Από τα πανάρχαια χρόνια, όλες οι θρησκείες, και οι πνευματικές παραδόσεις, συσχετίζουν την καρδιά με την πνευματική ανάταση, τη συναισθηματική εμπειρία, κι ιδιαίτερα με θετικά συναισθήματα και καταστάσεις όπως η αγάπη, η συμπόνια και η εκτίμηση. Όλοι μας έχουμε ακούσει ή έχουμε πεί φράσεις όπως «αυτό το τραγούδι άγγιξε την καρδιά μου», «στο λέω απ’ την καρδιά μου», «μου πλήγωσες την καρδιά», «το έκανα με την καρδιά μου» κ.α.
Η Ελληνική Φιλοσοφία και οι Ησυχαστές της Ορθοδοξίας προσδίδουν μεγάλη σημασία στην καρδιά (Θυμικόν): “Φλινύθεσκε φίλον κῆρ”, (έτρωγε το φυλλοκάρδι του), αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, “Καρδίην μή ἐσθίειν” (μην “τρως” την καρδιά σου) ο Πυθαγόρας, “Ἐξ αὐτού τοῠ βάθους τῆς καρδίας ἠμών αἰσθανόμεθα τοῠ θείου” ο Άγ. Διάδοχος Φωτικής και
“Μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται” ο Ιησούς Χριστός
Ακόμη κι ο Αριστοτέλης, ο πατέρας της Λογικής, ισχυριζόταν ότι οι αισθήσεις, τα πάθη και η διάνοια εδρεύουν στην καρδιά.
Η Καρδιά ως Αντλία
Η άποψη που επικρατεί στο δυτικό κόσμο, είναι ότι η καρδιά είναι αποκλειστικά μία αντλία, η οποία εργάζεται αδιάκοπα, χωρίς φροντίδα και συντήρηση: ένας μυς βάρους 300 γραμμαρίων που συσπάται 100.000 φορές ημερησίως και κυκλοφορεί 7,5 λίτρα αίματος ανά λεπτό, μέσω ενός αγγειακού συστήματος μήκους περίπου 90.000 χιλιομέτρων ( 2,5 φορές η περιφέρεια της γης).
Ένα Αυτόνομο Όργανο
Εκτός από τη μεγάλη (σώμα) και τη μικρή κυκλοφορία (πνεύμονες), η καρδιά έχει τη δική της, ανεξάρτητη, κυκλοφορία (στεφανιαία). Επίσης, αν και οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι ο υπεύθυνος του καρδιακού παλμού είναι ο εγκέφαλος, αυτή η άποψη είναι λανθασμένη: η καρδιά πάλλεται από μόνη της! Η ηλεκτρική αντίδραση πού συσπά την καρδιά παράγεται από ένα σύνολο κυττάρων που σχηματίζουν την πρωτογενή ηλεκτρική γεννήτρια (βηματοδότη) της καρδιάς: τον Φλεβόκομβο. Αξίζει να αναφέρουμε, ότι κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και εφ’ όσον της παρέχεται το διάλυμα Ringer-Lock (ιόντα νατρίου, ασβεστίου, καλίου & μαγνησίου, γλυκόζη και οξυγόνο), η καρδιά είναι ικανή να λειτουργεί εκτός σώματος και μάλιστα διαρκώς.
Ανατρεπτικά Επιστημονικά Δεδομένα
Υπάρχει η πεποίθηση, ακόμη και ανάμεσα σε επιστήμονες, ότι “μόνο ο εγκέφαλος σκέπτεται”. Στις δεκαετίες του ’60 και του ‘70, οι John και Beatrice Lacey, φυσιολόγοι στο Fels Research Institute παρατήρησαν ότι η καρδιά, έχει τη δική της λογική: αποστέλλει σημαντικά μηνύματα στον εγκέφαλο, τα οποία μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου.
Το 1974, οι γαλλικοί ερευνητές Gahery και Vigier, διέγειραν σε γάτες το πνευμονογαστρικό νεύρο, το οποίο μεταφέρει σήματα από την καρδιά στον εγκέφαλο και διεπίστωσαν ότι η ηλεκτρική αντίδραση του εγκεφάλου μειώθηκε κατά το ήμισυ του φυσιολογικού ρυθμού. Αυτό σημαίνει ότι η καρδιά δεν είναι μόνο εντολοδόχος του εγκεφάλου, αλλά συνεργάζεται μαζί του.
Παραγωγή Ορμονών & Νευροδιαβιβαστών
Το 1981, ο Dr. Adolfo J. de Bold, βιοχημικός, καθηγητής παθολογίας και φυσιολογίας, απομόνωσε μια ορμόνη [atrial natriuretic factor (ANF)], η οποία παράγεται από την καρδιά. Επίσης, ο Dr. J. A. Armour, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Φυσιολογίας και Βιοφυσικής του πανεπιστημίου Dalhousie, και οι σπουδαστές του, διεπίστωσαν ότι η καρδιά περιέχει έναν τύπο κυττάρων [intrinsic cardiac adrenergic (ICA)], τα οποία συνθέτουν κι απελευθερώνουν ορισμένους νευροδιαβιβαστές: τις κατεχολαμίνες. Πιο πρόσφατα ανακαλύφθηκε ότι η καρδιά εκκρίνει επίσης την ωκυτοκίνη, γνωστή και ως ορμόνη της “αγάπης” ή του “δεσμού.” Το εντυπωσιακό είναι ότι η συγκέντρωση της ωκυτοκίνης στην καρδιά είναι τόσο υψηλή όσο μ’ αυτήν του εγκεφάλου.
Καρδιακός Εγκέφαλος
Την τελευταία εικοσαετία, εργασίες στο πεδίο της νευροκαρδιολογίας έχουν καταδείξει ότι η καρδιά έχει ένα εκτεταμένο εσωτερικό νευρικό σύστημα, το οποίο αποτελείται από 40.000 νευρώνες. Το 1991, ο Dr. Armour, θεωρώντας επαρκώς πολύπλοκο αυτό το νευρικό δίκτυο, εισήγαγε τον όρο “καρδιακός εγκέφαλος”. Ως εκ τούτου, αποτελεί ένα αισθητήριο όργανο, με ένα πολύπλοκο κέντρο κωδικοποίησης και επεξεργασίας πληροφοριών, το οποίο της επιτρέπει να μαθαίνει, να θυμάται, και να προβαίνει σε λειτουργικές αποφάσεις, ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο.
Ηλεκτρομαγνητικό Καρδιακό Πεδίο
Η καρδιά είναι η ισχυρότερη ηλεκτρομαγνητική γεννήτρια στο ανθρώπινο σώμα. Το μαγνητικό της πεδίο είναι 5000 φορές και το ηλεκτρικό 100 φορές ισχυρότερο απ’ αυτό του εγκεφάλου. Το συγκλονιστικό στοιχείο είναι ότι οι πληροφορίες σε αυτό το πεδίο διαμορφώνονται από τα συναισθήματά μας! Πρόκειται για ένα ολογραφικό πεδίο, το οποίο ενημερώνει ακαριαία και συνεχώς κάθε σύστημα, όργανο, κύτταρο και άτομο στον οργανισμό μας, και διαβιβάζει πληροφορίες στους ανθρώπους, στα υπόλοιπα ζωντανά πλάσματα καθώς και στο περιβάλλον σχετικά με το τι νοιώθουμε. Αυτό αποτελεί μια ισχυρότατη ιδιότητα, που έχουμε όλοι άνθρωποι, και η οποία μας καθιστά ικανούς να επενεργούμε στο περιβάλλον μας. Εάν συνειδητοποιούσαμε αυτή τη δύναμη που εδρεύει μέσα μας και επιλέγαμε από το «εν δυνάμει» να μεταβούμε στο «εν ενεργεία», τι συναισθήματα θα θέλαμε να εκπέμπουμε στον εαυτό μας και στους συνανθρώπους μας;
¶Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της καρδιάς είναι με μεγάλη διαφορά το ισχυρότερο ρυθμικό πεδίο που παράγεται από το ανθρώπινο σώμα.
Τυλίγει κάθε κύτταρο του σώματος και εκτείνεται έξω απ’ αυτό και προς όλες τις κατευθύνσεις.
Μπορεί να μετρηθεί ένα μέτρο μακρυά από το σώμα από ειδικές συσκευές και είναι ένας σημαντικός φορέας πληροφοριών.
Επικοινωνία Καρδιάς – Εγκεφάλου
Η επικοινωνία μεταξύ της καρδιάς και του εγκεφάλου είναι πραγματικά ένας δυναμικός, συνεχής, αμφίδρομος διάλογος, όπου το ένα όργανο επηρεάζει συνεχώς τη λειτουργία του άλλου. ¶Η έρευνα έχει δείξει ότι η καρδιά επικοινωνεί με τον εγκέφαλο, καθώς και με το υπόλοιπο σώμα, με τέσσερις τρόπους:
νευρολογικά → ¶μέσω της μετάδοσης των νευρικών ωθήσεων
βιοχημικά → μέσω των ορμονών και των νευροδιαβιβαστών
βιοφυσικά → μέσω των κυμάτων πίεσης
ενεργειακά → μέσω των αλληλεπιδράσεων των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων
Η πολλαπλή αυτή επικοινωνία επηρεάζει σημαντικά την εγκεφαλική δραστηριότητα, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τη διάθεση, τη συμπεριφορά και φυσικά την απόδοση μας.
Μεταβλητότητα του Καρδιακού Ρυθμού
Ο ρυθμικός χτύπος της καρδιάς σε κατάσταση ηρεμίας δεν είναι εύρυθμος και εύτακτος, αλλά κυμαίνεται δυναμικά, από στιγμή σε στιγμή. Με απλά λόγια η αντίληψη ότι η καρδιά πάλλεται όπως ένα ρολόι είναι εσφαλμένη. Αυτή η διακύμανση του καρδιακού ρυθμού, ονομάζεται Μεταβλητότητα του Καρδιακού Ρυθμού [ΜΚΡ (Heart Rate Variability)]. Η καταμέτρηση γίνεται μέσω του Ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ECG) και σύμφωνα με τους δημιουργούς της μεθόδου αυτοθεραπείας “The Healing Code”, Alexander Loyd Ph.D., N.D. και Ben Johnson M.D., D.O. N.M.D., αποτελεί «την καλύτερη ιατρική εξέταση που υπάρχει για την εκτίμηση του στρες στο Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα. Χρησιμοποιείται περισσότερο από 30 χρόνια από τη συμβατική ιατρική … δεν επηρεάζεται ούτε κατά 1% από το φαινόμενο “πλασέμπο”».
Πρότυπα Καρδιακών Ρυθμών και Συναισθήματα
Έχει διαπιστωθεί ότι κατά τη βίωση αρνητικών συναισθημάτων όπως ο θυμός, η απογοήτευση ή το άγχος, ο καρδιακός ρυθμός γίνεται πιο ασταθής και διαταραγμένος, παρουσιάζοντας λιγότερο συγχρονισμό στην αμοιβαία δράση μεταξύ του Παρασυμπαθητικού και του Συμπαθητικού κλάδου του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (ΑΝΣ).
Σε αντίθεση, όταν βιώνουμε θετικά συναισθήματα, όπως εκτίμηση, αγάπη ή συμπόνια, ο καρδιακός ρυθμός παρουσιάζει συνεκτικότητα, αντικατοπτρίζοντας μεγαλύτερη συγχρονισμό μεταξύ των δύο κλάδων του ΑΝΣ.
Καρδιακή Συνεκτικότητα
Βασισμένοι στα ευρήματα αυτά, δημιουργήθηκε ο όρος «Καρδιακή Συνοχή» (Cardiac Coherence), ο οποίος περιγράφει τον τρόπο της καρδιακής λειτουργίας που σχετίζεται με την εμπειρία παρατεταμένων θετικών συναισθημάτων. Κατά τη διάρκεια του συνεκτικού καρδιακού τρόπου λειτουργίας, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των σωματικών συστημάτων, είναι πιο εύτακτες και αρμονικές. Με απλά λόγια, όλα τα συστήματα και τα όργανα μας τείνουν να λειτουργούν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο!
Θετικά συναισθήματα
Μέχρι πρόσφατα, οι επιστήμονες ισχυρίζονταν ότι τα συναισθήματα ήταν νοητικές εκφράσεις δημιουργημένες από τον εγκέφαλο. Η τρέχουσα έρευνα όμως έχει αποδείξει ότι η καρδιά, ο εγκέφαλος, το νευρικό και το ορμονικό σύστημα, αποτελούν τα θεμελιώδη συστατικά ενός δυναμικού, αλληλεπιδρώμενου δικτύου, απ’ το οποίο αναδύεται η συναισθηματική εμπειρία.
Αν και υπήρχε ένα μεγάλο κενό στην επιστημονική διερεύνηση αυτών των θεμάτων, ένα αυξανόμενο κύμα ερευνών έχει αρχίσει να παρέχει αντικειμενικές αποδείξεις ότι τα θετικά συναισθήματα μπορεί πράγματι να αποτελούν το κλειδί στην ευνοϊκότερη λειτουργία, του ανθρώπου, επηρεάζοντας όλες τις πλευρές της ανθρώπινης φύσης.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι τα θετικά συναισθήματα:
α) βελτιώνουν την υγιεία κι αυξάνουν τη μακροζωία
(Blakeslee, 1997, Danner, Snowdon, Friesen, 2001, Goldman, Kraemer, Salovey, 1996, Russek, Schwartz, 1997)
β) αυξάνουν τη γνωστική ευελιξία και τη δημιουργικότητα
(Ashby, Isen, Turken, 1999, Isen, 1999)
γ) συμβάλλουν στη διεύρυνση της αντίληψης και στην καινοτόμο επίλυση των προβλημάτων
(Fredrickson, 2002 Aspinwall, 1998, Isen, Daubman, Nowicki, 1987)
δ) προωθούν τη χρησιμότητα, τη γενναιοδωρία, και την αποτελεσματική συνεργασία
(Isen, 1987)
Το Ινστιτούτο HeartMath
Το “Ινστιτούτο των Μαθηματικών της Καρδιάς” [Ιnstitute of ΗeartΜath] πρωτοπορεί στην επιστημονική διερεύνηση των ενεργειακών ιδιοτήτων της καρδιάς. Ύστερα από 22 χρόνια δεκάδων ερευνητικών προγραμμάτων κι επιστημονικών ανακοινώσεων, έχει αναπτύξει ένα σύνολο πρακτικών τεχνικών και τεχνολογικών συσκευών που καθιστούν τον άνθρωπο ικανό να μετατρέπει το στρες και τις αρνητικές συγκινήσεις την ώρα που εκδηλώνονται, να βελτιώνει την απόδοση και να αναβαθμίζει την ποιότητα της ζωής του.
Η Εκπαίδευση
Υπάρχουν διάφορες τεχνικές του Ινστιτούτου Μαθηματικών της Καρδιάς, οι οποίες αποσκοπούν στη δημιουργία Καρδιακής Συνοχής, και επιτυγχάνεται μέσα από απλά βήματα. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν για ησύχαση, προσεύχηση προσευχής (βλ. Νοερά Προσευχή) ή διαλογισμού, αλλά και να εφαρμοστεί την ώρα της δράσης. Η επιστήμη έχει επιβεβαιώσει πλήρως τα σημαντικά ευεργετικά αποτελέσματα για τον ανθρώπινο οργανισμό, και σύμφωνα με τη γνώμη πολλών ειδικών, πρόκειται για την αποτελεσματικότερη επιστημονική τεχνική. Σύμφωνα με τον ιατρό Richard Podell, M.D. πρόκειται για “το πολυτιμότερο, αποτελεσματικότερο και ειδικά χρήσιμο εργαλείο επειδή οι άνθρωποι μπορούν να το εφαρμόσουν την ώρα των συμβάντων”, ενώ σύμφωνα με τον καρδιολόγο T. Gregory Quinn, M.D. “οι επιπτώσεις αυτής της εκπαίδευσης είναι τεράστιες”. Είναι τυχαίο άραγε που εταιρείες όπως η NASA, η Boeing, η Motorola, η Hewlett-Packard, η Shell, η REDKEN, η Unilever κ.α., σώματα ασφαλείας στις ΗΠΑ, την Ολλανδία κα. έχουν εμπιστευτεί τη βελτίωση της υγείας του ανθρωπίνου δυναμικού τους στην εν λόγω εκπαιδευτική διαδικασία;
Ηλεκτροκαρδιακή Βιοανάδραση
Για τη γρήγορη κι αποτελεσματική εκμάθηση της τεχνικής χρησιμοποιείται η Ηλεκτροκαρδιακή Βιοανάδραση. Ο εκπαιδευόμενος συνδέεται με την ειδική συσκευή, η οποία απεικονίζει τη μεταβλητότητα του καρδιακού του ρυθμού (HRV), και του επιτρέπει να επέμβει στη διαδικασία, και να την αλλάξει προς όφελός του. Αυτή η διαδικασία μπορεί να καταστήσει τον άνθρωπο ικανό να αντικαταστήσει αποτελεσματικά τα αρνητικά πρότυπα σκέψεων και συναισθημάτων, με τα αντίστοιχα θετικά πρότυπα.
Συναισθηματική Νοημοσύνη (EQ)
Στο πρωτοποριακό βιβλίο του, “Συναισθηματική Νοημοσύνη”, το οποίο εξεδόθη το 1995, ο ερευνητής Daniel Goleman εισήγαγε τον ομώνυμο όρο. Η έρευνά του απέδειξε ότι η επιτυχία στη ζωή βασίζεται περισσότερο στη δυνατότητά μας να έχουμε επίγνωση των συναισθημάτων μας, και στην ικανότητά μας να τα διαχειριζόμαστε, παρά στις διανοητικές μας ικανότητες.
Έχει τεκμηριωθεί ότι οι άνθρωποι που αντιλαμβάνονται με ακρίβεια τα συναισθήματα των άλλων, είναι πιο ικανοί στη διαχείριση των αλλαγών και στη δόμηση ισχυρότερων κοινωνικών δικτύων. Επίσης, οι κοινωνικές και συναισθηματικές ικανότητες είναι τέσσερις φορές σημαντικότερες από το διανοητικό δείκτη νοημοσύνης (IQ), όσον αφορά τον καθορισμό των επαγγελματικών επιτυχιών και του γοήτρου. Γι’ αυτό και, τουλάχιστον, το 80% της “επιτυχίας” ενός ενήλικα προέρχεται από την EQ.
Το Λάθος του Καρτέσιου
Ο Δρ. Antonio R. Damasio, είναι ένας από τους σημαντικότερους ερευνητές νευρολόγους. Είναι καθηγητής στο Maurice Van Allen, διευθυντής στο τμήμα Νευρολογίας του κολεγίου Ιατρικής του πανεπιστημίου της Iowa, αναπληρωτής καθηγητής στο Salk Institute, και μέλος κορυφαίων επιστημονικών κοινοτήτων, συμβουλίων, επιστημονικών περιοδικών και ερευνητικών ιδρυμάτων. Στο βιβλίο του “Descartes’ Error” (Το Λάθος του Καρτέσιου), υποστηρίζει την ορθολογιστική ικανότητα του συναισθήματος, υπογραμμίζοντας τη σημασία των συναισθημάτων στη λήψη αποφάσεων. Επισημαίνει ότι ασθενείς με εγκεφαλικές βλάβες στις περιοχές του εγκεφάλου που ενοποιούν τα συναισθηματικά και γνωστικά συστήματα, αδυνατούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά στις καθημερινές ασχολίες τους, ακόμα κι αν οι διανοητικές ικανότητές τους είναι τελείως φυσιολογικές.
Αναβάθμιση της Ποιότητας της Ζωής
Το ανθρώπινο σώμα έχει μια έμφυτη ικανότητα για αυτοθεραπεία και αναγέννηση. Εντούτοις, ο ταραχώδης ρυθμός ζωής, σε συνδυασμό με τις ανεξέλεγκτες διανοητικές και συναισθηματικές δραστηριότητες στις οποίες εμπλεκόμαστε, μπορούν να καταστείλουν αυτήν την ικανότητα. Η αρνητική συναισθηματική φόρτιση, διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στη γένεση και στην επιδείνωση πολλών προβλημάτων υγείας.
Η εγκαθίδρυση μιας καταστάσεως καρδιακής συνεκτικότητας, δημιουργεί ένα αρμονικό εσωτερικό περιβάλλον, το οποίο συμβάλλει στη σωματική και συναισθηματική αναγέννηση και οδηγεί στο Ευ Ζην και στο Ευ Πράττειν.
Ο Νικόλαος Μαγαλιός εργάζεται ως Εκπαιδευτής Προσωπικής Ανάπτυξης. Έχει σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων & Ψυχολογία, και έχει εκπαιδευθεί στον NLP, τη Νευροανάδραση, την Ύπνωση κ.α. Είναι δημιουργός των εκπαιδευτικών & βιωματικών μαθημάτων “Το Μονοπάτι της Καρδιάς”.
