Γράφει ο Θεόδωρος Καρκατσούλης Ειδικευόμενος Ψυχίατρος & Συγγραφέας.
Πόσες φορές καθημερινά δίνουμε υποσχέσεις στον εαυτό μας και στους άλλους, και λίγο αργότερα πιάνουμε τον εαυτό μας να κάνει το ακριβώς αντίθετο, αντί για αυτό που είπαμε πως θα κάνουμε.
Μας αρέσει να βάζουμε μεγάλους στόχους. Και ακόμη περισσότερο, να τους συζητάμε!
Ακούγονται τόσο σέξι όταν τους λέμε δεξιά και αριστερά.
Και νοιώθουμε τόσο παραγωγικοί.
Την τελευταία διετία, ο κόσμος παρατηρεί πως έχω χάσει μερικά κιλά και έχω αυξήσει λίγο τον “όγκο”. Και με ρωτάνε “τι κάνεις; Πόσες ώρες περνάς στο γυμναστήριο και έγινες έτσι;”
Χαμογελώ, και τους λέω το “μυστικό” μου:
“Κάνω 1 push up την ημέρα.”
“Χαχαχαχα εντάξει, σοβαρά τώρα, τι κάνεις;”
(παίρνω σοβαρό ύφος) “Όχι, σοβαρά. Αυτό κάνω.”
Κανένας δεν με πιστεύει. Και όμως είναι αλήθεια.
Τον τελευταίο χρόνο πειραματίζομαι με μία γιγάντια αλλαγή στον τρόπο σκέψης μου και δράσης μου.
Ο μεγαλύτερός μου εχθρός για όλη μου τη ζωή ήταν ο ίδιος μου ο εαυτός. Πολλοί το λέμε, λίγοι όμως καταλαβαίνουν τι σημαίνει ακριβώς αυτό.
Τι σημαίνει το ότι “Ο μεγαλύτερός μας εχθρός είναι ο ίδιος μας ο εαυτός”;
Για μένα, σημαίνει πολλά πράγματα, το μεγαλύτερο εκ των οποίων είναι η αναβλητικότητά μου. Είχα μερικούς πανέξυπνους τρόπους να αναβάλλω τα σημαντικά και αυτά που ξέρω πως είναι καλά για μένα.
Εντέλει, αποφάσισα να κάνω τον εαυτό μου από εχθρό μου, φίλο μου.
Και άρχισα να κάνω τη μεγάλη αλλαγή που προανέφερα, η οποία όπως κατάλαβες έχει να κάνει με το ακριβώς αντίθετο: πολύ μικρές αλλαγές.
Για να καταλάβεις όμως το γιατί, ας διερωτηθούμε:
Γιατί αναβάλλουμε;
Ξέρουμε τι μας συμφέρει και τι είναι για το καλό μας. Όλοι μας ξέρουμε τι “θα έπρεπε” να κάνουμε. Όλοι μας είχαμε όνειρα κάποια στιγμή στη ζωή μας. Γιατί δεν τα ακολουθήσαμε μέχρι τέλους;
Γιατί συνεχίζουμε να αθετούμε τις υποσχέσεις μας, προς τους άλλους, αλλά το κυριότερο, τις υποσχέσεις μας προς τον εαυτό μας;
Η απάντηση είναι πολύ απλή:
Το μυαλό μας είναι σαν ένα γατάκι στο χιόνι.
Τι εννοώ με αυτό;
Πες πως έχεις ένα γατάκι, που δεν έχει δει ποτέ του χιόνι.
Και θες να το μάθεις να αγαπάει το χιόνι, και να παίζει με αυτό.
Τι θα έκανες;
Μία επιλογή είναι να το πάρεις, και να το πετάξεις μες στο χιόνι. Θα παγώσει για μία στιγμή, θα φοβηθεί μέχρι θανάτου, και θα τρέξει κατευθείαν μέσα στο σπίτι και τη ζεστασιά του.
Τώρα, μάλιστα, είναι θυμωμένο μαζί σου, και θα σε γρατζουνίσει σε απροειδοποίητη στιγμή.
Το μυαλό μας είναι ακριβώς έτσι: Σαν ένα ανεκπαίδευτο, ατίθασο κατοικίδιο.
Εάν κάνεις κάτι που θα το φοβίσει, θα γυρίσει να σε δαγκώσει και να σε γρατζουνίσει.
Πάει κάπως έτσι:
Εσύ: “Θέλω να πάω στο γυμναστήριο”
Μυαλό σου: “Τι είπες?! Θα μου το πληρώσεις! Πήγαινε φάε μπισκοτάκια και πιάσε ένα μαξιλάρι να κλάψεις γιατί είσαι παχύς.” ή
Εσύ: “Θέλω να τελειώσω την εργασία μέχρι την επόμενη εβδομάδα”
Μυαλό σου: “Οκ, έχουμε χρόνο, τώρα όμως θα σε τιμωρήσω που με τρόμαξες και μου βάζεις όλη αυτή την πίεση. Πήγαινε να δεις Netflix με τις ώρες, μέχρι να σιχαθείς τον εαυτό σου.”
Αλλά τι θα γινόταν εάν στο παραπάνω παράδειγμα με το γατάκι είχαμε μία προσέγγιση πολύ πιο φιλική και αγαπητή, και πάνω απ’ όλα, μη-απειλητική;
Τι θα γινόταν αν, αντί να το πετάξεις βίαια μέσα στο χιόνι, κάνεις το εξής:
Την πρώτη μέρα, παίρνεις το γατάκι έξω απ’την πόρτα, και το αφήνεις στα όρια του χιονιού. Τρομάζει και τρέχει μέσα.
Την επόμενη μέρα ξανά. Τρομάζει λιγότερο.
Και ξανά. Και ξανά. Και ξανά.
Μετά από λίγες μέρες αρχίζει να το περιεργάζεται. Το δοκιμάζει, το ζουλάει, και ξανατρέχει μέσα.
Μετά από μερικές μέρες αρχίζει να παίζει λίγο μαζί του. Να το περιεργάζεται περισσότερο.
Και μία μέρα το βλέπεις να τρέχει και να βουτάει μέσ’το χιόνι από μόνο του, και να παίζει με αυτό.
Γιατί τώρα ξέρει ότι το χιόνι δεν είναι απειλητικό, αλλά μαλακό και αφράτο σαν σύννεφο, παρά του ότι είναι κρύο.
Φαντάσου για μία στιγμή:
Στο μυαλό σου υπάρχει ένα Δωμάτιο Ελέγχου.
Οτιδήποτε αισθάνεσαι, κάνεις, λες, μυρίζεις, ακούς – τα πάντα, περνούν μέσα από αυτό το δωμάτιο. Αυτό το Δωμάτιο Ελέγχου, είναι γεμάτο φρουρούς, λέιζερς, κάμερες, και μηχανές βασανιστηρίων. Εάν αισθανθεί την οποιαδήποτε απειλή, έχεις τελειώσει. Και όσο μεγαλύτερη η αλλαγή, τόσο μεγαλύτερη η απειλή.
Αλλά τι γίνεται με τις πολύ μικρές επιλογές, αποφάσεις και συνήθειες; Είτε καλές, είτε κακές;
Περνούν απαρατήρητες.
Πολλά πράγματα περνούν απαρατήρητα από αυτό το δωμάτιο. Τα μικρά παιδιά ξέρουν πώς να χειραγωγούν τους μεγάλους με αυτόν τον τρόπο. Και εμείς ξέρουμε πώς να περνάμε αυτό το δωμάτιο όταν είναι να κάνουμε κάποια σκανταλιά ή να πείσουμε κάποιον για κάτι.
- Έλα μωρέ, πλάκα θα έχει, μόνο για αυτή τη φορά! Δε θα το ξανακάνουμε, το υπόσχομαι!
- Άντε, πάμε για ένα ποτάκι μόνο…
- Θα φάω μόνο μία μπουκίτσα από αυτή τη σοκολάτα…
- Μόνο ένα τσιγάρο είναι. Έλα μωρέ, τι να σου κάνει μία φορά;..
- Θα δω απλά ένα επεισόδιο από τη σειρά…
Ποιον κοροϊδεύουμε; Οκ, μερικές φορές ναι. Αλλά ας σοβαρευτούμε. ΣΠΑΝΙΑ μένουμε στο ένα. Τις περισσότερες φορές θα συνεχίσουμε. Γιατί αν αρχίσουμε, θέλουμε κι άλλο.
Ένα τσιγάρο δεν προκαλεί κάποιο πρόβλημα.
Αλλά τι γίνεται με τα 10.000; Ή τα 20.000; Γιατί αν υπολογίσεις 1 πακέτο την ημέρα για 5 χρόνια είναι 36.500 (20*365*5) μικρές επιλογές (ω ναι!) που πέρασαν απαρατήρητες.
Αλλά τι γίνεται με τις θετικές αλλαγές;
Είδες πόσο “κουλό” σου ακούστηκε το 1 push up την ημέρα. Τι να σου κάνει; Δεν είναι στην κουλτούρα μας να συζητάμε “πώς να κάνεις 1 pushup την ημέρα”. Δεν είναι σέξυ. Είναι καλύτερο το “πήγαινε στο γυμναστήριο 3-5 φορές την εβδομάδα για 2 ώρες τη φορά”. Ακούγεται πιο σωστό.
Δεν είναι ωραίο το “πώς να χάσεις 100 γραμμάρια”, αλλά “πώς να χάσεις 20 ή 50 κιλά ή να κάνεις κοιλιακούς σε 2 εβδομάδες”.
Δεν είναι το “πώς να αυξήσεις τα έσοδά σου κατά 50€”, αλλά “πώς να διπλασιάσεις ή να τριπλασιάσεις τα έσοδά σου” ή “πώς να γίνεις εκατομμυριούχος”.
Και δεν αρχίζουμε, γιατί περιμένουμε τη σωστή στιγμή – να νιώσουμε πάθος, ενθουσιασμό, και να έχουμε όρεξη να το κάνουμε. Αλλά η “όρεξη” είναι συναίσθημα. Και τα συναισθήματα είναι τελείως ασταθή και αναξιόπιστα, όπως οι αμμόλοφοι της ερήμου Σαχάρα που αλλάζουν συνεχώς με τον άνεμο. Η “όρεξη”, η “έμπνευση”, δεν είναι για συνήθειες ή αλλαγές ζωής.
Δεν μπορούμε να χτίσουμε τίποτε πραγματικά σταθερό πάνω σε μία τόσο ασταθή βάση.
Δεν μπορούμε να χτίσουμε τίποτε πραγματικά σταθερό πάνω σε μία τόσο ασταθή βάση συναισθημάτων όπως η “όρεξη” και η “έμπνευση”.
Χρειαζόμαστε κάτι σταθερό. Κάτι που να λειτουργεί 100% των φορών, όχι 50% ή 30%.
Και όσο περιμένουμε να μας έρθει η όρεξη και η κατάλληλη στιγμή, μήνες και χρόνια περνούν, και τίποτε δεν συμβαίνει. Αλλά οι μικρές επιλογές, αποφάσεις και συνήθειες περνούν κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη μας.
Ίσως το 1 pushup ή το να διαβάσεις μία σελίδα από ένα βιβλίο, ή απ’τα 5 κουταλάκια ζάχαρη στον καφέ να κόψεις το ένα, ή να γράψεις ένα πράγμα για το οποίο είσαι ευγνώμων απ’την ημέρα σου, ή να κάτσεις να χαλαρώσεις μόνος σε μία καρέκλα δίχως να κάνεις τίποτα για 1-2 λεπτά, όντως να μην κάνει καμία μεγάλη διαφορά.
Όμως όταν το βάζεις σκοπό να το κάνεις καθημερινά, οι μέρες περνούν, χωρίς να το καταλάβεις, επειδή δεν ενεργοποιείται ο συναγερμός απ’ το προαναφερθέν Δωμάτιο Ελέγχου.
Και αν τα κάνεις τικ (ή βάζεις νούμερο) σε ένα απλό ημερολόγιο τοίχου, ξαφνικά βλέπεις ότι έχεις φτάσει τις 30 ημέρες. Μετά τις 50. Μετά τις 80, τις 100. Και δεν το έχεις συνειδητοποιήσει καν.
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των μίνι-συνηθειών
Μάντεψε ποιο είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα; Τηρείς μία απλή υπόσχεση που έδωσες στον εαυτό σου, και τα δεδομένα μιλάνε μόνα τους – γίνεσαι αυτός που όταν λες ότι θα κάνεις κάτι, το κάνεις. Αυτή είναι η βάση της αυτοπεποίθησης. Από εκεί που ο εαυτός σου ήταν ο εχθρός σου, συμφιλιώνεσαι μαζί του.
Είχα εκπληκτικά αποτελέσματα με αυτή την απλή μέθοδο, και γι’αυτό μιλάω γι’αυτή σε φίλους, γνωστούς ή ακόμη και σε ασθενείς μου, με την πρώτη ευκαιρία. Τώρα, καθημερινά για τις τελευταίες 650 ημέρες ηρεμώ καθημερινά για 1 λεπτό. Κάνω ένα pushup για τις τελευταίες 635 ημέρες, καθημερινά (αν και το έσπασα για 2 εβδομάδες και τώρα είμαι στο 150 ξανά).
Ανακάλυψα πως ΜΠΟΡΩ να το κάνω.
Οπότε άρχισα να προσθέτω προσεκτικά μερικές επιπλέον συνήθειες.
Και όχι μόνο αυτό.
Η αύξηση στην αυτοπεποίθηση είναι ακόμη μεγαλύτερη από αυτό που φαντάζεσαι. Γιατί;
Γιατί ενώ λες θα κάνω 1, πάντα το πετυχαίνεις. Όμως όταν αρχίσεις, κάποιες φορές θα θέλεις να συνεχίσεις και το 1 θα γίνουν 2, 10 ή 50.
Ξαφνικά αρχίζεις να γίνεσαι ο άνθρωπος που λέει και λέει λίγα, αλλά κάνει πολλά – σε αντίθεση με τον περισσότερο κόσμο που λέει πολλά και κάνει λίγα.
Η καθημερινή ενέργεια που δίνει μία τόσο απλή τακτική, εις βάθος χρόνου, αλλά και μετατροπή αυτών των συνηθειών σε παιχνίδι, είναι ασύλληπτη.
Ταυτόχρονα, αυτές οι Μίνι-Συνήθειες, όταν περάσουν μερικές ημέρες, σου παρέχουν έναν ακλόνητο πυρήνα. Γίνονται ένας φωτεινός, και διαχρονικός Πολικός Αστέρας, που σε καθοδηγεί και μπορεί να σε βγάλει απ’ την οποιαδήποτε καταιγίδα και χάος. Επειδή το λες και γίνεται – ό,τι και να συμβαίνει γύρω σου.
Επειδή όπως έχει πει και ο Tony Robbins:
“Συστηματικά υπερεκτιμούμε τι μπορούμε να κάνουμε σε μία ημέρα ή σε μία εβδομάδα, και μεγαλειωδώς υποτιμούμε τι μπορούμε να κάνουμε σε έναν χρόνο ή σε μία δεκαετία”.
Η δύναμη των μικρών συνηθειών και αποφάσεων, βρίσκεται στην συνέπεια – εις βάθος χρόνου, και στη συσσώρευση αυτών σε κάτι τεράστιο.
Πάντα κοιτάμε προς τα πίσω, και αναρωτιόμαστε
“Μα καλά, τι έκανα όλα αυτά τα χρόνια;”
Η απάντηση;
“Μικρές επιλογές, αποφάσεις και συνήθειες που συνεχίζουν να συσσωρεύονται.”
Οπότε:
“Ονειρέψου μεγάλα πράγματα,
αλλά ξεκίνα από τα μικρά.
Και ξεκίνα τώρα.”
Ναι. Εστίασε στα μικρά. Γιατί τα μικρά είναι αυτά που πραγματικά μετράνε.
Ίσως μάλιστα να θες να ξεκινήσεις το “διάβασμα 1 σελίδα την ημέρα” σαν την επόμενή σου Μίνι-Συνήθεια. Ξεκίνα, γιατί πραγματικά θα σου αλλάξει όλη τη ζωή.
Θεόδωρος Καρκατσούλης,Ειδικευόμενος Ψυχίατρος & Συγγραφέας
