Φυσικοθεραπεία πριν και μετά το χειρουργείο

Η ολική αρθροπλαστική του ισχίου είναι μια επέμβαση που εφαρμόζεται κυρίως σε άτομα μεγάλης ηλικίας, ύστερα από κατάγματα, βαριές εκφυλιστικές οστεοαρθρίτιδες του ισχίου, καθώς και σε περιπτώσεις νεότερων ατόμων ύστερα από ατυχήματα ή άσηπτη νέκρωση της κεφαλής του ισχίου ή λοιμώξεις ή ρευματοειδείς αρθρίτιδες. Ο ασθενής όμως κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να αποφύγει την επέμβαση και τις περισσότερες φορές πιστεύει ότι με μια καλή φυσικοθεραπεία θα μπορέσει να ξεπεράσει το πρόβλημά του. Είναι όμως έτσι; Ας τα δούμε αναλυτικά.

Η ολική αρθροπλαστική του ισχίου είναι μια επέμβαση κατά την οποία αντικαθίσταται ολόκληρη η άρθρωση του ισχίου με τεχνητή άρθρωση κι εφαρμόζεται κυρίως σε άτομα μεγάλης ηλικίας, ύστερα από κατάγματα, βαριές εκφυλιστικές οστεοαρθρίτιδες του ισχίου, καθώς και σε περιπτώσεις νεότερων ατόμων ύστερα από ατυχήματα ή άσηπτη νέκρωση της κεφαλής του ισχίου ή λοιμώξεις ή ρευματοειδείς αρθρίτιδες.

O ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ο λόγος που οδηγεί στο χειρουργείο (πλην των καταγμάτων, όπου συνήθως δεν υπάρχει άλλη επιλογή) είναι κυρίως ο πόνος που προκαλεί η χρήση του σκέλους, που εξαιτίας της φθοράς που έχει υποστεί ο χόνδρος της άρθρωσης (κεφαλή του ισχίου ή κοτύλη) παρουσιάζει σημαντική μείωση στην κινητικότητά του και προφανώς στη λειτουργικότητα τόσο του ισχίου όσο και των υπόλοιπων αρθρώσεων λόγω της χωλότητας και του πόνου. Η μείωση της κινητικότητας είναι μια ανακλαστική συμπεριφορά του ασθενή που έχει στόχο την αποφυγή του πόνου. Η μείωση της χρήσης λόγω της μη δυνατότητας στήριξης είναι και αυτή μια προσπάθεια λύτρωσης από τον πόνο.

ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ;

Η χρήση φαρμάκων για μεγάλο διάστημα δίνει λύσεις βραχυ- μεσοπρόθεσμες, όχι όμως οριστικές. Η εφαρμογή φυσικοθεραπείας με διαθερμίες, υπέρηχα, ρεύματα αναλγησίας κ.λπ. με ταυτόχρονη χρήση ή μη φαρμάκων, αλοιφών και άλλων ανακουφιστικών μέσων, όπως θερμοφόρα, πάγος, κολύμπι κ.λπ., έχουν παρηγορητική αξία, γιατί στην ουσία δεν μπορούν να επέμβουν στην εκφύλιση της άρθρωσης, η οποία θεωρείται μη αναστρέψιμη. Η χρήση βακτηρίας (μπαστουνιού) είναι π.χ. μια μέθοδος αποφόρτισης που ανακουφίζει από το μηχανικό πόνο.
Η αίσθηση του ασθενή σε όλο αυτό το διάστημα είναι ότι οδηγείται προς τη χειρουργική επέμβαση, την οποία φυσικά δεν επιθυμεί. Γι’ αυτό και στο σημείο αυτό δείχνει και είναι συνεργάσιμος τόσο με το γιατρό του όσο και με το φυσικοθεραπευτή του. Επίσης, είναι ευάλωτος σε πολλές μη παραδεκτές, αυτοσχέδιες ή πρακτικές μεθόδους, που συνιστώνται από φίλους, συγγενείς κ.ά., οι οποίες συνήθως είναι εις μάτην και μερικές φορές μπορεί να επιδεινώσουν πολύ την κατάσταση, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερες βλάβες. Το κέρδος των παραπάνω είναι η παράταση λίγου, στην ουσία, χρονικού διαστήματος πριν από την επέμβαση.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ , ΟΜΩΣ, ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΑΠΟΤΡΕΠΕΙ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΝΑ ΥΠΟΒΛΗΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ;

Γιατί δεν πείθεται εύκολα και σπαταλά ποιοτικό χρόνο ζωής ζώντας με τον πόνο; Ισως, λόγω αντικειμένου, ο φυσικοθεραπευτής είναι ένας σταθμός που για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα συνυπάρχει με τους ασθενείς αυτής της κατηγορίας κι έχει ακούσει πολλούς από τους λόγους και τις αντιρρήσεις που ο ασθενής θα απέφευγε να πει στο γιατρό του. Η συνήθης έκφραση που ακούγεται από τον ασθενή που προσφεύγει στο φυσικοθεραπευτή είναι μια ανάμεικτη σε συναισθήματα εξομολόγηση με φόβο, πανικό, καχυποψία κι ένα «ηθικό» ανέβασμα προς το φυσικοθεραπευτή, λέγοντάς του ότι «είστε η τελευταία μου ελπίδα. Οι γιατροί που με είδαν ήθελαν όλοι να με χειρουργήσουν, όμως εγώ πιστεύω ότι με τα δικά σας μέσα και τη δική σας ικανότητα μπορείτε να κάνετε πολλά». Τα άτομα αυτά πράγματι έχουν δυσπιστία για το αν πρέπει να γίνει η επέμβαση και αυτό είναι εμφανές. Γιατί όμως; Μία από τις πιθανές απαντήσεις είναι ίσως ο, εκλαμβανόμενος ως «επιθετικός», τρόπος που ο γιατρός προτείνει επέμβαση, που μπορεί να έχει, από την άλλη πλευρά, και μια ωραιοποίηση της επέμβασης, πως μετά θα είναι όλα ρόδινα και θα επιστρέψει κανονικά ύστερα από λίγες μέρες στη φυσιολογική του ζωή, με αποτέλεσμα ο γιατρός να θεωρείται μη επαρκής, κατάλληλος ή πολύ καλός για να είναι …αληθινός.
Η δυσπιστία του ασθενή, που έχει ένδειξη χειρουργείου, αλλά δεν ακολουθεί την προτροπή ή συμβουλή του γιατρού, οφείλεται κυρίως στην αίσθηση ότι «ο γιατρός… βιάζεται, έχει όφελος, δεν με εξέτασε λεπτομερώς, είδε μόνο τις ακτινογραφίες, δεν με ρώτησε πολλά πράγματα για την κατάστασή μου ή δεν μου έδωσε το χρόνο ή την άνεση να τον ρωτήσω για τις πιθανότητες επιτυχίας ή αποτυχίας κ.λπ.». Ο ασθενής, με άλλα λόγια, ζητεί τεκμηρίωση, με καθαρότητα, εντιμότητα και ειλικρίνεια, ότι αυτό που απεύχεται δεν μπορεί να το αποφύγει για συγκεκριμένους και απαριθμισμένους λόγους. Διαφορετικά, έχει την αίσθηση ότι από την επέμβαση θα ωφεληθεί περισσότερο ο γιατρός, παρά ο ίδιος ο ασθενής. Αυτό είναι ένα κομβικό σημείο όπου ο ασθενής θέλει να εξαντλήσει όλα τα περιθώρια που έχει, κάνοντας νέους κύκλους προσπαθειών με φάρμακα, φυσικοθεραπείες, αλοιφές, λουτρά κ.λπ.

H ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ

Ο ειδικός φυσικοθεραπευτής, από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει επ’ ουδενί, εφόσον είναι χειρουργικό περιστατικό (και αυτό μπορεί να το διακρίνει εύκολα βάσει της αξιολόγησης στην οποία θα υποβάλει τον ασθενή), να του δώσει φρούδες ελπίδες ότι θα τον κάνει καλά. Αντιθέτως, πρέπει να προσπαθήσει να δώσει στον ασθενή να καταλάβει τους λόγους που τον οδηγούν στη χειρουργική λύση. Ο χρόνος αυτός έχει διττή αξία:* Πρώτον, είναι χρόνος εξοικείωσης με την ιδέα του χειρουργείου. * Δεύτερον, είναι χρόνος προ-εγχειρητικής εφαρμογής φυσικοθεραπευτικών μέσων, που θα έχουν ως αποτέλεσμα την καλή έως εξαιρετική κατάσταση των μυών και των υπόλοιπων αρθρώσεων, γεγονός που θα αποτελέσει μια καλή υποθήκη για τη μετεγχειρητική φάση. Ο χρόνος, λοιπόν, μπορεί να φανεί εποικοδομητικός για να επαναπροσδιορίσει τη στάση του ο ασθενής, κυρίως απέναντι στον εαυτό του, και να επιλέξει τον ειδικό γιατρό που θα του αφιερώσει χρόνο και θα του δώσει όλες τις εξηγήσεις που απαιτούνται, όπως πόσο χρόνο ζωής θα έχει το υλικό που θα χρειασθεί, ποια θα είναι η χρήση του μετά το χειρουργείο, τι χρόνο φυσικοθεραπευτικής αποκατάστασης θα χρειαστεί κ.λπ. Η προεγχειρητική φυσικοθεραπεία έχει ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο, που εκπαιδεύει τον ασθενή με ειδικές τεχνικές και μεθόδους με αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη μέσα, καθώς και με τρόπους αποφόρτισης του πάσχοντος μέλους. Η φάση αυτή μπορεί να ξεγελάσει τον ασθενή και σε ένα ποσοστό να δώσει μια παράταση στο χρόνο του χειρουργείου. Υπάρχει, όμως, μία βασική αρχή: πως ό,τι είναι να φθάσει στο χειρουργείο, κάποια στιγμή θα φτάσει και ό,τι εκτιμήθηκε βεβιασμένα ή εσφαλμένα, σε αυτό μπορεί να αποφευχθεί η επέμβαση. Αυτό, όμως, είναι ένα μικρό ποσοστό, δυστυχώς. Θα τεθεί ίσως το ερώτημα γιατί ένας φυσικοθεραπευτής έχει τέτοια θέση, μοιάζει υπέρμαχος του χειρουργείου και δεν το παλεύει συντηρητικά; Μήπως κρύβει έναν χειρουργό μέσα του; Η απάντηση είναι απλή και δύσκολη συνάμα, αλλά πρέπει να είναι ευθεία και ειλικρινής. Η χειρουργική ένδειξη (τεκμηριωμένα) είναι αδίστακτη, δεν χαρίζει, αλλά δανείζει. Ο φυσικοθεραπευτής οφείλει να σταθεί στο ύψος του ρόλου του επαγγέλματός του και του λόγου ύπαρξής του. Δεν αποτελεί τον αντίποδα του γιατρού ούτε την εναλλακτική του λύση. Αντιθέτως, συνεργάζεται με το γιατρό προς όφελος του ασθενή του και οφείλει να μην παραπλανά ούτε τον ασθενή ούτε τον εαυτό του. Οι φυσικοθεραπευτές στην πορεία της καριέρας τους έχουν νιώσει το αίσθημα της ευγνωμοσύνης των ασθενών που οδηγήθηκαν στη σωστή απόφαση τη σωστή στιγμή. Επίσης, έχουν νιώσει την απογοήτευση και την πικρία αυτών που οδηγήθηκαν σε ουτοπικές και ματαιόπονες αγωγές.

ΠΡΙΝ ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ

Στην προεγχειρητική φάση ο φυσικοθεραπευτής αξιολογεί τη λειτουργικότητα του ασθενούς και τη φυσική του κατάσταση και τον προετοιμάζει για το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει μετά το χειρουργείο. Συγκεκριμένα, επικεντρώνεται στο επίπεδο του πόνου προεγχειρητικά, το εύρος κίνησης του ισχίου, τη μυϊκή δύναμη του ασθενούς και τη λειτουργική του ικανότητα στις καθημερινές δραστηριότητες και την εργασία του. Σημαντικό ρόλο παίζει η αξιολόγηση της αναπνευστικής ικανότητας του ασθενούς. Οι αναπνευστικές ασκήσεις, άλλωστε, είναι οι πρώτες που θα κάνει ο ασθενής αμέσως μετά το χειρουργείο, προκειμένου να αποφευχθούν επιπλοκές όπως η πνευμονία ή άλλες λοιμώξεις. Το πρότυπο βάδισης του ασθενούς και η κατάσταση του μυοσκελετικού του συστήματος πριν από την εγχείρηση καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το μετεγχειρητικό πρόγραμμα φυσικοθεραπείας.

META TO XEIΡΟΥΡΓΕΙΟ

Αφού λοιπόν ο ασθενής χειρουργηθεί, είτε με μερική είτε με ολική αρθροπλαστική και όλα πάνε καλά, έρχεται η στιγμή της μετεγχειρητικής φυσικοθεραπείας, η οποία περιλαμβάνει ένα αρχικό κομμάτι που αφορά την εκμάθηση κινήσεων σε μια νέα πραγματικότητα. Ο φυσικοθεραπευτής τού εξηγεί λεπτομερώς τις διάφορες χρονικές φάσεις που θα περάσουν μαζί -στρατηγική- και το πρωτόκολλο που θα ακολουθηθεί μέχρις ότου επιτευχθεί ο κύριος στόχος: Η αυτάρκεια του ασθενή και η επιστροφή του στην οικογένεια, την εργασία και την κοινωνία, χωρίς πόνο, με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (τουαλέτα, ντύσιμο, γδύσιμο, πλύσιμο, ανέβασμα, κατέβασμα, ύπνος, εργασία, άθληση κ.λπ.). Το μετεγχειρητικό πρόγραμμα ξεκινάει από την πρώτη κιόλας ημέρα μετά το χειρουργείο και περιλαμβάνει, εκτός από τις αναπνευστικές ασκήσεις, ενεργητικές ασκήσεις του χειρουργημένου μέλους χωρίς πόνο, με έμφαση στον τετρακέφαλο, τους ισχιοκνημιαίους και τους γλουτιαίους μυς. Κριτήριο για την ένταση των ασκήσεων αποτελεί ο πόνος του ασθενούς, ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αυξάνεται. Ο ασθενής εκπαιδεύεται να βαδίζει στην αρχή στο δίζυγο και αργότερα με περπατητήρα ή βακτηρία (μπαστούνι), αν το επιτρέπει η γενική του κατάσταση. Μερικές φορές χρειάζεται φυσικοθεραπευτική παρακολούθηση και αποκατάσταση και μετά την έξοδο από το νοσοκομείο, στο σπίτι ή σε κάποιο ειδικό κέντρο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ

* Ελαφρές ασκήσεις στο χειρουργημένο πόδι που βρίσκεται σε ανάρτηση, π.χ. ο ασθενής πιέζει το γόνατο προς το κρεβάτι και το κρατάει 10 δευτερόλεπτα.* Ελαφρά κάμψη, έκταση και απαγωγή του αναρτημένου ποδιού. *Κάμψη και έκταση της ποδοκνημικής.* Ο ασθενής τοποθετεί ένα μαξιλάρι κάτω από το γόνατο και το τεντώνει. * Ο ασθενής τοποθετεί μια πετσέτα κάτω από το μηρό και την τραβάει βοηθώντας το ισχίο και το γόνατο να λυγίσουν. Ο γιατρός και ο φυσικοθεραπευτής θα συμβουλεύσουν στην αρχή τον ασθενή να τοποθετεί μαξιλάρι μεταξύ των ποδιών του, ώστε να μην έρθουν σε προσαγωγή τα δύο πόδια, να εκτελεί ασκήσεις της ποδοκνημικής για να μη σχηματιστούν θρόμβοι, να μη λυγίζει το πόδι πάνω από 90 μοίρες, να αποφεύγει την προσαγωγή και την έσω στροφή και να γυρίζει προς την υγιή πλευρά, υποστηρίζοντας το χειρουργημένο πόδι. Η συνεργασία μεταξύ γιατρού-φυσικοθεραπευτή– ασθενή σίγουρα αποτελεί το στοιχείο της επιτυχούς έκβασης αυτού του οδοιπορικού. Ο καθένας έχει το δικό του ρόλο την κατάλληλη στιγμή και ο ασθενής μέσα από αυτή την επικοινωνία νιώθει πιο ασφαλής, σίγουρος και συνεργάσιμος και, τέλος, ευγνώμων στους ειδικούς που τον περιέθαλψαν. ΥΓ. 1. Υπάρχει ένας βασικός κανόνας που πρέπει να εφαρμόζεται σε όλες τις περιπτώσεις των χειρουργικών επεμβάσεων για να υπάρχει αξιοπιστία στην απόφαση του χειρουργείου. Ποιος και γιατί αποφασίζει τη χειρουργική επέμβαση;* Ο ασθενής, όταν πλέον δεν μπορεί να έχει μια ποιοτική και αξιοπρεπή ζωή λόγω του αφόρητου πόνου, οπότε ο ίδιος ζητάει στην ουσία το χειρουργείο. * Ο γιατρός, εφόσον διαπιστώνει ότι η βλάβη αυτή θέτει σε κίνδυνο ζωτικά όργανα ή μέλη του ασθενούς, οπότε στην ουσία το αναγγέλλει στον ασθενή του.* Ο φυσικοθεραπευτής απλώς …περιμένει τη σειρά του. ΥΓ. 2. Το όφελος του φυσικοθεραπευτή, είτε χειρουργηθεί ο ασθενής είτε όχι, είναι περίπου το ίδιο και ίσως μικρότερο στην περίπτωση χειρουργείου. Είναι, όμως, ανεκτίμητο σε μεγέθη αυτοεκτίμησης, νιώθοντας ότι έκανε σωστά τη δουλειά του. Και αυτό σίγουρα το εισπράττει και το εκτιμά ο ασθενής, έστω και ετεροχρονισμένα…

Γεώργιος Ηλ. Γουδέβενος

Κατέχει τον τίτλο του Dr. Of Manual Medicine και είναι ειδικευμένος Φυσικοθεραπευτής, με πολυετείς σπουδές στην Αγγλία, τη Σουηδία και την Αμερική.Διευθυντής του Osteo Physio Therapy Lab Αθηνών. Είναι κάτοχος πτυχίου της Ανωτάτης Σχολής Naprapathic of Manual Medicine της Στοκχόλμης, όπου ειδικεύτηκε στην Οστεοπαθητική-Χειροπρακτική Σπονδυλικής Στήλης-ΑρθρώσεωνΜετεκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστήμιο της Florida καθώς και στο Πανεπιστήμιο Ιατρικής του San Diego (U.S. Spine & Sports San Diego California DPT.) στις Η.Π.Α., με αντικείμενο την Εργομέτρηση και την Αποκατάσταση Παθήσεων, Κακώσεων και Μετεγχειρητικών Καταστάσεων στη Σπονδυλική Στήλη και Aκρα .Μετεκπαιδεύτηκε στην Τηλεμετρία – Ανάλυση Κίνησης της Σπονδυλικής Στήλης και των Αρθρώσεων, εφεύρεσης του Τεχνικού Ινστιτούτου της Ζυρίχης, και έιναι διπλωματούχος εκπαιδευτής στη συγκεκριμένη μέθοδο.Είναι επιστημονικός συνεργάτης της Πανεπιστημιακής Ορθοπαιδικής Κλινικής Τραυματολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 1999, όπου συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα.Διδάσκει στα μεταπτυχιακά μαθήματα καθώς και στη διδακτέα ύλη.Ερευνητικό έργο σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια της Florida, του San Diego, του Τεχνικού Ινστιτούτου της Ζυρίχης και Πανεπιστημίου Κρήτης.Είναι γενικός Γραμματέας του Συλλόγου Εναλλακτικής Θεραπευτικής Ελλάδος, Ιδυτικό μέλος της Εταιρείας Manual Medicine Ορθοπαθητικής Ελλάδος. Είναι ενεργό μέλος σε επιστημονικούς συλλόγους, όπως:

– ο Πανελλήνιος Σύλλογος Φυσικοθεραπευτών (Π.Σ.Φ.)
– Η Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Φυσικοθεραπείας (Ε.Ε.Ε.Φ.)
– Η Πανελλήνια Ένωση Εργαστηριούχων Φυσικοθεραπευτών (Π.Ε.Ε.Φ.)
– Η Αθλητιατρική Εταιρεία Ιατρών Αγώνων (Αθλ. Ετ. Ι.Α.)
– Ο Σουηδικός Σύλλογος Manual Medicine
– Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Φυσικοθεραπευτών (W.C.P.T.)
– H Επιστημονική Επιτροπή Π.Σ.Φ. και
– Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Εργομετρικών Κέντρων Αποκατάστασης ΜedX
Iδρυτικό μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Έρευνας και Θεραπείας Παθήσεων της Σπονδυλικής Στήλης.
Συγγραφή τόμου Οικογενειακής Ιατρικής Εγκυκλοπαίδειας « Φυσική κατάσταση, άσκηση και αποκατάσταση».
– Αξιοσημείωτη είναι η εμπειρία του και στο χώρο του αθλητισμού, όπου έχει παράσχει φυσικοθεραπευτική υποστήριξη σε Ολυμπιονίκες και αθλητές
Συμμετείχε επίσης στην Πολυκλινική της Ολυμπιάδας του 2004, στο τμήμα Φυσικοθεραπείας της Σπονδυλικής Στήλης.
Έχει εκπονήσει ειδικό πρωτόκολλο Φυσικής Αποκατάστασης και Εργομετρίας της Ιδιοπαθούς Σκολίωσης για την σφαιρική αντιμέτωπισή της.