Γράφει ο Δημήτρης Φλαμούρης, Ψυχολόγος – Happiness Coach, Phd
Οι περισσότεροι από εμάς λατρεύουμε τα κινητά μας. Αν ξεχάσεις το κινητό σου σπίτι σε πιάνει μια μίνι κρίση. Πώς θα βγάλω την ημέρα χωρίς το κινητό μου;
Βεβαίως μετά κάπως μαγικά τη βγάζεις, και περνάς και καλύτερα πιθανώς. Αλλά το ξεχνάς αμέσως μόλις ξαναδείς το κινητό σου.
Υπάρχει πολύ καλός λόγος που τα λατρεύουμε. Είναι δώρα από ένα τζίνι. Έχουμε όλη τη γνώση του κόσμου στα χέρια μας. Ό,τι θέλουμε να μάθουμε (και δυστυχώς κυρίως ό,τι δε θέλουμε να μάθουμε) είναι διαθέσιμα σε εμάς.
Επίσης, δε χρειάζεται ποτέ να είμαστε μόνοι. Ή να βαρεθούμε. Πώς να περάσει η ώρα στην ουρά του Click-away αν δεν χαζεύεις στο κινητό σου;
Έχουμε διαρκώς ερεθίσματα και διαβάζουμε τα νέα, ενδιαφέροντα άρθρα, συνταγές, βλέπουμε βίντεο χαζεύουμε στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης. Ο κίνδυνος με αυτή την κατάσταση είναι πως σπαταλάμε το πιο πολύτιμο αγαθό μας. Την προσοχή μας. Το σπαταλάμε σε αχρείαστες πληροφορίες.
Μια τραγωδία στο Μπαγκλαντές μπορεί να χαλάσει το πρωινό μας. Ένα επεισόδιο στις ΗΠΑ μπορεί να μας θυμώσει. Ένας φόνος στη Νέα Ζηλανδία μπορεί να μας γεμίσει φόβο για τη δική μας ζωή. Είναι μεγάλο το τίμημα που πληρώνουμε προκειμένου να μη βαρεθούμε.
Εκτιθέμεθα διαρκώς στις χειρότερες πράξεις της ανθρωπότητας. Δεν είναι εύκολο να παραμείνουμε συναισθηματικά ανέπαφοι.
Ξέρεις ποιος είσαι;
Όπως έγραψα σε προηγούμενο άρθρο, για να μπορέσουμε να βρούμε τι θέλουμε και ποιοι είμαστε, πρέπει να ενεργοποιηθεί το σύστημα του εγκεφάλου, που ονομάζεται Default Mode Network. Αυτό ενεργοποιείται όταν είμαστε σε κατάσταση νοητικής ανάπαυσης. Όταν δεν απασχολούμε το μυαλό μας με άλλα ερεθίσματα. Και αυτό δε συμβαίνει ποτέ όταν είμαστε κολλημένοι στην οθόνη του κινητού μας.
Οπότε είναι πολύ εύκολο να χάσουμε τον εαυτό μας. Γιατί δεν έχουμε τον χρόνο να επεξεργαστούμε ό,τι μας συμβαίνει. Εξάλλου, όταν είσαι διαρκώς μπροστά σε ιδέες κάποιου άλλου, τότε πότε θα βρεις τις δικές σου;
Οι αποψάκηδες
Το καλό με το ίντερνετ είναι ότι όλοι μπορούν να έχουνε φωνή. Το κακό με το ίντερνετ είναι ότι όλοι μπορούν να έχουνε φωνή. Σε συνδυασμό με την ανθρώπινη ψυχολογία, αυτό είναι ίσως το σοβαρότερο μειονέκτημα της νέας εποχής.
Το μυαλό μας έχει την τάση να εστιάζει στα αρνητικά νέα. Τα κανάλια το γνωρίζουν αυτό και οι ειδήσεις είναι ένα σόου τρόμου με την αντίστοιχη μουσική υπόκρουση και σκηνοθεσία. Μας δημιουργούν άγχος. Το ζητούμενο είναι η προσοχή μας και τα άσχημα νέα είναι ο τρόπος να κρατήσουν την προσοχή μας. Κολλάμε στα απειλητικά νέα όπως οι μύγες στο μέλι.
Τα περισσότερα νέα με τα οποία βομβαρδιζόμαστε είναι παρουσιασμένα με ένα δραματικό ύφος. Το λεγόμενο clickbait. Γιατί το μόνο ζητούμενο είναι το click. Όχι το περιεχόμενο.
Διάβασα πως τα Fake News μεταδίδονται 6 φορές πιο γρήγορα από τα πραγματικά νέα. (Ήταν άραγε Fake News αυτό;)
Ο κάθε αποψάκιας έχει βήμα να μιλήσει. Και το μυαλό μας θα κολλήσει στην αρνητική πληροφορία. Γιατί είμαστε άνθρωποι.
Όλοι θα το πούμε ‘Διάβασα ότι τον κορονοϊό τον έφτιαξαν οι Κινέζοι’. ‘Διάβασα ότι ο καφές προκαλεί καρκίνο’. ‘Διάβασα ότι θα βγούμε από την καραντίνα τον Μάρτιο’. Κάπου το διαβάσαμε. Κάποιος ίσως να τα έγραψε όλα αυτά. (Fake News alert: Αυτό με τον καφέ το έγραψα προς παράδειγμα. Δεν το έχω διαβάσει πουθενά!)
Άραγε έχουμε τσεκάρει ποιος το έγραψε και πώς το τεκμηρίωσε;
Πέρα από την ψυχολογία
Οι συνέπειες πηγαίνουν πολύ παραπέρα από το να επηρεάζουν την ψυχολογία μας. Οι επιστήμονες και η παγκόσμια κοινότητα μιλάνε για την ανάγκη να εμβολιαστούμε όλοι για τον κορονοϊό.
Αν όμως εγώ διαβάσω στο mathe_tin_alitheia.blogspot.gr ότι το νέο εμβόλιο αλλάζει το DNA και είναι όλα ένα κόλπο για να βγάλουν λεφτά οι φαρμακευτικές δημιουργούνται μέσα μου αμφιβολίες. Μήπως να μην εμβολιαστώ; Και αυτό είναι πια επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Όταν ο κάθε ψεκασμένος μιλάει για το ότι θα βάλει μέσα στο εμβόλιο ο Bill Gates τσιπάκια, και ότι θα γίνουμε κεραίες του 5G για να μας ελέγχουν οι ισχυροί του κόσμου, εγώ θα επηρεαστώ. Όχι απαραίτητα γιατί έχω το νοητικό επίπεδο μιας αμοιβάδας. Αλλά γιατί είμαι άνθρωπος. Και τα αρνητικά νέα είναι 3-5 φορές πιο δυνατά από ό,τι τα θετικά.
Θα χρειαστεί συνειδητή προσπάθεια και συγκέντρωση για να μην ασχοληθώ με τη χαζομάρα του καθενός. Πολλοί θα αποτύχουν και θα τσιμπήσουν το δόλωμα. Γιατί είναι άνθρωποι.
Ταυτόχρονα, έρευνες έχουν δείξει ότι όταν διαφωνούμε με κάτι, τείνουμε να διαβάζουμε μόνο τα νέα τα οποία επιβεβαιώνουν την άποψή μας (Confirmation bias). Οπότε οι συνωμοσιολόγοι δεν θα διαβάσουν ποτέ μια έγκυρη πηγή και μόνο θα ανακυκλώνουν τις απόψεις τους μεταξύ τους. Οι εναλλακτικοί διαβάζουν μόνο τα εναλλακτικά και οι σκεπτικιστές διαβάζουν μόνο τους σκεπτικτιστές.
Οι δημοκρατικοί και οι ρεπουμπλικάνοι διαβάζουν μόνο τα νέα με τα οποία συμφωνούν και τα αποτελέσματα τα είδαμε στις οθόνες μας.
Τα τρολ
Αν διαβάσεις ένα άρθρο πάνω στο οτιδήποτε και μετά πας κάτω στα σχόλια, θα διαβάσεις απίστευτες λογομαχίες. Άνθρωποι που ξεκατινιάζονται πλήρως. Βρίσιμο και ανάγωγοι χαρακτηρισμοί. Θα χάσεις πάσα ιδέα για την ανθρωπότητα. ‘Που πάει ο κόσμος μας΄ θα αναρωτηθείς.
Αυτό που ίσως να παραβλέψεις είναι ότι το άρθρο που διάβασες έχει μοιραστεί 457 φορές, οπότε το έχουν διαβάσει ίσως 20,000 άτομα. Από τα 20000 άτομα οι έξι ή οι επτά ή οι δέκα αναγνώστες σχολίασαν με τον πολύ άσχημο τρόπο που είδες. Γιατί οι υπόλοιποι απλά δεν ασχολήθηκαν. Εσύ όμως βλέπεις τους 10 και σχηματίζεις άποψη ότι ο κόσμος το έχει χάσει και ότι εκεί έξω είναι μια ζούγκλα.
Κράτησε στο μυαλό σου ότι για κάθε 10 ανθρώπους που τρολάρουν υπάρχουν άλλοι 19990 οι οποίοι σκέφτονται όπως εσύ. Είναι συγκρατημένοι και ψύχραιμοι άνθρωποι που επίσης απελπίζονται με την κατάσταση της κοινωνίας, ξεχνώντας πως εκτίθενται σε ένα πολύ μικρό μέρος της μέσα από τα σχόλια. Το κάθε τρολ παίρνει δυσανάλογη προσοχή από όση του αντιστοιχεί. Μην του δίνεις τόσο χώρο μέσα σου.
Μια μελέτη έδειξε πως το 74% των διαφωνιών στο Reddit προκαλούνται από το 1% των χρηστών. Αλλά μετά όσοι απλά παρακολουθούν τη συζήτηση πέφτουν στην τρύπα της αντιπαράθεσης και αρχίζουν να συμμετέχουν. Είναι το ένα κακό μήλο που χαλάει το σύνολο.
Τι να κάνεις
Η γνώση είναι δύναμη όπως λέω διαρκώς στο βιβλίο μου. Το βασικότερο που πρέπει να κάνεις είναι να αρχίσεις να είσαι πολύ επιλεκτικός με τις πηγές ενημέρωσής σου. Βρες 3-4 ιστότοπους, τους οποίους θεωρείς έγκυρους και ακολούθησέ τους. Διάβασε όσους θεωρείς ότι δίνουν αξία στην ενημέρωσή σου και δεν είναι απλά τρομολάγνες.
Διάβασε το άρθρο για το πώς είναι εύκολο να γίνεις άβουλο πιόνι της τεχνολογίας και δες και άλλες προτάσεις εκεί. Προστάτεψε τον εαυτό σου. Όπως φροντίζεις τη τροφική σου δίαιτα, φρόντισε και την πνευματική σου δίαιτα. Είναι ακόμα πιο σημαντική.
Το κινητό σου είναι πραγματικά κάτι εκπληκτικό. Είναι σαν να έχεις ένα μάγο στην παλάμη σου. Φρόντισε να είναι για σένα ο καλός μάγος Γκάνταλφ και όχι ο κακός Saruman!
Δημήτρης Φλαμούρης
