Η ελληνική πραγματικότητα σχετικά με την ευαισθητοποίηση του λαού στην αναγκαιότητα της προνοητικής εθελοντικής αιμοδοσίας εκτυλίσσεται με όχι γρήγορους ρυθμούς με το πέρασμα των χρόνων, ενώ οι εθνικές ανάγκες σε αίμα αυξάνονται πολύ γρηγορότερα από ότι η αιμοδοτική προσφορά. Το έτος 2007 οι ανάγκες αίματος ανήλθαν στις 650.000 μονάδες από τις οποίες το 49% συγκεντρώθηκε από το συγγενικό περιβάλλον των ασθενών, το 45% από τους εθελοντές αιμοδότες, το 2% από τις ένοπλες δυνάμεις και το 4% από τον ελβετικό ερυθρό σταυρό. Ο αιμοδότης ακόμα και σήμερα κατευθύνει το αίμα που προσφέρει προς κάποιο γνωστό του ασθενή, προς μια συγκεκριμένη ομάδα ή σύλλογο αιμοδοτών, ή το δηλώνει εθελοντικά στην κάρτα του. Ο τρόπος αυτός δεν προάγει την αλτρουιστική – μη ανταποδοτική αιμοδοσία -είναι και αυτή η αιμοδοσία κατευθυνόμενη και ενδυναμώνει τη σχέση ΄΄ δούναι και λαβείν΄΄ ανάμεσα στην Υπηρεσία Αιμοδοσίας και τον αιμοδότη.
Κι αυτό δεν αρμόζει καθόλου όταν το αντικείμενο αναφοράς είναι ένα ανθρώπινο προϊόν που πρέπει να χαρίζεται κι όχι να προσφέρεται προς επιστροφή.
Επίσης η προσφορά αίματος μόνο σε έκτακτη ώρα την τελευταία στιγμή της ανάγκης για να σωθεί ένας συγγενής ή φίλος δε λύνει το πρόβλημα αλλά ταυτόχρονα κοστίζει,
– οικονομικά λόγω των αναβολών των χειρουργικών επεμβάσεων, της υπομετάγγισης των ασθενών που συνεπάγονται αύξηση των νοσηλευτικών κρεβατιών και παράταση του χρόνου νοσηλείας.
– ψυχικά γιατί απογοητεύει τον πάσχοντα και δημιουργεί άγχος στις υπηρεσίες αιμοδοσίας,
– κοινωνικά καθώς δίνει μια θλιβερή εικόνα για την κοινωνική πρόνοια.
Συντηρείται επίσης η αιμοδοτική άδεια από την εργασία που αν αυτό δεν αποτελεί τρόπο δωροδοκίας του αιμοδότη σίγουρα αποτελεί αιτία αποπροσανατολισμού του αλτρουιστικού συναισθήματος που πρέπει να τον καθοδηγεί.
Η εσφαλμένη προσέγγιση – προκειμένου να δώσει κάποιος αίμα – εκπαραθυρώνει το ιδανικό της εθελοντικής αιμοδοσίας με εκφράσεις όπως, δώσε αίμα για να εξεταστείς ,δώσε αίμα για να χειρουργηθείς, δώσε αίμα για να πάρεις κάρτα και να το έχεις όταν το χρειάζεσαι , δώσε αίμα για να πάρεις άδεια από την εργασία ή τέλος για να ανανεωθεί το αίμα σου.
O υποψήφιος αιμοδότης οφείλει να ζητά και να εξετάζεται σε περίπτωση που υπάρχουν υποψίες, για σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και να μην επιτρέπει να μπει στην αιμοδοσία αίμα αμφιβόλου ποιότητας. Η εθελοντική αιμοδοσία δεν είναι ανταποδοτική πράξη, δεν αποσκοπεί σε ανταλλάγματα. Το αίμα αναπαράγεται αυτόματα στον ανθρώπινο οργανισμό και δεν χρειάζεται ανάπαυση μετά την αιμοδοσία.
Πρέπει να προσφέρεται σε τακτική βάση από τον υγιή πληθυσμό για να υπάρχει πάντα διαθέσιμο για όποιον το χρειάζεται.
Για να ακριβολογούμε στην Ελλάδα έχουμε μέλλον μπροστά μας
ώστε να αναγάγουμε την εννοούμενη εθελοντική αιμοδοσία
στην αμιγώς αλτρουιστική και να επιτύχουμε το 6% του πληθυσμού να αιμοδοτεί τακτικά ώστε να υπάρχει πάντα διαθέσιμο αίμα, ασφαλές για κάθε περίπτωση. Επιτέλους, πρέπει να ανατραπεί η κινδυνολογία και να πάψουν να συμβαίνουν οι εποχιακές ελλείψεις αίματος που τόσο μαστίζουν ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, τη μικρή μας χώρα.
Σταθμός στην ιστορία της ελληνικής αιμοδοσίας αποτελεί η εμφάνιση των συλλόγων – ομάδων εθελοντών αιμοδοτών μετά την απαγόρευση της εμπορίας του αίματος (1974). Η συμβολή τους στην οργάνωση μαζικών αιμοληψιών και την συλλογή αίματος είναι πολύτιμη. Ωστόσο συντηρούνται ακόμα έκπτωτες – επί εικοσαετίας – εκφράσεις, όπως, τράπεζα αίματος, φιάλη ή μπουκάλα αίματος, διαχειριστής αίματος και απόθεμα αίματος.
Σύμφωνα με τις διακηρύξεις του διεθνούς ερυθρού σταυρού και της παγκόσμιας οργάνωσης υγείας επιδίωξη κάθε χώρας πρέπει να είναι
η επάρκεια και η ασφάλεια αίματος σε εθνικό επίπεδο που να απορρέει από καθαρά εθελοντική προσφορά αίματος.
Ο εθελοντής αιμοδότης όπως ορίστηκε από το συμβούλιο της Ευρώπης είναι ένα άτομο που δίνει αίμα με την ελεύθερη θέληση του και δε δέχεται καμία πληρωμή γι αυτό – είτε με την μορφή χρημάτων, είτε με υποκατάστατο τους όπως, η άδεια από την εργασία για χρονικό διάστημα πάνω από το απαιτούμενο για την μετακίνηση προς και από την υπηρεσία αιμοδοσίας.
Θα ήταν αρκετό να είχαμε 200.000-300.000 εθελοντές αιμοδότες που να αιμοδοτούν 2-3 φορές το χρόνο συστηματικά ώστε να καλύπτονται οι εθνικές μας ανάγκες από εθελοντικά προσφερόμενο αίμα απαραίτητο για την ασφάλεια των μεταγγίσεων.
Είναι καταφανές ότι πρέπει να καταβληθεί αγώνας στον τομέα της ενημέρωσης, της εξάλειψης της άγνοιας, της ημιμαθείας, της καταπολέμησης της κοινωνικής αδιαφορίας, του ψυχολογικού και τραυματικού φόβου, της μεταστροφής του ατόμου που αντιτίθεται στην αιμοδοσία, της παρακίνησης των συναισθημάτων, της παρότρυνσης σε συμμετοχή, της ενθάρρυνσης του αλτρουιστή αιμοδότη και προπάντων της διατήρησης του.
Αυτό είναι δυνατό να γίνει σε ατομικό επίπεδο με την ενημέρωση του πληθυσμού για την κοινωνικοκεντρική ευθύνη του καθενός απέναντι στο εθνικό ζήτημα της αυτάρκειας αίματος από εθελοντικά προσφερόμενο αίμα και σε ομαδικό επίπεδο σε συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα, εργοστάσια, εταιρίες, δημόσιους οργανισμούς, τράπεζες, συλλόγους, δημοτικές περιφέρειες, ενορίες, επαρχιακές πόλεις και νησιά όπου να οργανώνονται αιμοδοσίες υπέρ των εθνικών αναγκών και όχι υπέρ των αναγκών μεμονωμένων αιμοδοτών ή ομάδων αυτών.
Οφείλουμε να ενθαρρύνουμε ομάδες πληθυσμού να προσφέρουν αίμα καθαρά εθελοντικά, χωρίς να αποσκοπούν στην ανταποδοτικότητα του αίματος που προσφέρουν.
Ο ενιαίος τρόπος προσέγγισης και η σωστή πληροφόρηση του πληθυσμού θα συμβάλλει στην εθνική επάρκεια αίματος ανεξάρτητα από πίεση και στην ασφάλεια των μεταγγίσεων συνεπώς αναπτύσσεται και πολύτιμη σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε υπηρεσίες αιμοδοσίας, αιμοδότες και ασθενείς.
Όχι εσφαλμένη προσέγγιση του ατόμου προκειμένου να αιμοδοτήσει, όχι πίεση στο συγγενικό περιβάλλον των ασθενών την τελευταία στιγμή της ανάγκης, όχι προσδιορισμός της κατεύθυνσης του αίματος που προσφέρει ο αιμοδότης για κάποιον ασθενή ή ομάδα αιμοδοτών, όχι χρεοπίστωση στην κάρτα του αιμοδότη, πράξη που συντηρεί μια τακτική συναλλαγής μαζί του και η διαχείριση του αίματος, ορθώς, στα χέρια των γιατρών όπως ορίζει η οδηγία της ευρωπαϊκής επιτροπής και όχι στα χέρια του ίδιου του αιμοδότη ή της ομάδας αιμοδοτών. Συμμετοχή των ομάδων αιμοδοτών στην οργάνωση αιμοληψιών, έλεγχος του πληθυσμού σαν υποχρέωση της πολιτείας ώστε να ενταχθεί στο αιμοδοτικό δυναμικό, όχι στη νοοτροπία της τράπεζας αίματος, ενιαίος τρόπος λειτουργίας των υπηρεσιών αιμοδοσίας και συντονισμός στην διαχείριση του αίματος για την κάλυψη των εθνικών αναγκών.
Το αίμα είναι ο φορέας της ζωής και ως αναντικατάστατο θεραπευτικό μέσο η μόνη πηγή του είναι ο άνθρωπος. Ούτε παράγεται, ούτε αντικαθίσταται, ούτε αγοράζεται, ούτε πωλείται, ούτε πιστώνεται, μόνο προσφέρεται.
Φιλανθρωπία, επιτακτικό καθήκον ή ηθικό χρέος; ό,τι και αν ισχύει αδιαμφισβήτητα όπως λέει κι ο λαός “-αχρείαστο να είναι το αίμα, αλλά πρέπει να υπάρχει”.
Όπως η ανάγκη σε αίμα αφορά όλους σχεδόν σε κάποια φάση της ζωής τους, έτσι κι η αιμοδοτική προσφορά πρέπει να είναι υποχρέωση όλων. Κάθε μονάδα αίματος παραπάνω είναι νίκη, κάθε πολίτης που δεν λέει,
“- ποτέ δεν υπήρξε ανάγκη να δώσω αίμα”, αυτό είναι νίκη.
Ναι στη διαδικασία του μετέχω, όχι στη διαδικασία του δίνω και παίρνω.
ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ ΨΥΧΑΡΗ
Επισκέπτρια Υγείας τα τελευταία 22 χρόνια στο Κέντρο Αιμοδοσίας του Νοσοκομείου Νίκαιας .
Παρακολούθηση στην Ευρώπη και Αμερική, προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης στελεχών αιμοδοσίας , Πανελλήνιων Συνεδρίων AIDS, Εθελοντικής Αιμοδοσίας, Μεταγγισιοθεραπείας, Αιμοσφαιρινοπαθειών, Αιμοεπαγρύπνησης, Αμφικτυονιών Συλλόγων Εθελοντών Αιμοδοσιών, παρουσίαση θεμάτων αιμοδοσίας σε τηλεοπτικούς , ραδιοφωνικούς σταθμούς και σε περιοδικά κοινού ενδιαφέροντος.
Οργάνωση πολυπληθών αιμοληψιών σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, εργοστάσια, εταιρίες, δημόσιες υπηρεσίες, συλλόγους, δήμους και κοινότητες,επαρχιακές πόλεις και νησιά ,οργάνωση εκδηλώσεων τιμής και βράβευσης αιμοδοτών.
Εθελόντρια στην Ολυμπιάδα 2004, σε λαμπαδηδρομίες εθελοντών αιμοδοτών, σε ανθρωπιστικές αποστολές στην Ουγκάντα και Τανζανία,τιμητικές διακρίσεις.
