Η βιταμίνη D διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στην βέλτιστη ανάπτυξη του σκελετού κατά τη παιδική και εφηβική ηλικία, στη διατήρηση της υγείας των οστών κατά την ενήλικη ζωή καθώς και στην νευρομυϊκή λειτουργία. Επιπλέον, φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο και στη προφύλαξη από διάφορα νοσήματα. Παρά την σημαντική της δράση όμως, είναι γεγονός πως ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού έχει ανεπάρκεια βιταμίνης D.
Η δράση της βιταμίνης D στον σκελετό
Η πλέον γνωστή και από καιρό καθιερωμένη ωφέλεια της βιταμίνης D είναι η ικανότητά της να βελτιώνει την υγεία των οστών και του μυοσκελετικού συστήματος. Το σώμα χρειάζεται βιταμίνη D για να απορροφήσει το ασβέστιο. Τα παιδιά λοιπόν χρειάζονται βιταμίνη D για να χτίσουν γερά οστά και οι ενήλικοι για να τα διατηρήσουν υγιή.
Έχει πλέον τεκμηριωθεί ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει σοβαρότατες συνέπειες: προκαλεί ανάπτυξη αδύναμων οστών και μεγάλη απώλεια οστικής μάζας (οστεοπενία), επιταχύνει και επιδεινώνει την οστεοπόρωση, η σοβαρή έλλειψή της μπορεί να προκαλέσει «οστεομαλακία» (νόσος που επιδεινώνει την μυϊκή αδυναμία, με άμεσο κίνδυνο τις πτώσεις και τα κατάγματα). Ακόμη, η ανεπάρκεια της βιταμίνης D έχει σαν συνέπεια τη μείωση της απορρόφησης του ασβεστίου, την αύξηση της παραθορμόνης (δηλαδή τον δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό), ο οποίος με τη σειρά του αυξάνει τον κίνδυνο για οστεοπόρωση και κατάγματα.
Εκτός όμως από τα οστά, σχεδόν κάθε όργανο και ιστός του σώματος (συμπεριλαμβανομένων και του εγκεφάλου, της καρδιάς, των μυών και του ανοσοποιητικού συστήματος) διαθέτει υποδοχείς βιταμίνης D, γεγονός που υποδηλώνει ότι τη χρειάζονται για να λειτουργούν.
Οι «εξωσκελετικές» δράσεις της βιταμίνης D
Δεδομένα από πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως η ανεπάρκεια βιταμίνης D αυξάνει τον κίνδυνο να εκδηλωθούν: καρκίνος του μαστού και του προστάτη, υπέρταση και καρδιαγγειακές νόσοι, οστεοαρθρίτιδα και διαταραχές του ανοσοποιητικού, που μπορεί να προκαλέσουν λοιμώξεις και αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο διαβήτης τύπου 1 και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Εάν τα ευρήματα αυτά επιβεβαιωθούν από μεγάλες κλινικές μελέτες, η βιταμίνη D θα αποτελέσει σημαντικότατο όπλο στη θεραπευτική φαρέτρα για την πρόληψη των νοσημάτων αυτών.
Η διάγνωση της έλλειψης βιταμίνης D
Ο καλύτερος τρόπος για να δει κανείς εάν έχει επάρκεια ή ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι να μετρήσει, με μία απλή λήψη αίματος, τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D(γράφεται και 25(ΟΗ) D).
Από πού μπορούμε να πάρουμε βιταμίνη D
Οι περισσότεροι άνθρωποι ακολουθούν έναν τρόπο ζωής που τους εμποδίζει να τροφοδοτήσουν τον οργανισμό τους με όση βιταμίνη D χρειάζεται, κύρια πηγή της οποίας(το 90%) είναι η υπεριώδης ακτινοβολία Β του ήλιου (UVΒ). Βιταμίνη D μπορούμε να λάβουμε (το 10%) και μέσα από κάποια τρόφιμα όπως: τα λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλα, μουρούνα και τόνος), το εμπλουτισμένο γάλα, τα δημητριακά και ο χυμός πορτοκαλιού, σπανίως όμως είναι εφικτό να προσλάβει κάποιος τις απαιτούμενες ποσότητες μέσω του φαγητού.
Ποίος βρίσκεται σε κίνδυνο για έλλειψη βιταμίνης D;
Οι κάτοικοι της Δύσης παράγουν βιταμίνη D κυρίως το καλοκαίρι, οπότε φορούν λίγα ρούχα και εκτίθενται πιο συστηματικά στον ήλιο. Ωστόσο, όσο λιγότερο εκτίθεται κάποιος στον ήλιο, όσο πιο σκούρο είναι το δέρμα του και όσο περισσότερο αντηλιακό χρησιμοποιεί, τόσο λιγότερη προβιταμίνη D παράγει το δέρμα του. Όσοι δε αποφεύγουν συστηματικά την ηλιακή ακτινοβολία, π.χ. τα βρέφη και όσοι ζουν σε γηροκομεία ή ιδρύματα από τα οποία σπανίως βγαίνουν, κινδυνεύουν να παρουσιάσουν σοβαρή ανεπάρκεια της βιταμίνης. Τέλος, οι παχύσαρκοι ή σοβαρά υπέρβαροι καθώς και αυτοί που πάσχουν από μερικά νοσήματα, όπως του γαστρεντερικού συστήματος, έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανεπάρκεια βιταμίνης D.
Οι συστάσεις
Το Εθνικό Ίδρυμα Οστεοπόρωσης των ΗΠΑ(National Osteoporosis Foundation) συστήνει σε ενήλικες μέχρι 50 ετών τη λήψη 400-800 ΙU βιταμίνης D την ημέρα και οι άνω των 50 ετών 800- 1000 ΙU την ημέρα. Επίσης, πολλοί ειδικοί συνιστούν την καθημερινή λήψη ενός συμπληρώματος των 1.000 έως 2.000 ΙU για όλους όσοι δεν εκτίθενται στον ήλιο, για τις εγκύους, για τις μητέρες που θηλάζουν τα μωρά τους και για όσους έχουν περάσει την ηλικία των 50. Όλοι οι άλλοι πρέπει να βγαίνουμε το καλοκαίρι στον ήλιο. Η καθημερινή έκθεση στον ήλιο, 10-15 λεπτά (όχι απαραίτητα της ώρες υψηλής ηλιοφάνειας) είναι αρκετή. Ασφαλώς, δεν θα πρέπει να φοράμε αντηλιακό ή/και πολλά ρούχα. Αντηλιακό πρέπει να βάζουμε μόνο στο πρόσωπο (αυτό πρέπει πάντοτε να είναι προστατευμένο).
… και μην ξεχνάτε: ο σημαντικός ρόλος της Βιταμίνης D στην απορρόφηση του ασβεστίου και την εναπόθεσή του στα οστά, την καθιστούν εντελώς απαραίτητη στον οργανισμό, καθώς και απαραίτητο συστατικό των συμπληρωμάτων ασβεστίου.
Νίκος Τσακαλάκος
Ενδοκρινολόγος
Διευθυντής του Τμήματος Κλιμακτηρίου-Οστεοπόρωσης του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.Tέλειωσε τις βασικές ιατρικές του σπουδές στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια μετέβη στο , στο Πανεπιστήμιο του Stellenbosch, όπου έλαβε την ειδικότητα τηςΠαθολογίας- Ενδοκρινολογίαςκαι συμπλήρωσε την Διδακτορική του Διατριβήμε Θέμα το Διαβήτη Εγκυμοσύνης με την οποία και πρότεινε μία νέα θεωρίαγια την Μακροσωμία των νεογνών από διαβητικές μητέρες. Εκεί ο καθηγητής του, Prof. Stephen Hough, μαθητής του διάσημου και αείμνηστου Aviolli, του μετέδωσε τον ενθουσιασμό για την οστεοπόρωσηπου συνέχισε με αμείωτο ενδιαφέρον και όταν επέστρεψε στην Ελλάδα.
Για χρόνια ειδικός συνεργάτηςκαι υπεύθυνοςγια ένα διάστημα της Κλινικής Οστεοπόρωσηςτου τέως Ερευνητικού Κέντρου Οστεοπόρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και νυν Εργαστηρίου ΈρευναςΠαθήσεων Μυοσκελετικού Συστήματος ΄΄Θ. Γαροφαλίδης΄΄, προσέφερε σημαντικό ερευνητικό και διδακτικό έργο.
Το 1993-1994 ήταν αντιπρόεδρος και το διάστημα 1995-1996 διετέλεσε Πρόεδρος τηςΕλληνικής Εταιρείας Μελέτης Μεταβολισμούτων Οστών (ΕΕΜΜΟ), της επίσημης Εταιρείας Οστεοπόρωσης στην Ελλάδα.
Εχει σημαντικό αριθμό εργασιών, εκτεταμένη εμπειρία σε διδακτικό και κλινικό έργο και είναι τακτικός κριτής εργασιών για περιοδικά και συνέδρια. Είναι επίσης ενεργόμέλοςπολλών Επιστημονικών Εταιρειών στην Ελλάδα και το εξωτερικόμεταξύ των οποίων:
ΕΕΜΜΟ,
ΕΛΙΟΣ(Ελληνικό Ίδρυμα Οστεοπόρωσης),
Society for Bone and Mineral Research,
International Society for Bone Densitometry,
Menopause Society,
Diabetes Association,
Society of Gynecologic,
Menopause Societyκα.
Για όλα αυτά θεωρείται στη χώρα του σαν ΄΄Thought Leader΄΄στην Οστεοπόρωσηκαι τα λοιπά Μεταβολικά Νοσήματα. Το 1996 ίδρυσε και από τότε είναι Διευθυντήςτου ΤμήματοςΕνδοκρινολογίας- Διαβήτη και Οστεοπόρωσης του Νοσοκομείου ΄΄ΙΑΣΩ΄΄στην Αθήνα. Το Νοσοκομείο ΄΄ΙΑΣΩ΄΄ είναι το μεγαλύτερο Γυναικολογικό και Μαιευτικό Νοσοκομείο της Ελλάδας στον ιδιωτικό τομέα. Από τον Δεκέμβριο του 2006 μέχρι σήμερα είναι Διευθυντής του Τμήματος Κλιμακτηρίου-Οστεοπόρωσης του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
