Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι η κακοήθης νεοπλασματική εξεργασία που αναπτύσσεται στο παχύ έντερο και ορθό. Προέρχεται (στην πλειονότητα των περιπτώσεων) από προϋπάρχοντα πολύποδα (καλοήθες ογκίδιο που εξορμάτε και μεγαλώνει στο τοίχωμα του εντέρου). Το αν ένας πολύποδας θα εξαλλαγή αυτό θα εξαρτηθεί από το μέγεθος (όσο πιο μεγάλος είναι τόσο ο κίνδυνος εξαλλαγής είναι μεγαλύτερος) και από τον ιστολογικό του τύπο (η υφή την οποία έχει όταν μελετάται στο μικροσκόπιο)
Αιτιολογία
Στην γένεση του καρκίνου του παχέος εντέρου συμμετέχουν γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Οι γενετικοί παράγοντες καθορίζουν την προδιάθεση για ανάπτυξη της νόσου.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες στους οποίους περιλαμβάνεται και το είδος της δίαιτας καθορίζουν ποια από τα άτομα τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο, τελικώς θα εμφανίσουν καρκίνο παχέος εντέρου.
Μέγεθος του προβλήματος
Σε όλο τον κόσμο και κάθε χρόνο καρκίνος του παχέος εντέρου διαγιγνώσκεται σχεδόν σε ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Ειδικότερα στις Δυτικές κοινωνίες αποτελεί τον τρίτο σε συχνότητα καρκίνο για άντρες και γυναίκες.
Παρά το γεγονός ότι η συχνότητα εμφάνισης αλλά και η θνητότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου στην Ελλάδα είναι μικρότερη συγκρινόμενη με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εν τούτοις εξακολουθεί και στη χώρα μας να αποτελεί σημαντική αιτία θνητότητας.
Η συχνότητα στα δύο φύλα είναι παρόμοια.
Η πιθανότητα ενός ατόμου, χωρίς συμπτώματα, να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του την νόσο πλησιάζει το 6% και για τα δύο φύλα. Με άλλα λόγια από αν υπήρχε η δυνατότητα να παρακολουθήσουμε 100 ανθρώπους που γενιούνται σήμερα μέχρι το τέλος της ζωής τους τότε 5-6 άτομα από τα 100 θα παρουσιάσουν καρκίνο παχέος εντέρου σε κάποια φάση της ζωής τους.
Μπορεί να διαγνωσθεί έγκαιρα ή να προληφθεί;
Η απάντηση είναι αναμφίβολα ΝΑΙ. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να διαγνωσθεί σε πρώιμα στάδια μέσω του προληπτικού ελέγχου των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.
Μπορεί να προληφθεί με την αφαίρεση των πολυπόδων (προκαρκινικών βλαβών) του εντέρου.
Η πρώιμη διάγνωση εξασφαλίζει την πλήρη σχεδόν θεραπεία. Με άλλα λόγια η ίαση υπερβαίνει το ποσοστό του 90%.
Διατροφικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες
- Aτομα που καταναλώνουν αυξημένες ποσότητες φρούτων και λαχανικών διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.
- Η υπερβολική (δηλαδή πάνω 2 ή 3 φορές την εβδομάδα) κατανάλωση κόκκινου κρέατος και ενδεχομένως ζωικού λίπους προδιαθέτει σε εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου.
- Η παχυσαρκία (κυρίως η «κεντρικού τύπου» αυτή που είναι συσσωρευμένη στην κοιλιά και προσδιορίζεται με την περίμετρο της μέσης) προδιαθέτει σε εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου.
- Η απουσία σωματικής άσκησης προδιαθέτει σε εμφάνιση καρκίνου παχέος εντέρου. Η σωματική άσκηση προφυλάσσει από την εμφάνιση του καρκίνου. Η σωματική άσκηση είναι ο σημαντικότερος προφυλακτικός περιβαλλοντικός παράγοντας.
- Οι καπνιστές διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και πολυπόδων του παχέος εντέρου, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Στις περισσότερες περιπτώσεις και σε αρχικά στάδια ο καρκίνος του παχέος εντέρου δεν προκαλεί συμπτώματα. (Ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να καταδείξει τον καρκίνο ακόμα και όταν αυτός δεν προκαλεί συμπτώματα). Τα συμπτώματα (όταν υπάρχουν) που συνηγορούν για την ύπαρξη καρκίνου του παχέος εντέρου μπορεί να είναι ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
- Διάρροια, δυσκοιλιότητα εναλλαγές διάρροιας με δυσκοιλιότητα
- Αίμα στα κόπρανα
- Ανερμήνευτη αναιμία
- Κοιλιακός πόνος ή δυσφορία
- Εντερική απόφραξη («ειλεός»)
- Απώλεια βάρους αδιευκρίνιστης αιτιολογίας
- Ελάττωση της διαμέτρου των κοπράνων
- Αίσθημα ότι το έντερο δεν αδειάζει πλήρως μετά την κένωση
- Επίμονη κόπωση
Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να υποδηλώνουν ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο παχύ έντερο, που δεν είναι κατά ανάγκη καρκίνος. Χρειάζεται όμως να ελεγχθούν από τον γιατρό ιδιαίτερα αν διαρκέσουν περισσότερο από 2 εβδομάδες.
Ποιες είναι οι ευπαθείς ομάδες πληθυσμού;
Η ηλικία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Υπάρχουν δύο βασικές ομάδες:
- Ομάδα μέσου κινδύνου: Aτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών θεωρούνται ως άτομα μέσου κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Μετά τα 50 η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου διπλασιάζεται για κάθε δεκαετία ζωής. Έτσι άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών θα πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε χρόνο και σιγμοειδοσκόπηση κάθε 3 ή 5 χρόνια, ή (καλύτερα) σε ολική κολονοσκόπηση ανά 10ετία.
- Ομάδα υψηλού κινδύνου: Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται άτομα με ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς και ασθενείς με μακροχρόνια ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn. ’τομα τα οποία ανήκουν σε οικογένειες με κληρονομική προδιάθεση για καρκίνο του παχέος εντέρου (οικογενής πολυποδίαση, σύνδρομο του κληρονομικού καρκίνου του παχέος εντέρου) μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο σε ποσοστό που φτάνει το 100% και μάλιστα στα άτομα αυτά ο καρκίνος εμφανίζεται σε νεαρότερη ηλικία. Τα άτομα που ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικά χρονικά διαστήματα σε κολονοσκόπηση, ανεξάρτητα από την ηλικία τους.
Ποιες είναι οι εξετάσεις που θέτουν τη διάγνωση της νόσου?
- Ενδοσκοπήσεις: Κολονοσκόπηση και Σιγμοειδοσκόπηση που γίνονται από γαστρεντερολόγο γιατρό
- Η δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης κοπράνων. Τονίζεται ότι η εξέταση μπορεί να είναι αρνητική παρά την ύπαρξη όγκου στο έντερο. Η εξέταση αυτή μπορεί εύκολα να γίνει και στο σπίτι.
- Η ακτινογραφία του παχέος εντέρου (βαριούχος υποκλυσμός) η οποία γίνεται σε ακτινολογικό εργαστήριο.
- Όλες οι εξετάσεις θα πρέπει να γίνονται μετά από παραπομπή από παθολόγο, γενικό γιατρό ή ειδικό γαστρεντερολόγο.
Θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου
- Χειρουργική. Αποτελεί την ουσιαστική και βασική θεραπεία της νόσου.
- Χημειοθεραπεία (θεραπεία με αντικαρκινικά φάρμακα καθώς και νέα φάρμακα με στοχευμένη δράση έναντι των καρκινικών κυττάρων)
- Ακτινοθεραπεία.
- Παρηγορητική (αντιμετώπιση των επιπλοκών με διάφορες μεθόδους (Laser, ενδοπροθέσεις για διάνοιξη στενώσεων, Argon Plasma Coagulation κλπ).
Συμπεράσματα
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να θεραπευτεί πλήρως
Η ίαση είναι πιθανότερη όταν διαγνωσθεί σε αρχικό στάδιο
Ασυνήθιστα συμπτώματα από την κοιλιά ή αλλαγές ή αίμα στις
πρέπει να αναφέρονται αμέσως στο γιατρό
Ατομα μεγαλύτερα των 50 ετών (έστω και χωρίς συμπτώματα) θα πρέπει να υποβάλλονται σε συγκεκριμένες εξετάσεις μετά από επίσκεψη σε ειδικό γαστρεντερολόγο.
Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ασβεστίου προφυλάσσει από την εμφάνιση του καρκίνου παχέος εντέρου. Το αντίθετο συμβαίνει με την κατανάλωση κόκκινου κρέατος.
Η αποφυγή του καπνίσματος και της καθιστικής ζωής καθώς και η υιοθέτηση τακτικής άσκησης (π.χ. περπάτημα για μισή ώρα την ημέρα) αποτελούν σημαντικούς παράγοντες πρόληψης.
Η αφαίρεση των πολύποδων προλαμβάνει την εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Οι στενοί συγγενείς των ασθενών που εμφάνισαν καρκίνο του παχέος
εντέρου σε νεαρή ηλικία πρέπει να συμβουλευτούν ειδικό
γαστρεντερολόγο.
Καθηγητής Ιωάννης Κ. Τριανταφυλλίδης PhD, FEBG, MEBG
Πτυχιούχος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών (1975)
Fellow, Γαστρεντερολογικό Κέντρο Πανεπιστημίου Οξφόρδης (1981-1982)
Επιμελητής Γαστρεντερολογικής Κλινικής Θεραπευτηρίου ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ (1982)
Διευθυντής Γαστρεντερολογικού Τμήματος Αντικαρκινικού Νοσοκομείου ΜΕΤΑΞΑ (1988)
Διευθυντής Γαστρεντερολογικού Τμήματος Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας (1991 – 2007)
Επισκέπτης Καθηγητής: Γαστρεντερολογική κλινική Πανεπιστημιακού νοσοκομείου
Washington, Seattle ΗΠΑ (1995)
American College of Gastroenterology (1991)
European Board of Gastroenterology (2003)
Καθηγητής Ιατρικής Σχολής, University of Iasi, Romania, (2007)
Μέλος δεκάδων Ελληνικών και Διεθνών ιατρικών εταιρειών.
Ιδρυτής και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ογκολογίας Πεπτικού
Διδασκαλία Γαστρεντερολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (1985-1986, 1995)
και Πανεπιστήμιο Αθηνών (1995, 1998 έως 2004)
Διδασκαλία Γαστρεντερολογίας στον Τομέα
Φαρμακευτικής Τεχνογνωσίας της Φαρμακευτικής Σχολής
του Πανεπιστημίου Αθηνών σε μεταπτυχιακούς φαρμακοποιούς,
(τίτλος Κλινικού Φαρμακολόγου 1995-2009).
Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής δεκάδων επιστημονικών συνεδρίων
(συμπεριλαμβάνονται: 1 2 3 και 4 European Congress on Gastrointestinal Oncology
και 22 Πανελλήνιο Συνέδριο Γαστρεντερολογίας).
Editor: ANNALS OF GASTROENTEROLOGY, αγγλόφωνο περιοδικό
Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας (1999-2009) και «ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ ΠΕΠΤΙΚΟΥ»
(2001-2009)
Μεταφράσεις ξένων επιστημονικών συγγραμμάτων: 1)The acute abdomen De Dombal 1985,
2) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ HARISSON, 3) DISEASES ΟF THE GUT AND PANCREAS 1997.
Δημοσιεύσεις: >180 επιστημονικές μελέτες σε αγγλόφωνα διεθνή ιατρικά περιοδικά και
>300 σε Ελληνικά ιατρικά περιοδικά. Εκατοντάδες επιστημονικές εργασίες σε Ελληνικά
και Διεθνή Ιατρικά συνέδρια.
Εκδόσεις: 16 βιβλία μεταξύ των οποίων το βιβλίο «Ογκολογία Πεπτικού Συστήματος»
(Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 1991).
Πρόεδρος της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας,
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Ογκολογίας Πεπτικού,
Πρόεδρος της Ελληνικής Ομάδος Μελέτης Ελικοβακτηριδίου του Πυλωρού.
Αριθμός Βιβλιογραφικών Αναφορών (Citations): >850
