Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι μια σοβαρή χρόνια νόσος.Αυξάνεται σε αριθμούς με πολύ γρήγορο ρυθμό (330 εκατομμύρια διαβητικοί θα υπάρχουν το 2025 σε όλο τον κόσμο).Θεωρείται η επιδημία του 21ου αιώνα.Ποιος μπορεί να αρνηθεί τις αλήθειες αυτές που εκφράζονται από τα πιο επίσημα χείλη; (Διαπιστώσεις της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για το Διαβήτη)Ας εξηγήσουμε τι εννοούμε με τον όρο «χρόνια» νόσος. Δεν τελειώνει ποτέ η θεραπευτική προσπάθεια. Χρειάζεται θεραπευτική αντιμετώπιση για όλη τη ζωή του ατόμου. Το άτομο τροποποιεί τη ζωή του. Είναι εφικτή αυτή η αλλαγή στον τρόπο ζωής του;
Εξαρτάται από την ικανότητα προσαρμογής του ατόμου. Όμως είναι αναγκαία και αποτελεσματική. Είναι δηλαδή ο Διαβήτης «τρόπος ζωής». Τρόπος ζωής που οδηγεί τα άτομα σε ζωή χωρίς χρόνιες επιπλοκές εφόσον τηρηθούν ορισμένοι κανόνες. Ωστόσο οι χρόνιες επιπλοκές εμφανίζονται σε αρκετές περιπτώσεις, ακόμα και σήμερα. Νεφρά, πόδια, καρδιά, αγγεία και μάτια προσβάλλονται.
Οι επιπλοκές από τα πόδια είναι η πιο σοβαρή κατάσταση και προκαλούν το φόβο των ασθενών. Είναι δυνατό να οδηγήσουν σε ακρωτηριασμούς των κάτω άκρων. Οι ακρωτηριασμοί κάτω άκρων συμβαίνουν με ρυθμό ανησυχητικό δηλ. κάθε 30 δευτερόλεπτα γίνεται ένας ακρωτηριασμός παγκόσμια , με άλλα λόγια ένα σκέλος κάποιου συνανθρώπου μας χάνεται κάθε 30 δευτερόλεπτα στον κόσμο εξαιτίας του Διαβήτη.
Είναι δυνατόν να ξεπεράσουμε την αλήθεια αυτή ως άτομα , ως φορείς η οργανωμένη κοινωνία, χωρίς να συγκλονισθούμε ?
Η παγκόσμια ιατρική κοινότητα έχει συνειδητοποιήσει εδώ και πολλά χρόνια το πρόβλημα των ακρωτηριασμών. Οι συστάσεις για ανάληψη δράσης σε εθνικό επίπεδο επαναλαμβάνονται συνεχώς Οι διεθνείς οργανώσεις Υγείας είδαν την βελτίωση της κατάστασης όπου εφαρμόσθηκαν σε συλλογικό επίπεδο προγράμματα πρόληψης . Τα αποτελέσματα ήταν ευνοϊκά, δηλ. μειώθηκαν οι ακρωτηριασμοί σε μεγάλο βαθμό. Ανάλογα ευεργετικά αποτελέσματα αναμένονται από όλα τα προγράμματα πρόληψης που αναπτύσσονται σε εθνικό επίπεδο.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας σε συνεργασία με την Διεθνή Ομοσπονδία του Διαβήτη έχουν καταλήξει όμως και σε πρακτικές συμβουλές για τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη δηλαδή με ποιον τρόπο πρέπει να προσέχουν τα πόδια τους. Οι οδηγίες αυτές έχουν κοινοποιηθεί σε πολλές χώρες μεταφρασμένες .
Αναφέρονται άμεσα στα άτομα με Διαβήτη. Ειδικότερα τονίζουν ότι είναι ανάγκη να γνωρίζουν πως το πόδι που δεν «πονά» δεν είναι αναγκαστικά και υγιές. Μπορεί να μην «αισθάνεται τον πόνο» διότι έχει μια επιπλοκή που λέγεται νευροπάθεια. Επομένως είναι ανώφελο να περιμένει κανείς την εμφάνιση συμπτωμάτων δηλαδή μουδιασμάτων, καψίματος, πόνου κλπ για να προσέξει τα πόδια του. Μόνο 50% του διαβητικού πληθυσμού έχουν ανάλογα συμπτώματα. Στους υπόλοιπους η βλάβη γίνεται χωρίς να δώσει προειδοποιητικά σημεία.
Καταργείται λοιπόν η προστατευτική αίσθηση του πόνου και τότε οι μικροτραυματισμοί δεν γίνονται αντιληπτοί. Δημιουργούνται πληγές στα πόδια που θεωρούνται σαν ένα στάδιο πριν τον ακρωτηριασμό.
Ωστόσο και η παραπέρα ορθολογική αντιμετώπιση των ελκών στα πόδια απομακρύνει το ενδεχόμενο ακρωτηριασμού.
Αντιμετώπιση – Ειδικές Συμβουλές
Έλεγχος κάθε βράδυ των ποδιών.
Η παραμικρή αλλαγή χρώματος ή εμφάνιση μικρού τραυματισμού πρέπει να οδηγήσει στο γιατρό.
α. Αλλαγή χρώματος στα πόδια ή στα δάχτυλα.
Συνήθως γίνονται πιο σκούρα ή πιο κόκκινα. Άλλοτε είναι κρύα. Άλλοτε ζεστά. Στην πρώτη περίπτωση, η άμεση ενημέρωση του γιατρού είναι απαραίτητη διότι πιθανόν να ενυπάρχει αγγειακή βλάβη στα πόδια. Εάν είναι θερμά με κόκκινο χρώμα η παρουσία φλεγμονής είναι πολύ πιθανή. Ανάλογο μέτρο στην περίπτωση αυτή είναι η ενημέρωση του θεράποντος γιατρού. Επίσκεψη σε εξειδικευμένο κέντρο μπορεί να ακολουθήσει μετά τις πρώτες ιατρικές συμβουλές.
β. Εμφάνιση μικρών τραυμάτων
Συνήθως εμφανίζονται στο πέλμα και είναι αναγκαία η βοήθεια από άλλο πρόσωπο για να τους εντοπίσουμε. Η χρήση καθρέπτη για να δούμε την κάτω επιφάνεια του ποδιού (πέλμα) είναι συχνά απαραίτητη.
Να μην ξεχνάμε ότι στους τραυματισμούς που δεν γίνονται αντιληπτοί περιλαμβάνονται και όσοι προκαλούνται από θερμότητα π.χ. θερμοφόρες στα πόδια, η προσπάθεια να «ζεσταθούν» τα πόδια κοντά στο τζάκι ή στο καλοριφέρ. Απαγορεύεται λοιπόν να χρησιμοποιούνται τα μέσα αυτά (θερμοφόρες κ.λ.π.) για να αντιμετωπιστούν τα «κρύα» πόδια.
Οφείλουμε να προσέξουμε επίσης τον τραυματισμό των ποδιών από χειρισμούς του ίδιου ατόμου ή άλλων π.χ. «κόψιμο» νυχιών. Ο κατάλληλος τρόπος είναι να κόβονται ίσια με το δέρμα δηλαδή να μην υπάρχουν αιχμές. Περιποίηση νυχιών λοιπόν από άτομο ειδικά εκπαιδευμένο, που να γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες του διαβητικού ατόμου.
Σε αρκετές περιπτώσεις οι μικροτραυματισμοί οφείλονται σε ακατάλληλα παπούτσια π.χ. με έντονες εσωτερικές ραφές ή σχισίματα του εσωτερικού τους. Συχνότερα όμως συμβαίνουν τραύματα στα πόδια από αντικείμενα που βρίσκονται μέσα στα παπούτσια π.χ. μικρές πέτρες, βελόνες κ.λ.π. και δεν έγιναν αντιληπτά από τα «αναίσθητα» πόδια. Και στις δύο περιπτώσεις: έλεγχος των υποδημάτων κάθε βράδυ.
Γενικότερη συμβουλή για την αποφυγή μικροτραυματισμών στα πόδια: Ποτέ δεν βαδίζει το άτομο με Διαβήτη «ξυπόλητο», ούτε στη θάλασσα. Πάντα προφυλάσσουμε τα πόδια με παντόφλες, σαγιονάρες κλπ.
Αναφέραμε παραπάνω ότι το πόδι του διαβητικού ασθενούς που δεν πονάει δεν σημαίνει ότι είναι υγιές. Το αντίθετο ισχύει; Δηλαδή όταν πονάει ένα πόδι (σουβλιές, μουδιάσματα, κάψιμο και πόνος μαζί κ.λ.π) είναι σημάδι υγείας; Δυστυχώς όχι. Είναι η άλλη όψη του νομίσματος. Θέλει εκτίμηση από άτομο του ιατρικού χώρου, εξειδικευμένο. Μπορεί και οι πόνοι αυτοί να προέρχονται από πόδι με νευροπάθεια.
Άλλο είδος πόνου που βάζει σε σκέψη είναι αυτός που εμφανίζεται στις κνήμες όταν περπατάμε και υποχωρεί όταν ξεκουραζόμαστε. Πιθανή η βλάβη των αγγείων που τροφοδοτούν με αίμα και θρεπτικά συστατικά το κάτω άκρο. Πρόληψη και σ΄ αυτήν την περίπτωση: Άμεση επίσκεψη στο θεράποντα γιατρό και μόνο.
Όλα τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα αυτά; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα «ΌΧΙ». Όσο προσέχουν να έχουν καλά σάκχαρα και ελέγχουν συχνά τα πόδια τους μειώνουν πολύ τις πιθανότητες για τέτοια προβλήματα. Άτομα με μεγάλη ηλικία και μεγάλη διάρκεια Διαβήτη πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα.
Υπάρχει και ένα μικρό αλλά πολύ σημαντικό μέσο για να ανακαλύπτουν τα άτομα με Διαβήτη ενδεχόμενη βλάβη των ποδιών τους. Είναι ένα αυτοκόλλητο. Τοποθετείται στα πόδια και σε 10 λεπτά της ώρας δείχνει εάν ένα πόδι έχει πρόβλημα με νευροπάθεια ή όχι. Απλό τεστ, μπορεί να γίνει από κάθε άτομο με Διαβήτη (Neuropad). Συνιστάται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Στην πατρίδα μας χορηγείται από τα περισσότερα Ασφαλιστικά Ταμεία.
Φροντίδα στα πόδια λοιπόν.
Είναι ο μόνος τρόπος να αποφύγουμε τους ακρωτηριασμούς των κάτω άκρων.
Ας προσέξει όλη η οικογένεια το πόδι του ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη.
Τα προβλήματα αποφεύγονται με τον τρόπο αυτό.
Δρ. Χρήστος Μανές
Παθολόγος με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη και τις Παθήσεις Διαβητικού Ποδιού
Πρόεδρος της Εταιρίας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού
Γεννήθηκε το 1949. Αποφοίτησε από το Πειραματικό σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πτυχιούχος από το 1974 της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Έλαβε τον τίτλο του Ειδικού Παθολόγου το έτος 1981. Μετεκπαιδεύτηκε στο Σακχαρώδη Διαβήτη στη Γερμανία, Ελβετία και Μεγάλη Βρετανία, όπου εξειδικεύθηκε στις παθήσεις του Διαβητικού ποδιού. Αναγορεύθηκε Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ το 1992. Έλαβε επίσημα την εξειδίκευση στη Διαβητολογία το έτος 1994. Το έτος 2004 ορίσθηκε ως υπεύθυνος του Διαβητολογικού Κέντρου του Γ.Π.Ν. «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ» Θεσσαλονίκης. Σήμερα είναι Διευθυντής Ε.Σ.Υ. Παθολογικού Τμήματος και του Διαβητολογικού Κέντρου στο Γ.Π.Ν. «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ». Διετέλεσε αντιπρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, πρόεδρος της Διαβητολογικής Εταιρείας Βόρειας Ελλάδος και Διευθυντής Σύνταξης του περιοδικού «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ». Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Διαβητικού Ποδιού (ΕΜΕΔΙΠ).Επίσης διετέλεσε μέλος επί πενταετία του ΔΣ του Diabetic Foot Study Group της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Μελέτης για το Σακχαρώδη Διαβήτη. Έχει πάνω από 60 δημοσιευμένες μελέτες σε Ελληνικά Ιατρικά περιοδικά και 55 δημοσιεύσεις σε Διεθνή Ιατρικά Περιοδικά.
