Τι συνδέει τον Ναπολέοντα, τη Βιρτζίνια Γουλφ, τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ, τη Βίβιαν Λη και τον Θίοντορ Ρούσβελτ; Η μεγαλοφυία, το ταλέντο και η διπολική διαταραχή, μια πολύ διαδεδομένη ψυχική ασθένεια, γνωστή στο παρελθόν ως μανιοκατάθλιψη.Η διπολική διαταραχή -μία συχνή, χρόνια και υποτροπιάζουσα ψυχική νόσος- χαρακτηρίζεται κυρίως από διαταραχή στη συναισθηματική λειτουργία. Βασική εκδήλωσή της είναι οι ασυνήθιστες και ακραίες διακυμάνσεις στη διάθεση, που συμπαρασύρουν τη σκέψη, τη δραστηριότητα και τη γενικότερη συμπεριφορά: οι εναλλαγές της διάθεσης κυμαίνονται από την υπερβολική ευφορία και τον ανεξέλεγκτο ενθουσιασμό στη φάση της μανίας, έως τη βαθιά, ανείπωτη θλίψη στη φάση της κατάθλιψης
.
Η διπολική διαταραχή δεν κάνει διακρίσεις, γι’ αυτό είναι μεγάλη η λίστα διάσημων και ιδιοφυών ασθενών. Ειδικοί επιστήμονες που μελέτησαν τη ζωή του Ναπολέοντα σχολιάζουν ότι η κατάθλιψή του τον ακινητοποίησε πρώτα κατά τη Ρωσική εκστρατεία και αργότερα στο Βατερλό, ενώ οι παραληρητικές ιδέες μεγαλείου των φάσεων μανίας τον έκαναν να πιστέψει ότι θα μπορούσε να θριαμβεύσει στη Ρωσία στα μέσα του χειμώνα. Ο σύζυγος της Βιρτζίνια Γουλφ περιγράφει ότι η συγγραφέας στις φάσεις μανίας μιλούσε σχεδόν ακατάπαυστα για 2-3 μέρες, ενώ στις περιόδους κατάθλιψης παρέμενε για εβδομάδες στο κρεβάτι.
Η διπολική διαταραχή δεν είναι μία σπάνια ασθένεια: απαντάται στο 1,2 έως 3,4% του πληθυσμού και, αν συνυπολογιστεί όλο το φάσμα των μορφών της, το ποσοστό αγγίζει το 5%. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η διπολική διαταραχή αντιπροσωπεύει την έκτη κύρια αιτία αναπηρίας παγκοσμίως, ενώ ο κίνδυνος της αυτοκτονίας για τα άτομα με διπολική διαταραχή είναι αυξημένος. Το 20-25% των ασθενών κάνει απόπειρες αυτοκτονίας, ιδιαίτερα όταν βρίσκεται στη φάση της κατάθλιψης.
Η ασθένεια προσβάλλει με την ίδια περίπου συχνότητα άνδρες και γυναίκες και εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα υψηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου. Κατά κανόνα, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο τέλος της εφηβείας ή στην αρχή της ενήλικης ζωής, συνήθως πριν την ηλικία των 30 ετών, αλλά δεν αποκλείεται τα πρώτα συμπτώματα να εμφανιστούν νωρίτερα ή ακόμη και πολύ αργότερα στην ενήλικη ζωή.
Ανοίγοντας ακόμη μία φορά το διάλογο για τις προκαταλήψεις και το κοινωνικό στίγμα που περιβάλλει την ψυχική νόσο, το Πρόγραμμα «αντι-στίγμα» του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (Ε.Π.Ι.Ψ.Υ) υλοποίησε μία πρωτότυπη συνεργασία με την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.). Φοιτητές και απόφοιτοι του Δ’ Εργαστηρίου Ζωγραφικής της Α.Σ.Κ.Τ. παρακολούθησαν διαλέξεις και συμμετείχαν σε βιωματικά εργαστήρια που έγιναν από επιστήμονες, ψυχιάτρους και ψυχολόγους, του Ε.Π.Ι.Ψ.Υ., με το συντονισμό της επιστημονικά υπεύθυνης του Προγράμματος «αντι-στίγμα» κας Μαρίνας Οικονόμου-Λαλιώτη. Οι φοιτητές και οι απόφοιτοι ήρθαν σε επαφή με τη θεματολογία της ψυχικής νόσου και ειδικά της διπολικής διαταραχής, προσεγγίζοντας τη βιοψυχοκοινωνική θεώρηση υπό την ιδιαίτερη προοπτική του στίγματος. Προϊόν αυτών των συναντήσεων είναι τα εικαστικά έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση «Διπολικότητα και Τέχνη».
«Η αντίφαση, η σύνθεση ή η συνύπαρξη των αντιθέτων, ως δύο πόλων ενός νοητού συνεχούς, ενυπάρχουν συχνά στην τέχνη, ως μέσα έκφρασης, αλλά και στην ψυχική λειτουργία του ασθενή με διπολική διαταραχή» αναφέρει η κα Οικονόμου-Λαλιώτη στον πρόλογο του καταλόγου της έκθεσης. Και συμπληρώνει: «Η εμπειρία της διπολικής διαταραχής καθορίζεται θεμελιακά από τις φάσεις της μανίας και της κατάθλιψης στην κυκλική αλληλοδιαδοχή τους. Από τη βαθιά θλίψη ως την ανεξέλεγκτη ευφορία, οι δύο «πόλοι» της ασθένειας διέπουν καταλυτικά την ψυχική ύπαρξη του πάσχοντος και αντανακλώνται σε όλη την ψυχονοητική λειτουργία του. Σήμερα η διπολική διαταραχή μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με νέα φάρμακα, με την κατάλληλη για κάθε φάση της νόσου προσαρμογή της φαρμακευτικής αγωγής, καθώς και με σύγχρονες ψυχοθεραπευτικές-ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, ανάμεσα στις οποίες εξέχουσα θέση έχει η ψυχοεκπαίδευση».
Τέτοιες πρωτοβουλίες, όπως η συνεργασία του Προγράμματος «αντι-στίγμα» του Ε.Π.Ι.Ψ.Υ. με την Α.Σ.Κ.Τ. αποτελούν μια δημιουργική συνδιαλλαγή ανάμεσα στον «ειδικό» και τον «καλλιτέχνη», έναν πρωτότυπο «κοινωνικό διάλογο» που συμβάλλει στην ενημέρωση, στην ευαισθητοποίηση και εντέλει στην αποδυνάμωση των μύθων και τον αποστιγματισμό της ψυχικής ασθένειας.
Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Τρίτη 9 Μαρτίου 2010 και ώρα 19.00 στον υπόγειο εκθεσιακό χώρο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Θα μιλήσουν ο Καθηγητής, Ακαδημαϊκός και Διευθυντής του Ε.Π.Ι.Ψ.Υ. κ. Κώστας Στεφανής, ο Πρύτανης της Α.Σ.Κ.Τ. κ. Γιώργος Χαρβαλιάς, καθώς και οι υπεύθυνοι του όλου εγχειρήματος, κ. Πάνος Χαραλάμπους από πλευράς της Α.Σ.Κ.Τ. και η κ. Μαρίνα Οικονόμου-Λαλιώτη από πλευράς του Ε.Π.Ι.Ψ.Υ.
Έκθεση «Διπολικότητα & Τέχνη»
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, υπόγειος εκθεσιακός χώρος, Πειραιώς 256, Αγ. Ιωάννης Ρέντης
Διάρκεια έκθεσης: 9-21 Μαρτίου 2010
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Κυριακή, 11:00-15:00
Υπό την αιγίδα των Υπουργείων Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Τουρισμού.
Υποστηρικτής της έκθεσης είναι η εταιρία Bristol-Myers Squibb Α.Ε., η οποία εντάσσει τη χορηγία αυτή στο ευρύ πρόγραμμα Εταιρικής Υπευθυνότητας που υλοποιεί.
