Δεν είναι Γιατρός, δεν είναι Νοσηλευτής, είναι ο επαγγελματίας υγείας που φέρει τον επαγγελματικό τίτλο “Επισκέπτης Υγείας” εδώ και πολλές δεκαετίες
Η συμβουλευτική υγείας, η πρόληψη, η αγωγή και η προαγωγή υγείας αποτελούν τα κυριότερα πεδία δράσης του.
Η υγεία αποτελεί αντικείμενο μελέτης πολλών επιστημών και είναι πολυσύνθετος όρος. Ορίζεται ως: « η κατάσταση πλήρους φυσικής, πνευματικής και κοινωνικής ευημερίας και όχι απλώς η έλλειψη ασθένειας ή αναπηρίας» (WHO, 2006).
Η συνεισφορά διαφόρων επαγγελματιών υγείας αποσκοπεί στην παροχή του πολυτιμότερου αγαθού της υγείας σε όλους. Μεταξύ αυτών ασκεί το λειτούργημά του και ο Επισκέπτης Υγείας. Δεν είναι Γιατρός, δεν είναι Νοσηλευτής, είναι ο επαγγελματίας υγείας που φέρει τον επαγγελματικό τίτλο “Επισκέπτης Υγείας” και που εδώ και πολλές δεκαετίες συστηματικά προσφέρει τις υπηρεσίες του για την προάσπιση της Δημόσιας Υγείας στη χώρα. Συμβάλει με τον πολυδιάστατο ρόλο του στη βελτίωση και διατήρηση της υγείας του πληθυσμού, με έμφαση στην αύξηση της ποιότητας ζωής του.
Ο Επισκέπτης υγείας είναι πτυχιούχος του τμήματος Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας (πρώην Επισκεπτών και Επισκεπτριών Υγείας) της σχολής Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας των ΤΕΙ και πλέον του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής της Σχολής Δημόσιας Υγείας.
Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Επισκεπτών Υγείας (ΠΣΕΥ-ΝΠΔΔ) αποτελεί το συλλογικό επαγγελματικό φορέα υπαγωγής του επαγγελματία Επισκέπτη Υγείας. (Υ.Α. Γ4α/Γ.Π. 100714 – ΦΕΚ 3477 23-12-2014). Είναι εποπτευόμενος φορέας από το Υπουργείο Υγείας και θεσμοθετημένα επιτελεί έργο προάσπισης και εκπροσώπησης των μελών του.
Ο Επισκέπτης Υγείας με την επιστημονική του κατάρτιση, τις γνώσεις, τις δεξιότητες που διαθέτει και σύμφωνα με τα νομοθετημένα επαγγελματικά του δικαιώματα (Π.Δ.351, Άρθρο 3, ΦΕΚ: 159/14-6-1989) ασχολείται αυτοδύναμα ή και σε συνεργασία με άλλους επαγγελματίες, στον τομέα της υγείας.
Επαγγελματικός του χώρος είναι οι δομές υγείας και εκπαίδευσης, στις οποίες και δραστηριοποιείται ως στέλεχος. Κυρίως ενεργοποιείται σε δομές υγείας του Δημοσίου τομέα π.χ. Κέντρα Υγείας και ΤοΜΥ, Σταθμοί μάνας και παιδιού, Νοσοκομεία, Δ/νσεις Υγείας, Δήμους, Δημοτικά Ιατρεία, Τμήματα Υπηρεσιών Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας των Δήμων ή των δομών που ασχολούνται και υποστηρίζουν σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας τους παιδικούς σταθμούς και σε μικρότερο βαθμό ως εργαζόμενος ή αυτοαπασχολούμενος στον ιδιωτικό τομέα υγείας. Για παράδειγμα, στην υγιεινή της εργασίας (βιομηχανίες, ΔΕΔΗΕ, ΕΥΔΑΠ, αεροδρόμια, ΟΣΕ, τράπεζες και γενικότερα επιχειρήσεις), στη σχολική υγιεινή σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης, σε Δημοτικούς Οργανισμούς και φορείς (ΚΑΠΗ, ορφανοτροφεία, κα), σε Κέντρα πρόληψης και απεξάρτησης, σε Συμβουλευτικούς Σταθμούς, στα Κέντρα Οικογενειακού Προγραμματισμού, σε Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς, κ.α..
Η συμβουλευτική υγείας, η πρόληψη, η αγωγή και η προαγωγή υγείας αποτελούν τα κυριότερα πεδία δράσης του, δράσεις που όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), αποτελούν επένδυση της Δημόσιας Υγείας. Τα αντικείμενα εργασίας του όπως ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη, η εφαρμογή και η αξιολόγηση προγραμμάτων πρόληψης, αγωγής και προαγωγής υγείας εντάσσονται κυρίως στον τομέα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) και στον τομέα της Δημόσιας Υγείας.
Οι παρεμβάσεις του απευθύνονται σε όλους, άσχετα από την κοινωνικοοικονομική, πολιτική, γεωγραφική, ηλικιακή ή ειδική κατηγορία όπου ανήκουν. Παρεμβάσεις του, δύναται να είναι καθολικές, να απευθύνονται στον γενικό πληθυσμό και την κοινότητα ή επικεντρωμένες στο άτομο και την οικογένεια, σε ευπαθείς ομάδες ή ειδικές κατηγορίες πληθυσμού όπως μαθητές, έφηβοι, εκπαιδευτικοί, εγκυμονούσες, νέοι γονείς, βρέφη, οικογένεια, ηλικιωμένοι, πρόσφυγες, κ.α., είτε στο χώρο του σχολείου, είτε στο χώρο εργασίας ή της κοινότητας, ακόμη και στο σπίτι με την κατ΄ οίκον επίσκεψη υγείας.
Ενδεικτικά τα αντικείμενα εργασίας του Επισκέπτη Υγείας σύμφωνα με τα θεσμοθετημένα επαγγελματικά του δικαιώματα και την επιστημονική του επάρκεια “υποστηρίζουν” τη ρήση «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν» (Ιπποκράτης) η οποία αποτελεί βασική αρχή της άσκησης του επαγγέλματος του.
Στον τομέα της πρόληψης σχεδιάζει, υλοποιεί και αξιολογεί οργανωμένες, συστηματικές δράσεις πρόληψης σε τοπικό επίπεδο ή και στρατηγικής εθνικής εμβέλειας για τη βελτίωση των Δεικτών Υγείας και της ποιότητας ζωής. Ευαισθητοποιεί και ενημερώνει για τα μέτρα αποφυγής των παραγόντων κινδύνου νοσημάτων φθοράς και χρόνιων παθήσεων, προωθεί την υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών, της αυτοαποτελεσματικότητας και στοχεύει στην ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων στο άτομο, την οικογένεια και την κοινότητα.
Στην….εμβολιαστική κάλυψη
Ιδιαίτερης βαρύτητας και θεμελιώδες αντικείμενο εργασίας σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης αποτελεί η διενέργεια δερμοαντιδράσεων και εμβολιασμών με ευθύνη του Επισκέπτη Υγείας, σε βρέφη, παιδιά, εφήβους και ενήλικες, βάσει, του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών. Στοχεύοντας στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης επιδημιών ή/και ενδημιών για τα νοσήματα που μπορούν να προληφθούν μέσω του εμβολιασμού, ελέγχει την εμβολιαστική κάλυψη, προγραμματίζει και εφαρμόζει το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολίων για αποτελεσματική αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης. Διατηρεί εμβολιαστικά αρχεία και αποστέλλει στατιστικά στοιχεία στους αρμόδιους φορείς, ανιχνεύει και καταγράφει την εκτίμηση αναγκών τόσο σε ατομικό όσο και σε επίπεδο κοινότητας συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των πολιτικών υγείας.
Η επανεμφάνιση παλαιών και εμφάνιση νέων λοιμωδών νοσημάτων, επηρεάζονται από τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και ο Επισκέπτης Υγείας με δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού αναδεικνύει την αναγκαιότητα και την αξία των εμβολίων, επιδιώκει την αλλαγή της πρόσφατα εμφανιζόμενης αντιεμβολιαστικής κουλτούρας και εμβολιαστικής διστακτικότητας στοχεύει στην αύξηση της ανοσίας του πληθυσμού, γνωστή ως “ανοσία αγέλης”, ώστε τελικά να επιτευχθεί η μείωση των απειλών για την ατομική και Δημόσια Υγεία με την πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων.
Σε..λοιμώδη νοσήματα
Διενεργεί επιδημιολογικές μελέτες για την αναφορά και τη διερεύνηση περιστατικών λοιμωδών νοσημάτων, συμβάλλει στην επιδημιολογική επιτήρηση με τη συμπλήρωση Επιδημιολογικών Δελτίων καθώς και την αποστολή τους στις αρμόδιες υπηρεσίες (π.χ. ΕΟΔΥ, Υπουργείο Υγείας, ΠΟΥ κ.α.), καταγράφει το ιστορικό με μετρήσιμα στοιχεία, τη διεξαγωγή πορίσματος, εκπονεί έγκυρα και έγκαιρα δελτία τύπου με οδηγίες στο άμεσο περιβάλλον των ασθενών για τα μέτρα αποφυγής διασποράς της νόσου όπου και όταν χρειάζεται. Συνεργάζεται με τις υπηρεσίες Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την ανάπτυξη προγραμμάτων Αγωγής Υγείας, και προληπτικών μέτρων αποφυγής διασποράς των νοσημάτων (υγιεινή περιβάλλοντος, ύδρευσης, αποχέτευσης, κ.α.), αναλαμβάνει υπεύθυνο ρόλο στην παρακολούθηση και συμβουλευτική για θέματα υγειονομικού ενδιαφέροντος στο προσωπικό των χώρων εστίασης, κ.α., ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο των επιδημιών.
Στο πλαίσιο της Προαγωγής Υγείας, ο Επισκέπτης Υγείας στοχεύει στην αποτελεσματική προστασία της υγείας, μέσω της διαμόρφωσης μέτρων και προγραμμάτων σύγχρονης αντίληψης για την πρόληψη με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής και της υγείας.
Ο τρόπος ζωής και η συμπεριφορά επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο υγείας του πληθυσμού και την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων. Καρδιαγγειακά, καρκίνοι, σακχαρώδης διαβήτης, αναπνευστικά προβλήματα, ατυχήματα, εξαρτήσεις, κ.α. αποτελούν τις βασικές αιτίες θνησιμότητας. Η υπογεννητικότητα, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής με τη γήρανση του πληθυσμού και οι προσφυγικές ροές επιφέρουν αλλαγές στις ανάγκες υγείας και θέτουν νέες προτεραιότητες στη Δημόσια Υγεία.
Σε…ψυχικά νοσήματα
Ο Επισκέπτης Υγείας ακολουθώντας τα Εθνικά Σχέδια Δράσης του Υπουργείου Υγείας εφαρμόζει προγράμματα αγωγής και προαγωγής της υγείας σε όλο τον πληθυσμό και την κοινότητα. Έμφαση δίνεται, κυρίως μέσω της προσχολικής και σχολικής υγιεινής, στην παιδική και εφηβική ηλικία για την διαμόρφωση υγιών στάσεων και πεποιθήσεων υγείας αλλά και στον ενήλικο – ηλικιωμένο πληθυσμό όπου εμφανίζονται σε μεγαλύτερη συχνότητα τα χρόνια νοσήματα (πχ υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης), ψυχικά νοσήματα (π.χ. κατάθλιψη, αυτοκτονία), η άνοια, οι αισθητηριακές μεταβολές στην όραση και την ακοή (π.χ. στοχευμένο πρόγραμμα Ηπιόνη/Υπουργείο Υγείας για το 2019), οστεοπόρωση και κινητικά προβλήματα, κα. Αναπτύσσει σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, δράσεις δημιουργίας υποστηρικτικών δικτύων και επανενσωμάτωσης των ηλικιωμένων στην ενεργή κοινωνική ζωή καθιστώντας τους ίδιους βασικούς συμμέτοχους για την επίτευξη της υγιούς γήρανσης.
Με…συμβουλευτική
Ο Επισκέπτης Υγείας δραστηριοποιείται προς την ενημέρωση για τους τροποποιητικούς παράγοντες, την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση μέσω των ανιχνευτικών προσυμπτωματικών ελέγχων και την παραπομπή για πρώιμη παρέμβαση και πρόληψη επιπλοκών. Ασκεί ατομική και οικογενειακή συμβουλευτική στο χώρο εργασίας του και στην κατ΄ οίκον επίσκεψη υγείας. Ασκεί συμβουλευτική νέων γονιών, για την υγιή ανάπτυξη βρεφών, νηπίων, παιδιών, εφήβων, για τις ειδικές ανάγκες των ηλικιωμένων και της οικογένειας γενικότερα για τη διαμόρφωση υγιούς τρόπου διαβίωσης παρέχοντας την απαραίτητη γνώση για την ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησης.
Στην…αλλαγή κουλτούρας
Εφαρμόζει προγράμματα αγωγής υγείας, στοχευμένα στην αξία της ανθρώπινης ζωής, στην τροποποίηση ή και αλλαγή του τρόπου ζωής/συμπεριφοράς, οδηγώντας σε σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία. Χρησιμοποιεί τον βιωματικό τρόπο καθώς και άλλες κατάλληλες και αποτελεσματικές τεχνικές και μεθόδους εκπαίδευσης, για την ενδυνάμωση του ατόμου, προσωπική ανάπτυξη και κοινωνική αποδοχή και ενσωμάτωση. Αναπτύσσει παρεμβάσεις που στοχεύουν στην αλλαγή κουλτούρας και προώθηση του εθελοντισμού και της αιμοδοσίας, στην ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης και γενικότερα της προστασίας του περιβάλλοντος.
Στην ….ευαισθητοποίηση
Η Αγωγή Υγείας δεν αποσκοπεί στη στείρα μεταφορά γνώσης αλλά επιδιώκει την διαμόρφωση υγιών στάσεων και συμπεριφορών υγείας.
Ενδεικτικές παρεμβάσεις Αγωγής και Προαγωγής Υγείας, από τον Επισκέπτη Υγείας, για την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού απέναντι στα ζητήματα υγείας και τους κινδύνους της, είναι οι εξής:
- Ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για την υγιεινή διατροφή, την ατομική υγιεινή, την πρόληψη του καπνίσματος και την διακοπή του, την αποφυγή κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών, την πρόληψη των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων, πρόληψη καρδιαγγειακών και χρόνιων νοσημάτων, κ.α.
- Προώθηση της εμβολιαστικής συνείδησης και διενέργεια εμβολίων στον ανήλικο και ενήλικο πληθυσμό
- Προσχολική και σχολική υγιεινή σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης για όλα τα θέματα υγείας
- Πρόληψη εξαρτήσεων
- Πρόληψη ατυχημάτων για κάθε ηλικιακή ομάδα
- Προσυμπτωματικό έλεγχο (Ατομικό Δελτίο Μαθητή, έλεγχο σκολίωσης, οπτικής οξύτητας, κ.α.)
- Πρόληψη και στοματική υγεία
- Σεξουαλική / αναπαραγωγική υγεία και αντισύλληψη
- Περιγεννητική φροντίδα και ευγονική συμβουλευτική
- Προώθηση του μητρικού θηλασμού, κ.α.
Οι παρεμβάσεις του Επισκέπτη Υγείας αποτελούν διαδικασίες εκπαίδευσης που απευθύνονται σε όλο τον πληθυσμό από την γέννηση έως τα βαθιά γεράματα. Η ατομική και η Δημόσια Υγεία Κοινοτική είναι στόχος των δράσεων του και η αξιολόγηση των παρεμβάσεών του πραγματοποιείται βραχυπρόθεσμα (πχ με τον αριθμό των συμμετεχόντων) αλλά και μακροπρόθεσμα με την βελτίωση των δεικτών υγείας του πληθυσμού της χώρας.
Τα αποτελέσματα της πρόληψης και του λειτουργήματος του Επισκέπτη Υγείας δεν έχουν άμεσο αντίκρισμα και γίνονται δύσκολα αντιληπτά εφόσον κάτι το οποίο έχει αποφευχθεί είναι δύσκολο να καταμετρηθεί και να εκτιμηθεί.
Το λειτούργημα του Επισκέπτη Υγείας περιλαμβάνει μεγάλη γκάμα αντικειμένων τα οποία είναι δύσκολο να περιγραφούν σε περιορισμένο αριθμό λέξεων (πχ. Ενδονοσοκομειακές Λοιμώξεις, Υγιεινή της εργασίας, Σχολικός Επισκέπτης Υγείας, κα) Δόθηκε έμφαση στην πρόληψη και την αγωγή υγείας γιατί αποτελούν μεν βασικά αντικείμενα εργασίας του ταυτοχρόνως με μηδαμινό κόστος, η πρόληψη είναι σε θέση να φέρει σημαντικά θετικά άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα βελτίωσης του επιπέδου υγείας ενός πληθυσμού.
Αναζητήστε στην πλησιέστερη δομή υγείας τον Επισκέπτη Υγείας για την βελτίωση και προστασία της ατομικής και οικογενειακής και κοινοτικής υγείας.
Λάππα Αναστασία Επισκέπτρια Υγείας στο Κέντρο Υγείας Αγιά Λάρισας
