Η θεραπεία της υπογονιμότητας μέσω των μεθόδων της in vitro γονιμοποίησης, παρά τις αναμφίβολα θετικές πτυχές της, είναι συνυφασμένη με ισχυρά διλημματικές προεκτάσεις για τη ζωή του ανθρώπου, επηρεάζοντας τις αντιλήψεις για την ηθική και την κοινωνία γενικότερα και προκαλώντας ένα ευρύ πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ κοινωνικών και νομικών επιστημών, επιστημών υγείας, θρησκείας, βιοηθικής και δεοντολογίας, δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην σύγχρονη επιστήμη της Βιοηθικής.
Η Βιοηθική αποσκοπεί στον συμβιβασμό των επιστημονικών γνώσεων και των ανθρωπίνων αξιών και στην εξασφάλιση της ελευθερίας του ατόμου για την απόκτηση απογόνων, η οποία βασίζεται στις εξελίξεις της Ιατρικής και της Βιολογίας.
Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τη γέννηση της Louise Brown, του πρώτου “test-tube baby” (1978) έως σήμερα, η επιστημονική πρόοδος είναι συνεχής στο χώρο της Κλινικής Εμβρυολογίας, της Βιολογίας και της Γενετικής. Ταυτόχρονα όμως αναδείχθηκαν έξι διακριτές τάξεις ηθικών διλημμάτων – προβλημάτων:
1. Συζητήσεις περί ηθικής υπόστασης.
2. Προβλήματα που αφορούν στην τύχη των πλεοναζόντων εμβρύων in vitro και στα πειράματα σε ανθρώπινα έμβρυα.
3. Προβλήματα που αφορούν στα δικαιώματα, τα συμφέροντα και τα ενδεχόμενα ψυχοκοινωνικά προβλήματα των παιδιών που θα γεννηθούν, τη στιγμή που δύνανται να είναι παιδιά σε “εναλλακτικές” μορφές οικογένειες («post mortem» γονιμοποίηση, άγαμες γυναίκες, ομοφυλόφιλα ζευγάρια, γονιμοποίηση σε προχωρημένη ηλικία, γονιμοποίηση σε οροθετικά άτομα).
4. Παρένθετη μητρότητα, υπό τη μελέτη της φέρουσας αλλά και της υποκατάστατης μητέρας.
5. Δικαιώματα και υποχρεώσεις των δοτών/δοτριών γενετικού υλικού και των συμβατικών γονέων.
6. Το ζήτημα του ευγονισμού, ως ευρύτερο κοινωνικό και βιολογικό πρόβλημα που σχετίζεται με τη μελλοντική υπόσταση του είδους, καθώς η προεμφυτευτική διάγνωση και το ζήτημα του εύρους της έννοιας της υγείας χρήζουν ιδιαίτερης εξέτασης.
Η πρώτη νομοθετική προσέγγιση ( Ν. 3089 )
Τον Δεκέμβριο του 2002, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Ν.3089 «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή». Κομβικά σημεία:
- Πρώτη προσέγγιση του ορισμού ανώτατου ορίου ηλικίας της γυναίκας για προσπάθειες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, χωρίς να προσδιορίζεται με σαφώς.
- Τροποποιήθηκαν (7 από τα 9 άρθρα) τα άρθρα του Αστικού Κώδικα (1463-1474) σχετικά με την συγγένεια εξ αίματος και εξ αγχιστείας, την τύχη του γενετικού υλικού και την αναγνώριση του τέκνου, σε περίπτωση θανάτου του ενός συντρόφου.
- Αναφορά στην παρένθετη μητέρα και τη διαδικασία της δικαστικής άδειας για τη μεταφορά εμβρύων ξένου γεννητικού υλικού προς την ίδια.
- Έγγραφη συγκατάθεση για την τύχη των κρυοσυντηρημένων εμβρύων ή γαμετών (ωάρια ή σπέρμα).
- Ανωνυμία των δοτών γενετικού υλικού (ωαρίων ή σπέρματος).
- Προσβολή της πατρότητας του τέκνου που προκύπτει από προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από τον πρώην σύζυγο γυναίκας που υπεβλήθη σε προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με άλλο σύντροφο, όταν από την έκδοση του διαζυγίου τους δεν έχει παρέλθει διάστημα πλέον των 300 ημερών.
Ο Νόμος 3305
Το νομικό πλαίσιο, το οποίο παρουσιάστηκε στη Βουλή των Ελλήνων το 2005 (Νόμος 3305), αποτελεί ένα από τα αρτιότερα και πιο φιλελεύθερα παγκοσμίως που αφορούν στις μεθόδους της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Στα 33 άρθρα του, ορίζονται σαφώς έννοιες που διέπουν την ανθρώπινη αναπαραγωγή ως επιστήμη, όπως:
- Ορίζονται η ομόλογος και ετερόλογος σπερματέγχυση, η εξωσωματική γονιμοποίηση , η ενδοσαλπιγγική μεταφορά γαμετών, η μικρογονιμοποίηση των ωαρίων ,η υποβοηθούμενη εκκόλαψη, οι γαμέτες, ο ζυγώτης, η κρυοσυντήρηση γαμετών και εμβρύων και η παρένθετη μητρότητα.
- Ανώτατο επιτρεπτό όριο ηλικίας της γυναίκας για προσπάθεια τεκνοποίησης μέσω μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, το 50ό έτος.
- Ορίζεται το ανώτατο χρονικό όριο κρυοσυντήρησης σπέρματος και ορχικού ιστού
- (10 έτη).
- Ορίζεται το ανώτατο όριο κρυοσυντήρησης εμβρύων (5 έτη, με δυνατότητα επέκτασης στα 10) και μη γονιμοποιημένων ωαρίων και ωοθηκικού ιστού (5 έτη).
- Αναφέρονται οι απαραίτητες αιματολογικές εξετάσεις, για το ζευγάρι, πριν την προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
- Απαιτείται έγγραφη συναίνεση των δύο μερών πριν από την προσπάθεια Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, καθώς και για την αποδοχή ή δωρεά γενετικού υλικού (ωάρια ή σπέρμα).
- Επιτρέπεται η εφαρμογή των μεθόδων Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής σε ζευγάρια ευρισκόμενα σε γάμο ή σε ελεύθερη σχέση και σε μόνες γυναίκες (κατόπιν συμβολαιογραφικής πράξης) .
- Διασφαλίζεται η ανωνυμία του δότη ή της δότριας γενετικού υλικού (αλτρουιστική συνεισφορά χωρίς οικονομική αξίωση).
- Απαγορεύεται η ανάμειξη γενετικού υλικού (ιδίου και δότη).
- Απαγορεύεται η λήψη γενετικού υλικού από κλινικώς νεκρά άτομα.
- Ορισμός ελάχιστων προϋποθέσεων ίδρυσης και λειτουργίας των ΜΥΑ και Τραπεζών Κρυοσυντήρησης γενετικού υλικού, με ανάλογο πρόστιμο ή/και αφαίρεση της άδειας λειτουργίας σε περίπτωση μη τήρησης αυτών.
- Ορίζονται οι αρμοδιότητες της 9μελούς με τετραετή θητεία Ανωτάτης Αρχής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
Αρχικά, η ύπαρξη του Νομοθετικού Πλαισίου για την Ανθρώπινη Υποβοηθούμενη έγινε δεκτή με αρκετές επιφυλάξεις, αλλά σήμερα, χάρη στην ύπαρξή του, διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία των εξειδικευμένων Μονάδων, δημιουργώντας ένα ευρύ πλαίσιο ασφάλειας τόσο για το Επιστημονικό Προσωπικό όσο και για τα ζευγάρια ή μόνες γυναίκες.
Αξίζει να τονισθεί ότι το φιλελεύθερο νομικό πλαίσιο που διέπει την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή στην Ελλάδα, έχει αναδείξει τη χώρα μας σε πόλο έλξης για τον ιατρικό τουρισμό, προσφέροντας υψηλού βαθμού επιστημονικές υπηρεσίες σε συνδυασμό με μια ιδιαίτερα ανθρώπινη επαφή και ευαισθησία., Η Ελλάδα μπορεί να υποδεχθεί υπογόνιμα ζευγάρια από χώρες του εξωτερικού, όπου υπηρεσίες που προσφέρει η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, όπως η κατάψυξη σπέρματος, ωαρίων, εμβρύων, ορχικού και ωοθηκικού ιστού, δωρεά ωαρίων και καθεστώς παρένθετης μητέρας, απαγορεύονται είτε για θρησκευτικούς λόγους είτε λόγω ανελαστικού νομοθετικού πλαισίου, με άμεση συνέπεια, η εισροή παρόμοιας κατηγορίας τουριστών, μόνο θετικά αποτελέσματα να επιφέρει για την οικονομία της χώρας μας.
Dr Αναστάσιος Αργυρίου Βιολόγος της Αναπαραγωγής MSc, PhD
Senior Κλινικός Εμβρυολόγος
τ.μέλος της Εθνικής Ανεξάρτητης Αρχής για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή.
Ο Dr. Αναστάσιος Αργυρίου δραστηριοποιείται, επαγγελματικά και ερευνητικά, στους τομείς της Φυσιολογίας της Αναπαραγωγής και Ανδρολογίας, της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης και Κλινικής Εμβρυολογίας (Πτυχίο Βιολογίας, Ε.Κ.Π.Α., DEA Endocrinology and Evolution, University of Caen, France, PhD Physiology of Human Reproduction, University Pierre et Marie Curie Paris VI, France, Diploma in Andrology, University Paris XI, France). Από το 1990 μέχρι σήμερα, είναι Senior Κλινικός Εμβρυολόγος, υπεύθυνος εργαστηρίων Εξωσωματικής Γονιμοποίησης στην Ελλάδα και το εξωτερικό, διοργανώνει και συμμετέχει σε εκπαιδευτικά σεμινάρια με αντικείμενο τις εργαστηριακές μεθόδους σε κλινικές IVF, συμμετέχει σε διδασκαλία προγραμμάτων προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών και έχει δημοσιεύσει επιστημονικές μελέτες και άρθρα σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έχει πραγματοποιήσει πολλές επιστημονικές διαλέξεις ως μέλος Ελληνικών και Διεθνών Επιστημονικών Ενώσεων, υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κλινικών Εμβρυολόγων (Π.Ε.Κ.Ε.), πιστοποιημένο μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας (ESHRE), καθώς και τακτικό μέλος της πρώτης θητείας της Εθνικής Ανεξάρτητης Αρχής για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή.
Κιν.:6944366517
Email:a.argyriou@yahoo.gr
