Τροφική αλλεργία στο κατώφλι του 21ου Αιώνα Στρατηγικές Πρόληψης

Η συχνότητα της αλλεργίας στις τροφές παρουσιάζει σημαντική αύξηση κατά την τελευταία 20ετία στις βιομηχανοποιημένες χώρες και υπολογίζεται σε ποσοστό περίπου 6-8% των βρεφών και νηπίων, ενώ σε μερικά μέρη του κόσμου φθάνει σε ποσοστό 12%. Σε περίπτωση στην οικογένεια υπάρχει ιστορικό αλλεργικών νοσημάτων, τότε το ποσοστό των παιδιών που θα αναπτύξει αλλεργία είναι πολλαπλάσιο και μπορεί να φθάσει το 80%.

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΙ ΑΛΛΕΡΓΙΑ;
Τρεις είναι οι παράγοντες που καθορίζουν την ανάπτυξη της τροφικής αλλεργίας στα βρέφη και τα παιδιά είναι:
1. Η γενετική προδιάθεση, δηλαδή η ύπαρξη ιστορικύ αλλεργίας σε τουλάχιστον ένα γονέα ή αδελφό (ή)
2. Η πρώιμη εισαγωγή στην τροφή του βρέφους αλλεργιογόνων με τις τροφές
3. Το περιβάλλον στο οποίο αυτό μεγαλώνει.

Η ΖΩΗ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΕΥΝΟΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΒΡΕΦΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Η αστικοποίηση με ό,τι αυτή συνεπάγεται, με κύρια χαρακτηριστικά αφ’ ενός τον αυξημένο βαθμό καθαριότητας και αφ’ ετέρου, την έκθεση του αναπτυσσόμενου οργανισμού σε ποικίλα ενδοοικιακά και εξωοικιακά αεροαλλεργιογόνα (παθητικό κάπνισμα, μόλυνση του περιβάλλοντος κ.ά.), σε συνδυασμό με τη διαφοροποίηση των διαιτητικών συνηθειών κυρίως κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους, όταν ο εντερικός φραγμός του εντερικού βλεννογόνου δεν έχει ακόμη ωριμάσει, θεωρούνται ως οι κατ’ εξοχήν παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη αλλεργικών νοσημάτων σε άτομα με γενετική προδιάθεση.

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ «ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ» ΚΑΙ Η ΑΛΛΕΡΓΙΑ
Η «Θεωρία της υγιεινής διαβίωσης» βασίσθηκε στην αρχική διαπίστωση ότι τα αλλεργικά νοσήματα είναι νοσήματα που απασχολούν τις βιομηχανοποιημένες χώρες και όχι τις χώρες της Αφρικής ή της Ασίας. Κατά τον ίδιο τρόπο, είναι νοσήματα που απασχολούν κυρίως τις μεγάλες πόλεις των βιομηχανοποιημένων χωρών και πολύ λιγότερο τα χωριά που ασχολούνται με κτηνοτροφία. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, η ζωή στην πόλη χαρακτηρίζεται από υψηλού βαθμού καθαριότητα και έλλειψη λοιμωδών ερεθισμάτων (από μικρόβια ή παράσιτα) σε συνδυασμό με αυξημένη μόλυνση του περιβάλλοντος. Τα βρέφη και τα παιδιά που ζουν στις μεγάλες πόλεις δεν έρχονται σε επαφή με μικρόβια αλλά μόνο με τα τροφικά αλλεργιογόνα, τα οποία ερεθίζουν το ανοσολογικό σύστημα του βρέφους μονομερώς, με αποτέλεσμα την έκκρυση ουσιών οι οποίες ευαισθητοποιούν τον οργανισμό. Η συνεχής επαφή με μικρόβια, πράγμα που συμβαίνει στις χώρες της Αφρικής και της Ασίας όπου η αλλεργία είναι σπάνια, τπροκαλεί ερεθισμό του ίδιου ανοσολογικού συστήματος προς την αντίθετη κατεύθυνση που συνοδεύεται με έκκρυση άλλου τύπου ουσιών. Τελικό αποτέλεσμα είναι η επίτευξη ανοσολογικής ισορροπίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η επαφή του συγκεκριμένου βρέφους με τα τροφικά αλλεργιογόνα δεν το ευαισθητοποιεί και το βρέφος δεν αναπτύσσει αλλεργίες.

Η ΖΩΗ ΣΕ ΦΑΡΜΕΣ ΚΑΙ ΚΟΝΤΑ ΣΕ ΖΩΑ (ΑΓΕΛΑΔΕΣ, ΠΡΟΒΑΤΑ κ.ά.) ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΕΡΓΙΑ
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η ζωή σε φάρμες και κοντά σε στάβλους προστατεύει από την αλλεργία, σε αντίθεση με τη ζωή σε αστικοποιημένες περιοχές. Επιπλέον, η απλή έκθεση στην εντεροτοξίνη μικροβίων φαίνεται από νεότερες μελέτες επίσης να προστατεύει από την ανάπτυξη αλλεργίας, καθώς έχει πρόσφατα δειχτεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η έκθεση σε εντεροτοξίνη Gram- μικροβίων, τόσο μικρότερη είναι η συχνότητα της αλλεργίας. Στις μεγάλες πόλεις το βρέφος και το παιδί που ζεί και μεγαλώνει σε μεγάλες πόλεις εκθέτει το ανοσολογικό του σύστημα σε μονομερή ερεθισμό από την επαφή που έχει με τα τροφικά αλλεργιογόνα, ευαισθητοποιείται σε κάποιο ή κάποια από αυτά (ανάλογα και τη γενετική προδιάθεση που έχει) με αποτέλεσμα μετά επανειλημμένη επαφή με τα αλλεργιογόνα να αναπτύσσει αλλεργικά νοσήματα.

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΛΛΕΡΓΙΑΣ
Τα συμπτώματα της τροφικής αλλεργίας είναι αμέσου τύπου και εκδηλώνονται λίγα λεπτά έως ώρες μετά τη λήψη του αλλεργιογόνου, είτε επιβραδυνόμενου τύπου και εκδηλώνονται μετά από πολλές ώρες ή και ημέρες από τη λήψη του αλλεργιογόνου. Οι εκδηλώσεις αλλεργικής αντίδρασης αμέσου τύπου περιλαμβάνουν το αγγειοοίδημα, τη ρινοεπιπεφυκίτιδα, το βήχα ή τη δύσπνοια, την κνίδωση κ.ά, ενώ σπανιότερα μπορούν να περιλάβουν το αναφυλακτικό shock. Η επιβραδυνόμενη αλλεργική αντίδραση εκδηλώνεται με συμπτώματα από το δέρμα, όπως είναι η ερυθρότητα, η ξηροδερμία ή το έκζεμα και από το πεπτικό σύστημα, με συμπτώματα όπως δυσκολία στη σίτιση ή ανορεξία, εμέτους, διάρροιες ή αιμορραγικές κενώσεις, κωλικούς ή έντονη ευερεθιστότητα και/ή ελλιπή πρόσληψη βάρους. Η πρώιμη ευαισθητοποίηση του βρέφους και οι εκδήλωση αλλεργίας είτε από το δέρμα είτε από το πεπτικό σύστημα, προδιαθέτουν το παιδί στο να είναι ευάλωτο σε μεγαλύτερη ηλικία σε αεροαλλεργιογόνα. Το αποτέλεσμα είναι ότι εάν δεν αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι πρώιμες εκδηλώσεις της τροφικής αλλεργίας κατά τον 1ο χρόνο της ζωής το παιδί έχει μεγάλη πιθανότητα να αναπτύξει κατά τα μετέπειτα χρόνια αλλεργικές εκδηλώσεις από το αναπνευστικό σύστημα (αλλεργική ρινίτιδα, ρινοεπιπεφυκίτιδα και τέλος, άσθμα).

ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ
Η πρώιμη ευαισθητοποίηση του βρέφους και οι εκδήλωση αλλεργίας είτε από το δέρμα είτε από το πεπτικό σύστημα, προδιαθέτουν το παιδί στο να είναι ευάλωτο με την πάροδο των χρόνων, σε αεροαλλεργιογόνα. Το αποτέλεσμα είναι ότι εάν δεν αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι πρώιμες εκδηλώσεις της τροφικής αλλεργίας κατά τον 1ο χρόνο της ζωής, το παιδί να διατρέχει κίνδυνο να αναπτύξει κατά τα μετέπειτα χρόνια αλλεργικές εκδηλώσεις από το αναπνευστικό σύστημα (αλλεργική ρινίτιδα, ρινοεπιπεφυκίτιδα και τέλος, άσθμα). Η παραπάνω διαδικασία ονομάζεται «αλλεγική παρέλαση» (allergic march). Η αποτελεσματική θεραπεία των πρώιμων εκδηλώσεων της αλλεργίας στο βρέφος κατά τον 1ο χρόνο της ζωής του, με την υπαγωγή του βρέφους σε υποαλλεργιογονική δίαιτα, μπορεί να αναχαιτήσει το συνεχιζόμενο ερεθισμό από τα τροφικά αλλεργιογόνα και να ανακόψει την αλλεργική παρέλαση, προστατεύοντας το βρέφος από τη μελλοντική ανάπτυξη αναπνευστικών προβλημάτων και βρογχικού άσθματος.

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΑΣ
Οι στρατηγικές πρόληψης της τροφικής αλλεργίας περιλαμβάνουν την πρωτογενή, τη δευτερογενή και την τριτογενή πρόληψη. Η πρώτη στοχεύει στην εμπόδιση της ευαισθητοποίησης του βρέφους υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη αλλεργίας. Η δεύτερη στοχεύει στην εμπόδιση της έκλυσης κλινικών συμπτωμάτων στα ήδη ευαισθητοποιημένα βρέφη. Η τρίτη στοχεύει στην αναχαίτιση της αλλεργικής παρέλασης μέσω της ευόδωσης της ανοχής στα βρέφη τα οποία έχουν ήδη εκδηλώσει συμπτώματα αλλεργίας.

Στον Πίνακα που ακολουθεί περιλαμβάνονται οι συστάσεις της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδιατρικής Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας (ESPGHAN/ ESPACI ), για την πρωτογενή πρόληψη της τροφικής αλλεργίας σε βρέφη υψηλού κινδύνου

ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΑΣ
Στοχεύει στη θεραπεία των κλινικών εκδηλώβσεων της τροφικής αλλεργίας και στην αναχαίτιση της αλλεργικής παρέλασης. Στην περίπτωση που το τροφικό αλλεργιογόνο που προκαλεί κλινικά συμπτώματα στο παιδί είναι συγκεκριμένο (π.χ. ξηροί καρποί ή θαλασσινά), τότε είναι αρκετή για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, η απομάκρυνσή του συγκεκριμένου αλλεργιογόνου από τη δίαιτα του παιδιού. Στην περίπτωση αλλεργίας στο γάλα αγελάδας, η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση ειδικού βρεφικού γάλατος εκτεταμένης υδρόλυσης της πρωτείνης η αποτελεσματικότητα του οποίου έχει δοκιμαστεί σε κλινικές μελέτες.

Η διάρκεια της υποαλλεργιογονικής δίαιτας κυμαίνεται από 6-9 μήνες στις περιπτώσεις όχι σοβαρής αλλεργικής πάθησης (όπως είναι οι αιμορραγικές κενώσεις σε βρέφος λίγων μηνών που παρουσιάζει αλλεργία στο γάλα αγελάδας), έως και τρία χρόνια στις περιπτώσεις εντεροπάθειας και στασιμότητας βάρους από αλλεργία στο γάλα αγελάδας.

Στις περιπτώσεις που η υποαλλεργιογονική δίαιτα αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις σοβαρής αλλεργίας, της λεγόμενης ηωσινοφιλικής οισοφαγίτιδας, γαστρίτιδας ή εντεροπάθειας, τότε συνιστάται ο συνδυασμός της με φαρμακευτική αγωγή.