Πότε χρειάζονται έλεγχο τα παιδιά με τροφική αλλεργία και ποιόν;
Όταν τα παιδιά παρουσιάζουν ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να ελέγχονται για την ύπαρξη αλλεργίας. Στην περίπτωση των εκδηλώσεων πρώιμης αλλεργικής αντίδρασης, το παιδί υποβάλλεται σε δερματικές δοκιμασίες (skin prick tests, patch tests κ.α.) και σε αιματολογικές εξετάσεις (γενική αίματος, IgE, RAST στα τροφικά αλλεργιογόνα), ώστε να εντοπισθούν τα αλλεργιογόνα τα οποία προκάλεσαν την αντίδραση αυτή.
Στη περίπτωση της επιβραδυνόμενης αλλεργικής αντίδρασης, οι παραπάνω εξετάσεις είναι συνήθως αρνητικές και το παιδί παραπέμπεται σε παιδογαστρεντερολόγο, ο οποίος συνήθως το υποβάλλει σε ενδοσκοπικό έλεγχο του πεπτικού και σε βιοψίες. Η ιστολογική εξέταση στο μικροσκόπιο των βιοψιών που έχουν ληφθεί από τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό ή το παχύ έντερο, αναδεικνύει τη βλάβη που έχει προκληθεί στην εσωτερική επιφάνεια του πεπτικού σωλήνα.
Πως αντιμετωπίζεται η τροφική αλλεργία;
Στην περίπτωση που το τροφικό αλλεργιογόνο είναι συγκεκριμένο (π.χ. ξηροί καρποί ή ψάρι), τότε είναι αρκετή η απομάκρυνσή του συγκεκριμένου αλλεργιογόνου από τη δίαιτα του παιδιού, για τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Εάν το τροφικό αλλεργιογόνο είναι το γάλα της αγελάδας, τότε το βρέφος τίθεται σε ειδικό υποαλλεργιογονικό γάλα το οποίο περιέχει πρωτείνη, η οποία έχει υποβληθεί σε εκτεταμένη υδρόλυση, δηλαδή σε κατακερματισμό της σε μικρότερου μοριακού βάρους πεπτίδια. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα γάλατα αυτά είναι ικανά να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα σε 8 από τα 10 βρέφη που παρουσιάζουν αλλεργία στο γάλα αγελάδας.
Η σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων του βρέφους ακολουθεί λίγες ημέρες μετά την έναρξη του ειδικού γάλατος, ενώ η πλήρης εξαφάνισή τους μπορεί να χρειαστεί διάστημα 2-3 εβδομάδων. Ποσοστό 20% των βρεφών με αλλεργία στο γάλα της αγελάδας δεν παρουσιάζουν βελτίωση στο παραπάνω χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να χρειάζονται τη χορήγηση χημικού γάλατος που περιέχει αμινοξέα.
Στην περίπτωση εκδηλώσεων επιβραδυνόμενης αλλεργικής αντίδρασης, ο γιατρός μερικές φορές συνιστά 1 με 2 μήνες μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων να επαναχορηγείται το γάλα αγελάδας για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της αλλεργίας. Η παραπάνω διαδικασία λέγεται πρόκληση. Στην περίπτωση συμπτωμάτων πρώιμης αλλεργικής αντίδρασης η πρόκληση γίνεται μόνο εφ’ όσον το επιτρέψει ο γιατρός και υπό την αυστηρή επιτήρησή του σε συνθήκες νοσοκομείου. Στην περίπτωση συμπτωμάτων επιβραδυνόμενης αλλεργικής αντίδρασης, η πρόκληση γίνεται με σύσταση του γιατρού στο σπίτι. Εάν κατά την πρόκληση το παιδί επανεμφανίσει παρόμοια συμπτώματα όπως και στο παρελθόν ή και συνδυασμό με κάποια άλλα συμπτώματα από αυτά που προαναφέρθηκαν, τότε η σίτιση με το υποαλλεργιογονικό γάλα συνεχίζεται επί μακρόν, σύμφωνα με τις οδηγίες του παιδογαστρεντερολόγου.
Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, την μορφή και την βαρύτητα της αλλεργίας και μπορεί να κυμανθεί από 6 μήνες στις ελαφρές περιπτώσεις, έως τρία χρόνια στις βαρύτερες περιπτώσεις (π.χ. εντεροπάθεια).
Στην περίπτωση που το βρέφος παρουσιάζει συμπώματα από το δέρμα (ατοπική δερματίτιδα) και οι δερματικές δοκιμασίες θέσουν την υποψία ύπαρξης αλλεργίας σε κάποιο τροφικό αλλεργιογόνο, πράγμα που συμβαίνει σε ποσοστό 35-40% των βρεφών με ατοπική δερματίτιδα, τότε η περιποίηση του δέρματος με ειδικά λουτρά και καλλυντικές κρέμες συνδυάζεται με την αφαίρεση του ύποπτου αλλεργιογόνου από το διαιτολόγιο του βρέφους. Στην περίπτωση που το αλλεργιογόνο είναι το γάλα της αγελάδας, συνιστάται η σίτιση του βρέφους με ειδικό γάλα εκτεταμένης υδρόλυσης πρωτείνης, για διάστημα που καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό, με βάση την ηλικία του ασθενούς και την βαρύτητα της κατάστασης.
Τι γίνεται εάν το βρέφος παρουσιάσει αλλεργία ενώ θηλάζει;
Μικρό ποσοστό βρεφών παρουσιάζουν αλλεργία (π.χ. αίμα στα κόπρανα) ενώ θηλάζουν. Η αλλεργία στην περίπτωση αυτή οφείλεται στη δίοδο στο γάλα της μητέρας αλλεργιογόνων, τα οποία αυτή έχει προσλάβει με τις τροφές. Στην περίπτωση αυτή, καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για συνέχιση του θηλασμού, συστήνοντας στη μητέρα την τήρηση ειδικής δίαιτας, στην οποία το συντριπτικό ποσοστό των βρεφών ανταποκρίνονται ικανοποιητικά με σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων τους.
Στην περίπτωση που το μητρικό γάλα δεν επαρκεί, συνιστάται να χορηγηθεί ως συμπλήρωμα ειδικό γάλα που να περιέχει εκτεταμένης υδρόλυσης πρωτείνη.
Πως προλαμβάνεται η τροφική αλλεργία;
Οι συστάσεις της Ευρωπαικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής για την πρόληψη της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας περιλαμβάνει την τήρηση ειδικών μέτρων που απευθύνονται στα βρέφη εκείνα που γεννώνται σε οικογένειες στις οποίες ένα ή περισσότερα μέλη πάσχουν από τροφική αλλεργία. Τέτοια μέτρα είναι τα ακόλουθα:
Σίτιση του βρέφους με μητρικό γάλα κατά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής
Εάν ο μητρικός θηλασμός δεν είναι εφικτός ή δεν είναι επαρκής, συνιστάται η χορήγηση ειδικών βρεφικών γαλάτων που περιέχουν μερική υδρόλυση της πρωτείνης (γάλατα μερικής υδρόλυσης)
Εισαγωγή των στερεών τροφών όχι πριν τους 4 μήνες της ζωής (προτιμότερο στους 5-6 μήνες)
Αποφυγή του καπνίσματος και της μόλυνσης του περιβάλλοντος
Πολλά είναι τα βρεφικά γάλατα που περιέχουν εκτεταμένης υδρόλυσης πρωτείνης και συνιστώνται για την σίτιση βρεφών που έχουν ήδη εκδηλώσει συμπτώματα αλλεργίας. Ο παιδογαστρεντερολόγος θα συστήσει το πρέπον για το κάθε παιδί, ανάλογα με την ηλικία του και την μορφή και την βαρύτητα της αλλεργίας που έχει εκδηλώσει.
Ακόμη περισσότερα είναι τα βρεφικά γάλατα που περιέχουν μερικής υδρόλυσης πρωτείνης και συνιστώνται για την σίτιση βρεφών που γεννώνται σε οικογένειες με ιστορικό αλλεργίας, τα οποία δεν έχουν ακόμη εκδηλώσει συμπτώματα αλλεργίας. Υπενθυμίζεται ότι η καλύτερη σίτιση για τα βρέφη αυτά είναι το μητρικό γάλα. Στην περίπτωση που ο θηλασμός δεν είναι εφικτός, ο παιδίατρος ή ο παιδογαστρεντερολόγος θα συστήσει το ανάλογο για την ηλικία του βρέφους γάλα.
Οι παραπάνω συστάσεις της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής έχουν χαρακτήρα γενικό ενημερωτικό και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν την κλινική εκτίμηση και την εξατομίκευση της θεραπείας σε κάθε ξεχωριστό ασθενή, πράγμα που είναι αποκλειστική ευθύνη του θεράποντος ιατρού του.
Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό. Είναι σημαντικό να απευθύνεστε στο γιατρό σας για την συνολική εκτίμηση της κατάστασης της υγείας του παιδιού σας!
Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου
Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Birmingham της Μεγάλης Βρετανίας και Αναπληρώτρια Διευθύντρια της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», υπεύθυνη του Ιατρείου Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας & Διατροφής.
Η κ. Παπαδοπούλου έκανε ειδικότητα Παιδιατρικής στην Αθήνα και ακολούθησε περίπου τριετής μετεκπαίδευση (1990 – 1994) στην Παιδιατρική Γαστρεντερολογία & Διατροφή στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Μεγάλης Βρετανίας, στο οποίο έγινε Διδάκτωρ το έτος 1998.
Από το 1994 μέχρι σήμερα είναι Υπεύθυνη του Ιατρείου Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας & Διατροφής της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» στο οποίο παραπέμπονται παιδιά με προβλήματα από το πεπτικό σύστημα από όλη της Ελλάδα. Διαθέτει 52 ξενόγλωσσες και 38 ελληνικές δημοσιεύσεις σε ιατρικά περιοδικά και εκδόσεις. Το Citation Index των δημοσιεύσεών της στο διεθνή ιατρικό τύπο είναι 350. Πέντε ερευνητικές μελέτες της έχουν τύχει τιμητικής διάκρισης. Εχει 100 ανακοινώσεις ερευνητικών εργασιών σε συνέδρια, εκ των οποίων 37 σε διεθνή. Εχει δώσει 51 ομιλίες ως προσκεκλημένη εισηγήτρια σε διεθνή και σε ελληνικά συνέδρια. Είναι κριτής άρθρων σε 5 διεθνή και ελληνικά περιοδικά. Επί σειράς ετών είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού «Παιδιατρική» υπεύθυνη για τον τομέα Γαστρεντερολογία – Ηπατολογία – Διατροφή. Είναι κριτής εργασιών προς ανακοίνωση τόσο σε διεθνή όσο και σε ελληνικά συνέδρια. Είναι μέλος 6 διεθνών και ελληνικών ιατρικών Εταιρειών. Εχει εκλεγεί στη θέση της Ειδικής Γραμματέως της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής τα έτη 1999-2001, της Γενικής Γραμματέως τα έτη 2001 – 2003 και της Προέδρου τα έτη 2005 – 2008. Είναι μέλος της Ευρωπαικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής (ESPGHAN), υπό την Αιγίδα της οποίας διοργάνωσε πρόσφατα δύο διεθνή μετεκπαιδευτικά συμπόσια: το ESPGHAN Summer School on Nutrition το έτος 2005 στην Ανάβυσσο Αττικής στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι 26 χωρών του κόσμου και το Joint Turkish-Greek Postgraduate Course on Pediatric Gastroenterology & Nutrition το έτος 2006 στην Καππαδοκία, στο οποίο συμμετείχαν Ελληνες και Τούρκοι παιδίατροι. Η ESPGHAN της έχει αναθέσει επίσης, τη διοργάνωση του επερχόμενου Summer School στην Παιδιατρική. Γαστρεντερολογία, το οποίο θα γίνει στο Μάτι Αττικής το έτος 2010. Ως Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής έχει αναπτύξει ευρύτατο πρόγραμμα ενημέρωσης του κοινού με την έκδοση ενημερωτικών φυλλαδίων για γονείς για συνήθη νοσήματα του πεπτικού όπως είναι η κοιλιοκάκη, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η τροφική αλλεργία, η χρόνια δυσκοιλιότητα, οι ηπατίτιδες, τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, η θρεπτική υποστήριξη και η δυσανεξία στη λακτόζη. Το έτος 2007 συνετέλεσε στη δημιουργία της ιστοσελίδας της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής στην ηλεκτρονική δειύθυνση www.helspghan.org. To έτος 2008, ανακηρύχθηκε ως Επίτιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής της Παιδιατρικής Ακαδημίας της Αγίας Πετρούπολης, με την οποία αναπτύσσεται ευρύ πεδίο συνεργασίας στον εκπαιδευτικό και στον ερευνητικό τομέα.
