 7.000 – 10.000 δολάρια ανά ασθενή, ενώ το αντίστοιχο κόστος του ακρωτηριασμού (νοσηλεία, χειρουργείο κτλ) εκτοξεύεται στις 30.000 – 60.000 δολάρια ετησίως. Ταυτόχρονα, από τα ίδια στοιχεία προκύπτει ότι η κοινωνική φροντίδα (συνταξιοδότηση) ασθενούς που έχει υποστεί ακρωτηριασμό θα κοστίσει στις Η.Π.Α. περίπου 60.000 – 120.000 δολάρια για τα επόμενα τρία χρόνια.
Οικονομικά δεδομένα για τον τομέα αυτό υπάρχουν και για την χώρα μας. Υπολογίζεται ότι το ετήσιο κόστος ανά ασθενή με διαβητικό πόδι είναι 6.143 Ευρώ, ενώ το κόστος του ακρωτηριασμού κάτω άκρου (κάτω από το γόνατο) ανέρχεται σε περίπου 22.000 Ευρώ. Επιπλέον, σύμφωνα με υπολογισμούς του Τομέα Οικονομικών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, το συνολικό ετήσιο κόστος του διαβητικού ποδιού χωρίς ακρωτηριασμό ανέρχεται σε 230 εκατομμύρια Ευρώ.
Με αυτά τα δεδομένα, οι προσπάθειες όλων των εμπλεκομένων επιστημόνων και φορέων είναι ανάγκη να στραφούν προς λήψη μέτρων αποφυγής των επιπλοκών του διαβητικού ποδιού και μείωσης των ακρωτηριασμών, καθώς και του τεράστιου οικονομικού και κοινωνικού τους κόστους.
Ουσιαστικό ρόλο παίζει η πρόληψη στην αποφυγή των ακρωτηριασμών.
Α) Πρόληψη έλκους στα κάτω άκρα: Πρέπει να εντοπισθούν σε εθνικό επίπεδο τα άτομα που είναι σε κίνδυνο να αναπτύξουν έλκος δηλαδή άτομα με διαβητική νευροπάθεια, που δεν αντιλαμβάνονται τον πόνο, το θερμό κτλ. Πρώτη μέριμνα: Οδηγίες για την αποφυγή μικροτραυματισμών.
Β) Πρόληψη γάγγραινας: Ο εντοπισμός των ατόμων σε εθνικό επίπεδο υψηλού κινδύνου εμφάνισης γάγγραινας και η τήρηση των ιατρικών οδηγιών, με πιο σημαντική την διακοπή του καπνίσματος, μπορούν επίσης να σώσουν πολλά πόδια.
Όσον αφορά τα άτομα με Διαβήτη οφείλουν να ελέγχουν κάθε μέρα τα πόδια τους για τυχόν έλκη ή για αλλαγή του χρώματος (προς το σκούρο) και να το αναφέρουν αμέσως στον ιατρό τους. Η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να απαλλάξει το άτομο από τον κίνδυνο του ακρωτηριασμού.
Επίσης οποιοσδήποτε πόνος εμφανισθεί στα κάτω άκρα, οποιαδήποτε σχισμή, ιδίως στα πέλματα, πρέπει να αναφέρεται άμεσα στο θεράποντα ιατρό. Πόδια που ελέγχονται καθημερινά δεν εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, ή και αν ακόμα εμφανίσουν, έχουν πολλές πιθανότητες για πλήρη θεραπεία.
Με την εφαρμογή επομένως μιας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που θα περιλαμβάνει στρατηγικές επαρκούς πρόληψης και στη δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια περίθαλψη, τη θεραπευτική αντιμετώπιση των ελκών από πολλές ιατρικές ειδικότητες (εξειδικευμένα Ιατρεία Διαβητικού Ποδιού), την αποτελεσματική οργάνωση, τη συνεχή παρακολούθηση και την ειδική εκπαίδευση των πασχόντων, μπορεί να αποφευχθεί έως και το 85% των ακρωτηριασμών.
Οι διαβητικοί ασθενείς που ελέγχουν πολύ καλά το σάκχαρο αίματος, τα λιπίδια και την αρτηριακή τους πίεση μπορούν να μειώσουν δραστικά την πιθανότητα εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων τόσο από τους νεφρούς, τα μάτια και την καρδιά, όσο και από τα πόδια.
