Η μύτη, εκτός από το σοβαρό ρόλο που παίζει στην εμφάνιση του προσώπου μας, είναι ένα ευαίσθητο όργανο, που έχει σαν αποστολή τον κλιματισμό του αέρα που εισπνέουμε, αλλά και την αίσθηση της όσφρησης.Πίσω από τα δύο ρουθούνια, μέσα στο πρόσωπό μας, κρύβεται μία πολύπλοκη κατασκευή, σε σχήμα πυραμίδας, που χωρίζεται στα δύο με έναν τοίχο από χόνδρο και κόκκαλο, το ρινικό διάφραγμα.
Στα πλαϊνά εσωτερικά τοιχώματα της πυραμίδας υπάρχουν τρεις μακρόστενες οστέινες προεξοχές σε κάθε πλευρά, που λέγονται ρινικές κόγχες. Όλο το εσωτερικό αυτής της κατασκευής καλύπτεται από ένα ευαίσθητο βιολογικό ύφασμα, τον βλεννογόνο. Ο βλεννογόνος θερμαίνει και υγραίνει τον αέρα που εισπνέουμε, ενώ παράλληλα τον φιλτράρει από βλαβερές ουσίες και σωματίδια, ώστε να περάσει αβλαβής προς τους πνεύμονες.
Κατά την εισπνοή, ένα μέρος του αέρα διοχετεύεται προς την ανώτερη (και στενότερη) περιοχή της πυραμίδας, όπου βρίσκεται το όργανο της όσφρησης, και έτσι γίνονται αντιληπτές οι ουσίες που έχουν οσμή και είναι διαλυμένες σε αυτόν.
Ένας αυτόματος μηχανισμός, που δεν ελέγχεται από τη θέλησή μας, έχει την ικανότητα να προκαλεί διόγκωση του βλεννογόνου της μύτης, όταν οι συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος το απαιτούν. Όταν λοιπόν κάνει κρύο, ο βλεννογόνος διογκώνεται και η κοιλότητα της μύτης στενεύει. Έτσι, ο εισπνεόμενος αέρας καθυστερεί να περάσει προς τον φάρυγγα, και η μύτη «προλαβαίνει» να τον ζεστάνει και να του δώσει την υγρασία που χρειάζεται. Αντίθετα, όταν κάνει ζέστη, ο βλεννογόνος ξεπρήζεται και η δίοδος του αέρα είναι πιο εύκολη. Δυστυχώς, συχνά αυτό το αυτόματο κλιματιστικό μηχάνημα απορρυθμίζεται, και ο βλεννογόνος διογκώνεται τότε που δεν υπάρχει λόγος. Αυτό γίνεται αντιληπτό στον ασθενή σαν δυσκολία στην αναπνοή, δηλαδή μπούκωμα της μύτης.
Το μπούκωμα της μύτης μπορεί να εκδηλώνεται μόνο κάποιες ώρες της ημέρας, όπως το βράδυ, είτε να υπάρχει όλη την ημέρα, και να παρενοχλεί τις καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς. Το βραδυνό μπούκωμα κατά κανόνα συνδυάζεται με ροχαλητό. Οι ασθενείς με ρινική απόφραξη οδηγούνται συχνά σε κατάχρηση αποσυμφορητικών σπρέι, επιδεινώνοντας με αυτό τον τρόπο το πρόβλημά τους. Το μπούκωμα της μύτης συνήθως αποτελεί εκδήλωση μιας χρόνιας φλεγμονής, που λέγεται Χρόνια Ρινίτιδα.
Η χρόνια ρινίτιδα, στις περισσότερες περιπτώσεις, μπορεί να χωριστεί σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Την Αλλεργική Ρινίτιδα και την Χρόνια Μη Αλλεργική Ρινίτιδα. Στην Αλλεργική Ρινίτιδα η αιτία της απορρύθμισης είναι μία ή περισσότερες συγκεκριμένες ουσίες, που προκαλούν μία έντονη αντίδραση όταν έλθουν σε επαφή με το βλεννογόνο της μύτης. Οι ουσίες αυτές βρίσκονται στον αέρα, γι αυτό λέγονται αερο-αλλεργιογόνα.
Μπορεί να κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα όλο το χρόνο, όπως στοιχεία ή περιττώματα από μικροσκοπικά ζωϋφια, τα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού, μύκητες (μούχλα), και το τρίχωμα των κατοικίδιων ζώων, ή να κυκλοφορούν στον αέρα μόνο συγκεκριμένες εποχές του χρόνου, όπως η γύρη διαφόρων φυτών και δένδρων. Στη Χρόνια Μη Αλλεργική Ρινίτιδα δεν υπάρχει επίσημος εχθρός με ονοματεπώνυμο, αλλά μία γενικότερη υπερευαισθησία του βλεννογόνου της μύτης, που αντιδρά υπερβολικά σε διάφορα μη ειδικά ερεθίσματα, όπως είναι οι διαφορές θερμοκρασίας και υγρασίας, ή απλά είναι εκδήλωση απορρύθμισης του αυτόνομου νευρικού συστήματος, που ελέγχει τη λειτουργία του βλεννογόνου.
Εκτός από τη Ρινίτιδα, δυσκολία στην αναπνοή μπορεί να προκαλέσουν και κατασκευαστικές ανωμαλίες στο εσωτερικό της μύτης. Η συχνότερη από αυτές είναι η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, στην οποία ο διαχωριστικός τοίχος της ρινικής κοιλότητας έχει μια μικρή ή μεγαλύτερη απόκλιση προς τη μία πλευρά, και επηρεάζει τη ροή του αέρα, δυσκολεύοντας την αναπνοή.
Άλλη συχνή ανατομική αιτία ρινικής απόφραξης είναι η υπερτροφία των ρινικών κογχών, που βρίσκονται στο πλάγιο τοίχωμα της μύτης. Αυτή η υπερτροφία τις περισσότερες φορές δεν είναι πραγματική υπερπλασία του οστού της κόγχης, αλλά μία μόνιμη διόγκωση του βλεννογόνου που την καλύπτει, σαν αποτέλεσμα της χρόνιας ρινίτιδας.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών που ζητούν τη βοήθεια του ειδικού γιατρού με κύριο ενόχλημα το μπούκωμα της μύτης, έχει συνδυασμό κατασκευαστικού προβλήματος (συνήθως σκολίωση ρινικού διαφράγματος) και λειτουργικής απόφραξης, δηλαδή χρόνια ρινίτιδα. Επομένως, η ορθή αντιμετώπιση της ρινικής απόφραξης αυτών των ασθενών πρέπει να περιλαμβάνει αντιμετώπιση και των δύο σκελών προβλήματος. Το σκολιωτικό διάφραγμα πρέπει να ευθειασθεί χειρουργικά, πιθανώς σε συνδυασμό με μείωση του όγκου των διογκωμένων ρινικών κογχών, αλλά παράλληλα είναι εξίσου απαραίτητο να γίνει σωστή διαγνωστική προσέγγιση και θεραπεία της ρινίτιδας.
Η διόρθωση της σκολίωσης του ρινικού διαφράγματος σήμερα γίνεται με απλό και ανώδυνο τρόπο. Η εξέλιξη των χειρουργικών τεχνικών επιτρέπει την ολοκλήρωση της διαδικασίας σε ένα εικοσιτετράωρο, χωρίς πόνο ή πρήξιμο, ενώ δεν είναι πλέον απαραίτητος ο πωματισμός της μύτης με γάζες, οι οποίες ενοχλούν πολύ όσο βρίσκονται μέσα στη μύτη (παραδοσιακά μία με τρεις μέρες), αλλά περισσότερο όταν αφαιρούνται.
Η μείωση του όγκου των υπερτροφικών ρινικών κογχών γίνεται με διάφορες τεχνικές, από τις οποίες η πλέον σύγχρονη είναι η χρήση ειδικής συσκευής μικροεκτομής (shaver), η οποία μειώνει τον όγκο μέσα από μία μικροσκοπική τομή δύο χιλιοστών, χωρίς να καταστρέφει τον βλεννογόνο στην επιφάνεια. Άλλες τεχνικές που χρησιμοποιούνται συχνά είναι η χρήση ραδιοσυχνοτήτων και Laser, οι οποίες κάνουν ελεγχόμενη θερμική βλάβη (καυτηρίαση) στην κόγχη.
Η σωστή διαγνωστική προσέγγιση της χρόνιας ρινίτιδας περιλαμβάνει, πέρα από το λεπτομερές ιστορικό, τις δερματικές δοκιμασίες αλλεργίας και πιθανώς ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις αίματος, για να εντοπισθεί το πιθανό υπεύθυνο αλλεργιογόνο. Αν ο έλεγχος εντοπίσει συγκεκριμένη αλλεργία, τότε στα πλαίσια της θεραπευτικής αντιμετώπισης, προτείνονται μέτρα αποφυγής του υπεύθυνου αλλεργιογόνου, και επιπλέον δίδεται η δυνατότητα της απευαισθητοποίησης, αν η αρχική φαρμακευτική αγωγή δεν αποδώσει. Η απευαισθητοποίηση είναι μία μακροχρόνια θεραπευτική διαδικασία (συνήθως διαρκεί 3 με 5 χρόνια), κατά την οποία, με εμβόλια ή υπογλώσσιες σταγόνες, επιτυγχάνεται η σταδιακή απαλλαγή από τη συγκεκριμένη αλλεργία.
Συμπερασματικά, το μπούκωμα της μύτης μπορεί να οφείλεται είτε σε κατασκευαστικές ανωμαλίες του εσωτερικού της μύτης, είτε σε λειτουργική απόφραξη, λόγω μιάς χρόνιας φλεγμονής, είτε (τις περισσότερες φορές) και στα δύο. Ο ειδικός γιατρός θα υποδείξει, μετά από λεπτομερή εκτίμηση της κάθε περίπτωσης, την καταλληλότερη αντιμετώπιση. Οι σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές έχουν μετατρέψει δύσκολες και παραδοσιακά επώδυνες επεμβάσεις σε απλές και ανώδυνες διαδικασίες. Η σημαντική αυτή μείωση της ταλαιπωρίας επιτρέπει πλέον σε πολλούς ασθενείς που δίσταζαν να επιλύσουν το πρόβλημά τους λόγω κακών αντίστοιχων εμπειριών φίλων και γνωστών, να προχωρήσουν στην επέμβαση που χρειάζονται. Με απλό και ανώδυνο τρόπο, μπορούν να απαλλαγούν από το ενοχλητικό σύμπτωμα, που παρενοχλεί τις καθημερινές δραστηριότητες και τον ύπνο τους και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
Δρ. Τιμολέων Τερζής
Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ρινολογικού Κέντρου Αθηνών
