Είναι κατάσταση κι όχι συγκεκριμένη πάθηση
Πολλές διαφορετικές παθήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε άνοια.
Οι γιατροί αναφέρουν την άνοια ως σύνδρομο, δηλαδή σύνολο συμπτωμάτων
Ορισμός της άνοιας
Ο ασθενής πρέπει να εμφανίζει Διαταραχή Μνήμης και τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω
Διαταραχή στο λόγο
Διαταραχή στην αναγνώριση αντικειμένων (σε τι χρησιμεύουν) και του χώρου
Δυσκολία στο χειρισμό των αντικειμένων ή στο ντύσιμο
Διαταραχή στον προγραμματισμό, την προσοχή, την κρίση
Οι διαταραχές αυτές πρέπει να είναι σε τέτοιο βαθμό ώστε να δυσκολεύεται ο ασθενής στην καθημερινότητα του/της
Παθήσεις που οδηγούν στην άνοια
Η συνηθέστερη πάθηση (50-60%) είναι η νόσος Αλτσχάιμερ. Τα πρώτα συμπτώματα αφορούν την πρόσφατη μνήμη. Οφείλεται στη καθίζηση μέσα στον εγκέφαλο δύο κατά τα άλλα φυσιολογικών πρωτεϊνών του β-αμυλοειδούς και της τ-πρωτεΐνης.
Άνοια με σωμάτια του Λούι: αφορά το 10-15% των ανοιών. Πρώτα συμπτώματα μπορεί να είναι ψευδαισθήσεις, δυσκολίες στην κίνηση τύπου Πάρκινσον, και διακυμάνσεις στην εγρήγορση. Οφείλεται στην καθίζηση της πρωτεΐνης α-συνουκλεΐνης
Μετωποκροταφική άνοια: αφορά μέχρι το 10% των ανοιών. Τα πρώτα συμπτώματα είναι διαταραχές συμπεριφοράς και λόγου. Οφείλεται συνήθως στην καθίζηση της τ-πρωτεΐνης.
Αγγειακή άνοια: αφορά μέχρι και 10% των ανοιών. Οφείλεται σε εγκεφαλικά επεισόδια ή σε ύπουλο συνεχές φράξιμο μικρών αγγείων (συνήθως από αυξημένη χοληστερόλη). Πολλές φορές συνυπάρχει με άλλες παθήσεις και χειροτερεύει την πρόγνωση
Περίπου 15% οφείλεται σε πολλές άλλες παθήσεις (πχ. Parkinson, όγκοι κά)
Περίπου 4% των ανοιών αφορά αναστρέψιμες καταστάσεις (πχ διαταραχές από τον θυρεοειδή)
Πορεία
Κάθε πάθηση ξεκινά με διαφορετικά συμπτώματα (πχ η Αλτσχάιμερ με μνήμη ενώ η μετωποκροταφική με προβλήματα συμπεριφοράς). Με το πέρασμα του χρόνου προστίθενται συμπτώματα και από τις άλλες λειτουργίες του μυαλού όπως και τα προβλήματα συμπεριφοράς. Συνήθως προς το τέλος προστίθενται τα προβλήματα κίνησης τα οποία και καθηλώνουν εν τέλει τον ασθενή στο κρεβάτι.
Φαρμακοθεραπεία
Δυστυχώς δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία για τις περισσότερες από τις παραπάνω παθήσεις αν και γίνονται έρευνες
Εξαίρεση αποτελεί πιθανώς η αγγειακή άνοια όπου με την ρύθμιση των αγγειακών παραγόντων κινδύνου-αυξημένη χοληστερόλη, υπέρταση, διαβήτη, κάπνισμα, παχυσαρκία- επιβραδύνεται ή σταματά η εξέλιξη της.
Η ρύθμιση των αγγειακών παραγόντων φαίνεται ότι προστατεύει και από τη νόσο Αλτσχάϊμερ.
Τα φάρμακα που διαθέτουμε σήμερα βοηθούν το σύστημα μνήμης του εγκεφάλου και σταθεροποιούν ή και βελτιώνουν τις νοητικές λειτουργίες για 6-18 μήνες (για τη νόσο Αλτσχάϊμερ).
Δυστυχώς δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα τη εξέλιξη της πάθησης.
Χρησιμοποιούνται επίσης φάρμακα τα οποία βελτιώνουν συμπτώματα (πχ αντικαταθλιπτικά εάν υπάρχει κατάθλιψη)
Μη Φαρμακευτική Αντιμετώπιση
Στα αρχικά στάδια ασκήσεις Νοητικής Ενδυνάμωσης και η φυσική άσκηση (πχ. περπάτημα) φαίνεται ότι ωφελούν και καθυστερούν την έκπτωση των νοητικών λειτουργιών.
Σημαντική θεωρείται η συμμετοχή του ασθενούς σε κοινωνικές δραστηριότητες.
Ήπια Γνωσιακή (Νοητική) Έκπτωση
Πολλοί άνθρωποι ξεχνούν χωρίς όμως να επηρεάζεται η καθημερινότητά τους. Άλλοι πάλι εμφανίζουν ήπιες διαταραχές σε δύο νοητικές λειτουργίες (πχ μνήμη και προγραμματισμό) χωρίς προβλήματα στην καθημερινότητά τους.
Οι γιατροί βάζουν τη διάγνωση τότε της Ήπιας Γνωσιακής Διαταραχής (για όλες αυτές τις καταστάσεις που το άτομο δεν είναι φυσιολογικό νοητικά σε σχέση με πριν αλλά και από την άλλη δεν έχει προβλήματα στα καθημερινά του).
Έχει βρεθεί ότι τα άτομα αυτά είναι υψηλού κινδύνου και ένα μεγάλο ποσοστό (50-80%) σε 4 με 6 χρόνια μεταπίπτει σε άνοια. Τα άτομα στην ομάδα αυτή πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά.
Καταστάσεις που μπορεί να μας μπερδέψουν
Φυσιολογικό γήρας
Οι άνθρωποι στη Τρίτη ηλικία δεν ξεχνούν
Μαθαίνουν λιγότερα και χρειάζονται περισσότερο χρόνο να καταγράψουν και να ανακαλέσουν όσα μαθαίνουν. Αυτός ο συνδυασμός δημιουργεί εσφαλμένα την αίσθηση ότι οι ηλικιωμένοι ξεχνούν.
Κατάθλιψη
Η χαμηλή διάθεση κι η έλλειψη ενεργητικότητας της κατάθλιψης συνοδεύονται από την αίσθηση διαταραχής της μνήμης. Οι αρνητικές σκέψεις και η αργοπορία του μυαλού οδηγούν σ’ αυτήν την αίσθηση.
Από την άλλη η κατάθλιψη χρειάζεται προσοχή γιατί μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα της άνοιας. Κατάθλιψη που εμφανίζεται στην Τρίτη ηλικία πρέπει να παρακολουθείται και να αντιμετωπίζεται.
Γιάννης Παπατριανταφύλλου
Ψυχίατρος
