Η κοιλιοκάκη ή αλλιώς η εντεροπάθεια λόγω γλουτένης ή η δυσανεξία στη γλουτένη είναι μια παθολογική κατάσταση του λεπτού εντέρου, που αποτελεί ουσιαστικά μία ανοσολογική απάντηση που προκαλείται από την πρωτεΐνη των δημητριακών και η οποία ονομάζεται γλουτένη.
Η γλουτένη είναι μια φυσική ουσία που βρίσκεται στο σιτάρι, στη σίκαλη, στο κριθάρι και στη βρώμη που οδηγεί με άμεσο τρόπο στην καταστροφή του βλεννογόνου του εντέρου, και κατά συνέπεια δυσχεραίνει την ολοκλήρωση της σωστής πέψης και της απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών από τον οργανισμό.

Πρόκειται για μια πρωτεΐνη που αποτελεί τοξικό παράγοντα και συνίσταται κυρίως από γλουταμίνες και προλαμίνες, που σχετίζονται με τη νόσο.
Στο σιτάρι οι προλαμίνες ονομάζονται γλιαδίνες, που μπορεί να προκαλέσουν τη φλεγμονή στα εντερικά κύτταρα. Σε άλλα δημητριακά υπάρχουν διαφορετικά πρωτεϊνικά τμήματα: στη σίκαλη-σεκελίνες και στο κριθάρι χορδεΐνες.
Η κοιλιοκάκη ή δυσανεξία στη γλουτένη δεν είναι κάποιου είδους τροφική δυσανεξία ή αλλεργία, αλλά αποτελεί ένα αυτοάνοσο νόσημα, που σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού αντιδρά στη γλουτένη, επιτιθέμενο στους ίδιους του τους ιστούς.

Στην κοιλιοκάκη, η κατανάλωση γλουτένης προκαλεί βλάβες στο τοίχωμα του λεπτού εντέρου και είναι πιθανόν να επιδράσει αρνητικά και σε άλλα μέρη του σώματος. ουσιαστικά έχει ως αποτέλεσμα τη δυσαπορρόφηση της τροφής και τον χρόνιο υποσιτισμό, λόγω της ανεπαρκούς πρόσληψης των διαιτητικών θερμίδων και των απαραίτητων θρεπτικών ουσιών, όπως είναι οι απαραίτητες πρωτεΐνες, κάποιες βιταμίνες και συγκεκριμένα ανόργανα στοιχεία. Λόγω των συμπτωμάτων αυτών η κοιλιοκάκη στις περισσότερες των περιπτώσεων συνοδεύεται με απώλεια βάρους στους ενήλικες, σημαντικά προβλήματα ανάπτυξης στα παιδιά, αναιμία και σε κάποιες περιπτώσεις σε ασθένειες των οστών, δερματίτιδες, διαβήτη τύπου Ι και σε στειρότητα.

Η σωστή διατροφή και μια καθημερινή δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, είναι πολύ σημαντικά και καθοριστικά στοιχεία ώστε ο βλεννογόνος του εντέρου να επανέλθει στη φυσιολογική του λειτουργία. Η αποφυγή τροφίμων όπως είναι το ψωμί, τα δημητριακά πρωινού, τα ζυμαρικά, προϊόντα με αλεύρι όπως ζύμες και πίτσες, μπισκότα, κρουασάν και κέικ, η κατανάλωση ειδικών προϊόντων ελεύθερων γλουτένης και η ασφαλής κατανάλωση ρυζιού, πατάτας και καλαμποκιού, που δεν περιέχουν γλουτένη είναι ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί μια φυσιολογική θρεπτική πρόσληψη για τα άτομα με κοιλιοκάκη.

Πέρα από τον αποκλεισμό της γλουτένης η συνολική διατροφή ακολουθεί τις γενικές αρχές της υγιεινής διατροφής διατροφής::
Τουλάχιστον 5 μικρομερίδες φρούτων και λαχανικών καθημερινά
Δημητριακά, πατάτες και ρύζι που αποτελούν πηγές υδατανθράκων και ενέργειας
Άπαχα κρέατα, ψάρι, όσπρια και αβγά  που αποτελούν πηγές πρωτεϊνών και βιταμινών του συμπλέγματος Β
Ημίπαχα γαλακτκομικά (πηγές λευκώματος, ασβεστίου και βιταμινών Β
Λιπαρά καλής ποιότητας (μονοακόρεστο ελαιόλαδο, ως λιπαρά ‐ αποφυγή κορεσμένων και τρανς λιπαρών)

Πέρα από το παραπάνω διαιτολόγιο πολλές φορές έχει τεθεί το θέμα της αναγκαιότητας ή μη για λήψη κάποιου συμπληρώματος διατροφής και πιο συγκεκριμένα η συμπληρωματική λήψη κάποιων βιταμινών.

Διατροφικά στοιχεία που ίσως χρειαστεί να δοθούν συμπληρωματικά σε άτομα με κοιλιοκάκη είναι:

• Απαραίτητα λιπαρά οξέα και κυρίως ω3 λιπαρών οξέων τα οποία μειώνουν την ένταση της φλεγμονής. Τα ω-3 λιπαρά οξέα βοηθούν στην προστασία ενάντια στις καρδιαγγειακές παθήσεις αλλά είναι γνωστά ιδιαίτερα και για τις αντιφλεγμονώδεις δράσεις τους. Πηγές τους είναι τα λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλα, τσιπούρα, σκουμπρί, τόνος) και ο λιναρόσπορος.

• Σίδηρος σε περιπτώσεις αναιμίας

• Βιταμίνη D : γενικά ασθενείς με απθήσεις που χαρακτηρίζονται από δυσαπορρόφηση όπως παγκεατίτιδα ή κοιλιοκάκη κινδυνεύουν από έλλειψη βιταμίνης D, και η λήψη συμπληρωμάτων ή εμπλουτισμένων τροφίμων κρίνεται απαραίτητη μόνο σε περίπτωση που δεν υπάρχει ικανοποιητική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Οι κυριότερες πηγές βιταμίνης D είναι το συκώτι, ο κρόκος του αυγού, τα ψάρια, το βούτυρο και εμπλουτισμένα προϊόντα εμπορίου, όπως γάλα και χυμοί.

• Βιταμίνη K: Οι κυριότερες πηγές βιταμίνης Κ είναι το μπρόκολο, το λάχανο, το μαρούλι, το σπανάκι, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το κουνουπίδι, το ελαιόλαδο και το συκώτι.

• Ασβέστιο: Οι κυριότερες πηγές είναι γαλακτοκομικά προϊόντα, μικρά ψάρια που καταναλώνονται με τα κόκαλα, μπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, όσπρια, αμύγδαλα.

• Μαγνήσιο: Οι κυριότερες πηγές είναι πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όσπρια και ξηροί καρποί.

• Φολικό οξύ και βιταμίνες του συμπλέγματος Β (Β12, Β6). Σε μελέτες που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια (η πιο πρόσφατη δημοσιεύτηκε στο World Journal of Gastroenterology το Φεβρουάριο του 2009 και προέρχεται από την Ολλανδία) φάνηκε ότι η κοιλιοκάκη είναι μια παθολογική κατάσταση που συνοδεύεται με υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης. Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμινών του συμπλέγματος Β (Β6, νιασίνης και Β12) μπορεί να συμβάλει στη μείωση των επιπέδων ομοκυστεΐνης σε άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη.

• Β12: Σε όλα τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Αντίθετα, τα φυτικά τρόφιμα δεν περιέχουν καθόλου Β12.

• Φολικό Οξύ: Οι κυριότερες πηγές είναι λαχανικά και τα φρούτα, όπως επίσης, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.

• Νιασίνη: Οι κυριότερες πηγές είναι στα: Κρέας, αυγά, ψάρια και τα θαλασσινά. Μικρότερες ποσότητες περιέχονται σε πολλά πράσινα λαχανικά.

• Β6: Κρέας, ψάρια, όσπρια, λαχανικά, φρούτα.

 

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΠΟΥΛΟΣ (MMedSci.SRD)
ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «ΛΑΪΚΟ»

Κάτοχος Πτυχίου Βιολογίας, του Τμήματος Βιολογίας, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Μεταπτυχιακού Διπλώματος στη Διαιτολογία από το Leeds Metropolitan University, της Μεγάλης Βρετανίας, και του Μaster of Medicine and Science in Human Nutrition. Πιστοποιημένος Ελεγκτής  HACCP. Εργάζεται ως κλινικός διαιτολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Λαϊκό» και είναι προϊστάμενος του Τμήματος Διατροφής, όπου καλύπτει διαιτολογικά εσωτερικούς και εξωτερικούς ασθενείς, κυρίως για θέματα Διαβήτη, Παχυσαρκίας και μεταβολικών νοσημάτων. Ήταν καθηγητής στους σπουδαστές της ειδικότητας «Ειδικός Εφαρμογών Διαιτητικής», «Αισθητικής», «Προσχολική αγωγή» στο Ι.Ε.Κ του Θεραπευτηρίου ΥΓΕΙΑ για 4 χρόνια, ενώ για 12 μήνες συνεργάστηκε με το 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας. Είναι κάτοχος Άδειας Άσκησης Επαγγέλματος της Βρετανικής Κυβέρνησης, μέλος του ΔΣ της Εταιρείας Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου Για Αγγειακά Νοσήματα, μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας και του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων. Είναι γραμματέας της συντακτικής επιτροπής των «Διαβητολογικών Νέων» και επιστημονικός συνεργάτης του Ιδρύματος Μελέτης Κοιλιοκάκης. Έχει πολλές συμμετοχές με παρουσιάσεις σε συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συμμετοχή σε ερευνητικές εργασίες και μαθήματα σε φοιτητές της Ιατρικής Αθηνών, ενώ αρθρογραφεί σε πολλά περιοδικά.

#########