Τα κατάγματα λεκάνης αντιπροσωπεύουν περίπου το 5% των καταγμάτων του ανθρώπινου σκελετού. Υπολογίζεται πώς σε 100.000 πληθυσμό συμβαίνουν 10 σοβαρά κατάγματα πυέλου που χρήζουν χειρουργικής παρέμβασης.

Η συνηθέστερη αιτία των κακώσεων αυτών είναι τα τροχαία ατυχήματα (π.χ. μετωπική σύγκρουση μοτοσυκλέτας με ΙΧ), οι πτώσεις από ύψος, η παράσυρση πεζού από διερχόμενο όχημα. Στις πιο σπάνιες αιτίες συγκαταλέγεται ο πυροβολισμός στην περιοχή της λεκάνης, η συμπίεση της πυέλου από βαρύ αντικείμενο (π.χ κορμός δέντρου), η κάκωση πυέλου μετά από εργώδη τοκετό. Το κάταγμα πυέλου αφορά όλες τις ηλικίες. Οι άνδρες της παραγωγικής ηλικίας (π.χ. από 18 έως 60 ετών) παθαίνουν συχνότερα κάταγμα πυέλου από τις γυναίκες, το αντίθετο όμως φαίνεται να συμβαίνει στις μεγαλύτερες ηλικίες. Στην παιδική ηλικία δεν διακρίνεται κάποια ουσιαστική διαφορά.

Η λεκάνη αποτελεί την σημαντική οστική δομή μαζί με το ιερό οστό όπου το βάρος του κορμού μεταφέρεται στα κάτω άκρα. Μπροστά συναντάμε την ηβική σύμφυση και πίσω τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις. Ακόμα η πύελος είναι σημαντική γιατί προστατεύει σημαντικά όργανα του ανθρώπινου σώματος όπως είναι αυτά του ουρογεννητικού συστήματος. Επίσης αποτελεί πηγή βλαστοκυττάρων με πολλές ευεργετικές ιδιότητες ‘όπως έχει καταδείξει η ιατρική επιστήμη τα τελευταία χρόνια. Να μην ξεχνάμε όμως και το γεγονός πώς η πύελος προσφέρει την ασφάλεια για την ανάπτυξη του εμβρύου αλλά και την ολοκλήρωση του μέχρι τον τοκετό.

Για όλους τους παραπάνω λόγους οι κακώσεις αυτές παρόλο που είναι σχετικά σπάνιες είναι σημαντικές και χρήζουν την προσοχή μας. Το κάταγμα λοιπόν της πυέλου μπορεί να συμβεί από ενέργεια υψηλής βίας (π.χ. τροχαίο ατύχημα) ή από ενέργεια χαμηλής βίας (π.χ. πτώση εξ ιδίου ύψους).  Για την διάγνωση των κακώσεων αυτών έχει προταθεί η ταξινόμηση των Young & Burgess η οποία διαχωρίζει τα κατάγματα αυτά σε τρεις κατηγορίες. Στην πρώτη συγκαταλέγονται το κάταγμα πυέλου που προκαλείται από πρόσθια-οπίσθια βία (π.χ. μετωπική σύγκρουση σε τροχαίο). Στην δεύτερη κατηγορία το κάταγμα λεκάνης από πλάγια συμπίεση (π.χ. πλάγια συμπίεση σε τροχαίο). Στην τρίτη κατηγορία είναι οι κακώσεις όπου η βία δρα σε κάθετο άξονα όπως η πτώση από ύψος σε εργατικό ατύχημα. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα κατάγματα αυτά χαρακτηρίζονται ως σταθερά ή ασταθή. Ενώ στα σταθερά εφαρμόζεται ως επί το πλείστον συντηρητική θεραπεία στα ασταθή κατάγματα η χειρουργική θεραπεία είναι ενδεδειγμένη εφόσον το επιτρέπει και η γενική κατάσταση του ασθενούς.

Η αντιμετώπιση των καταγμάτων αυτών ειδικά αυτών που έχουν προκληθεί από βία υψηλής ενέργειας όπως είναι μετά από ένα τροχαίο   πρέπει να είναι άμεση. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να έχουμε απώλεια ζωής από μαζική αιμορραγία. Για να γίνει αντιληπτό το κάταγμα λεκάνης και για να κατανοήσουμε την φύση αυτής της κάκωσης ας μελετήσουμε ένα υποθετικό αλλά ρεαλιστικό σενάριο. Οδηγός μηχανής ετών 35 συγκρούεται μετωπικά με ΙΧ. Η βία που ασκείται στο σώμα του και φυσικά στην λεκάνη του έχει πρόσθια-οπίσθια κατεύθυνση και προκαλεί κάταγμα λεκάνης τύπου ανοικτού βιβλίου. Δηλαδή η πύελος έχει ανοίξει μπροστά στην ηβική σύμφυση και πίσω στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις. Ας υποθέσουμε ότι ο οδηγός δεν έχει υποστεί άλλη κάκωση εκτός από αυτήν στην πύελο. Ο νέος άνδρας παρόλες τις εφεδρείες ενός νέου οργανισμού μπορεί να καταλήξει από μαζική εσωτερική αιμορραγία. Οι ενέργειες πρέπει να είναι άμεσες.

Το εξειδικευμένο πλήρωμα του ΕΚΑΒ θα προσφέρει τις πρώτες βοήθειες όπου θα τοποθετηθεί ειδική περιμετρική ζώνη πυέλου για να περιορίσει την διάνοιξη της πυέλου άρα και έμμεσα την αιμορραγία. Η διακομιδή του επιβεβλημένη σε τμήμα επειγόντων περιστατικών νοσοκομείου όπου θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται οι αρχές του Advanced Trauma Life Support (A.T.L.S.).  Στόχος η αιμοδυναμική σταθεροποίηση του αρρώστου. Οι κλινικές, εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις όπως είναι η ακτινογραφία και η αξονική τομογραφία θα αναδείξουν την ένταση της βλάβης στην πύελο. Η εισαγωγή του τραυματία απαραίτητη. Η χειρουργική αντιμετώπιση ενδεδειγμένη θεραπεία από εξειδικευμένο ορθοπεδικό χειρουργό πυέλου σε πλήρες εξοπλισμένο νοσοκομείο. Το χειρουργείο περιλαμβάνει σταθεροποίηση της λεκάνης με πλάκα και βίδες με χρήση εξειδικευμένων εργαλείων, εξοπλισμού αλλά το κυριότερο με εφαρμογή εξειδικευμένων χειρουργικών τεχνικών. Ακολουθεί η αποκατάσταση του ασθενούς και η επάνοδος του στις προηγούμενες δραστηριότητες του. Μέσα από έρευνες φαίνεται ότι το 50% αυτών που έχουν υποστεί κάταγμα πυέλου θα επιστρέψουν στην ίδια ακριβώς εργασία με τα ίδια καθήκοντα σε διάστημα ενός έτους.

Σε ένα κάταγμα λεκάνης λοιπόν όπως αυτό του παραδείγματος μας μπορεί ουσιαστικά να μην υπάρχει σπάσιμο δηλαδή κάταγμα αλλά ρήξη των συνδέσμων που συγκρατούν μπροστά την ηβική σύμφυση και πίσω τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις. Έχει επικρατήσει όμως η ορολογία κάταγμα, για να επισημαίνει την σοβαρότητα της κατάστασης. Στο υποθετικό λοιπόν σενάριο που μελετήσαμε έχουμε έναν νέο άνδρα που υπέστη κάταγμα πυέλου ασταθές μετά από άσκηση μεγάλης βίας-τροχαίο ατύχημα. Υπάρχουν όμως και κατάγματα πυέλου χαμηλής βίας. Αυτές τις κακώσεις τις βλέπουμε κυρίως σε ηλικιωμένους αλλά και κάποιες φορές σε νέα άτομα.

Έτσι ας σκεφτούμε μία γυναίκα 80 ετών με οστεοπόρωση. Κατά την βάδιση παρουσιάζει απώλεια στήριξης και πτώση στο έδαφος. Διακομίζεται στο νοσοκομείο με άλγος στην αριστερή βουβωνική χώρα. Ο κλινικός, εργαστηριακός αλλά κυρίως ο απεικονιστικός έλεγχος με ακτινογραφία και αξονική τομογραφία αναδεικνύει κάταγμα στην πρόσθια πύελο. Η θεραπεία του συνήθως συντηρητική με ανάπαυση και σταδιακή φόρτιση με την χρήση βοηθημάτων. Στην περίπτωση αυτή έχουμε ένα κάταγμα πυέλου χαμηλής βίας.

Άσχετα αν το κάταγμα έγινε μετά από ισχυρή ή όχι βία, πάντα ένα κάταγμα πυέλου αποτελεί μία σοβαρή ένδειξη ενός μεγάλου τραυματισμού στον ανθρώπινο οργανισμό. Κάθε ασθενής με κάταγμα πυέλου πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα και σύμφωνα με το προβλεπόμενο πρωτόκολλο. Έχει αποδειχθεί ότι ακόμα και σταθερά κατάγματα πυέλου σε ποσοστό 5% είναι δυνητικά αιμορραγικά και μπορεί να καταλήξουν σε απώλεια ζωής.

 Έγινε μία αδρή προσέγγιση μιας ανατομικής περιοχής που ίσως να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ανθρώπινης ζωής. Η λεκάνη είναι ο χώρος που προσφέρει την ασφάλεια της ανθρώπινης εξέλιξης. Ίσως να ακούγεται υπερβολικό αλλά δεν θα πάψει ποτέ να υπάρχει η μαγεία ενός φυσιολογικού τοκετού. Η πρόκληση λοιπόν για τον εξειδικευμένο ορθοπεδικό πυέλου γίνεται πολύ μεγαλύτερη όταν έχει να αντιμετωπίσει ένα κάταγμα πυέλου με παραμόρφωση και αστάθεια σε γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας. Πρέπει να ανατάξει και να σταθεροποιήσει την λεκάνη ώστε να μπορέσει αβίαστα η γυναίκα αυτή στο μέλλον να κυοφορήσει και να γεννήσει το παιδί της χωρίς περιορισμούς. Είναι λοιπόν και η λεκάνη ένα θαύμα?

 Αντώνης Παπασωτηρίου Χειρουργός Ορθοπεδικός

 

#########