Οι επιρροή των αλλαγών της θερμοκρασίας στους παράγοντες κινδύνου όπως η αρτηριακή υπέρταση συχνά δεν λαμβάνεται υπ όψιν παρά την εκτεταμένη βιβλιογραφία στο φαινόμενο. Πολυάριθμες μελέτες και έρευνες σε διάφορες χώρες έχουν πλέων τεκμηριώσει τον συσχετισμό μεταξύ αρτηριακής πίεσης και θερμοκρασίας περιβάλλοντος.
Ήδη, από την δεκαετία του 20 υπάρχουν αναφορές για την εποχική μεταβολή της αρτηριακής πίεσης με αύξηση της τους ψυχρούς μήνες και πτώση τους θερμότερους. Αυτή η μεταβολή μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει ακόμ α και τα 20 χιλιοστά υδραργύρου. Σε διάφορες περιοχές του πλανήτη η θερμοκρασία περιβάλλοντος το χειμώνα και το καλοκαίρι μεταβάλλεται αισθητά, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Φιλανδία όπου η διακύμανση κυμαίνεται από -30o C έως τους + 30ο C το καλοκαίρι.

Παρόλα αυτά, μεταβολή της αρτηριακής πίεσης παρουσιάζεται και σε μικρότερες διακυμάνσεις. Σε μια μελέτη που διεξάχθηκε στο Μόντρεαλ του Καναδά, μικρές μεταβολές στη θερμοκρασία περιβάλλοντος (από τους 23oC στους 27o C ) μπορούν να μειώσουν τη συστολική αρτηριακή πίεση κατά 7 χιλιοστά υδραργύρου, και τη διαστολική κατά 3 χιλιοστά.
Το ανθρώπινο σώμα είναι σχεδιασμένο έτσι, ώστε να αναπτύσσει δραστηριότητες μέσα σε ένα στενό εύρος θερμοκρασίας. Για να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του, στο ψύχος, αυξάνει το μεταβολισμό του παράγοντας θερμότητα, και στη ζέστη ενεργοποιεί μηχανισμούς ψύξης όπως την εφίδρωση ( με την εξάτμιση του ο ιδρώτας ψύχει το δέρμα) και την αύξηση της περιφερικής αιμάτωσης αποβάλλοντας θερμότητα μέσω της ακτινοβολίας. Οι μηχανισμοί ρύθμησης της θερμοκρασίας του σώματος μεταβάλλονται με την ηλικία αλλά και με το σωματικό βάρος.
Όσο και εάν φαίνεται περίεργο, οι αδύνατοι είναι πιο επιρρεπείς στις μεταβολές της θερμοκρασίας και αυτό γιατί οι άνθρωποι με αυξημένη μάζα σώματος διατηρούν πιο σταθερή θερμοκρασία σε σχέση με τους λιπόσαρκους.
Ευαίσθητος πληθυσμός στις μεταβολές της θερμοκρασίας είναι οι ηλικιωμένοι και αυτό, γιατί οι αντιρροπιστικοί μηχανισμοί που έχει ο οργανισμός στη διάθεσή του με το πέρασμα των χρόνων υπολειτουργούν. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες οι ηλικιωμένοι και κυρίως οι υπερήλικες (>80) μπορούν να παρουσιάσουν πτώση της συστολικής πίεσης κατά 14 χιλιοστά υδράργυρου εάν περάσουν από έναν χώρο ψυχρό σε έναν θερμότερο κατά 15 o C.
Σημαντικό ρόλο στην ρύθμηση της αρτηριακής πίεσης διαδραματίζει το αυτόνομο νευρικό σύστημα το οποίο αυξάνοντας ή μειώνοντας την καρδιακή συχνότητα, τον αγγειακό τόνο και τη έκκριση ορμονών όπως οι κατεχολαμίνες διατηρεί την αρτηριακή πίεση σταθερή.
Δυστυχώς, με το πέρασμα των χρόνων και αυτό το σύστημα υπολειτουργεί συμβάλλοντας στην εμφάνιση της ορθοστατικής υπότασης (Πτώση της αρτηριακής πίεσης κατά την έγερση).
Η ορθοστατική υπόταση ουσιαστικά προκαλείται από την ανεπάρκεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος να ελέγξει ακούσιες ενέργειες, ζωτικής σημασίας όπως την καρδιακή συχνότητα, τον αγγειακό τόνο, ενέργειες απαραίτητες για τη σταθεροποίηση του οργανισμού σε ξαφνικές αλλαγές.
Φυσιολογικά, στην όρθια θέση το αίμα λιμνάζει στα κάτω άκρα, και ουσιαστικά το αυτόνομο νευρικό σύστημα με τις ενέργειές του επαναδιανέμει ομοιόμορφα το αίμα. Η εφίδρωση προκαλεί μείωση του ενδαγγειακού όγκου και σε συνδυασμό με πιθανή δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού προκαλείται υπόταση με όλα τα πιθανά επακόλουθα, ζάλη συγκοπτικά επεισόδια.
Το φαινόμενο αυτό, μπορεί να επιταθεί με τη χρήση διαφόρων αντιυπερτασικών φαρμάκων. Ουσιαστικά, όλα τα βασικά αντιυπερτασικά φάρμακα (β-αναστολείς, διουρητικά, ανταγωνιστές ασβεστίου, αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου) μπορούν να προκαλέσουν ορθοστατική υπόταση. Έτσι, ο συνδιασμός της ηλικίας με την υπέρταση και την αυξημένη θερμοκρασία περιβάλλοντος θα πρέπει να ευαισθητοποιήσει όλους για τη σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Αναπλήρωση υγρών και ηλεκτρολυτών: είναι πολύ σημαντική ιδίως τις ημέρες με καύσωνα. Δεν χρειάζεται κάποιος να αισθανθεί δίψα για να αναπληρώσει τα υγρά που χάθηκαν με την εφίδρωση ή/και τη χρήση διουρητικών (στους ηλικιωμένους το αίσθημα της δίψας είναι μειωμένο). Λαμβάνοντας υπ όψιν ότι ένα πλαστικό ποτήρι περιέχει περίπου 250 cc νερό, ουσιαστικά τέσσερα ποτήρια αντιστοιχούν σε ένα λίτρο νερό. Εξαίρεση αποτελούν ασθενείς οι οποίοι για λόγους υγείας θα πρέπει να λαμβάνουν καθημερινά συγκεκριμένες ποσότητες υγρών, και σε αυτήν τη περίπτωση, η αναπλήρωση των υγρών θα πρέπει να γίνεται ανάλογα με τις υποδείξεις του θεράποντα Ιατρού.
Οι υπερτασικοί ασθενείς και κυρίως οι ηλικιωμένοι, θα πρέπει να ντύνονται ελαφρά και να σχεδιάζουν τις δραστηριότητες τους ημέρες του καύσωνα, να παραμένουν σε δροσερό περιβάλλον και να αποφεύγουν την κατανάλωση αλκοόλ ( προκαλεί αγγειοδιαστολή με αποτέλεσμα την υπόταση και την εφίδρωση) και γλυκών ( αυξάνει την οσμοτηκότητα του αίματος). Θα πρέπει να αποφεύγουν να περνούν απότομα από την κλινήρη θέση στην όρθια (προς αποφυγή ορθοστατικής υπότασης) αλλά σταδιακά.
¨Άτομα τα οποία λαμβάνουν δύο ή περισσότερα αντιυπερτασικά φάρμακα ή διουρητικά, θα πρέπει να επικοινωνήσουν με τον θεράποντα Ιατρό τους μήπως χρειαστεί μείωση ή διακοπή κάποιων εκ των αντιυπερτασικών φαρμάκων.
Αυτοί, είναι απλοί και εφαρμόσιμοι κανόνες για την διατήρηση της αρτηριακής πίεσης σε επιθυμητά επίπεδα και την αποφυγή δυσάρεστων εκπλήξεων.

 

 

Αθανάσιος Μανώλης

Δν/της Καρδιολογικής Κλινικής Ασκληπιείου Βούλας

Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Emory, Ατλάντας, ΗΠΑ

Επ. Καθηγητής Υπέρτασης, Πανεπιστημίου Βοστόνης, ΗΠΑ

Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας ‘Υπέρταση και Καρδιά’ της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας

Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης

Πρόεδρος του Παγκόσμιου Συνεδρίου Υπέρτασης, Αθήνα 2014

#########