Τι είναι η τροφική αλλεργία;Η φλεγμονή και η βλάβη στους ιστούς που προκαλούνται σε προδιατεθειμένους οργανισμούς και που οφείλονται σε ενεργοποίηση του ανοσολογικού συστήματος προκειμένου να αντιμετωπίσει τα αλλεργιογόνα των τροφών. Τέτοια αλλεργιογόνα είναι το γάλα της αγελάδας, το αυγό, το ψάρι, τα σιτηρά, οι ξηροί καρποί κ.α. Περίπου 6% των βρεφών και παιδιών και 3.7% των ενηλίκων παρουσιάζουν αλλεργία σε κάποιο από τα παραπάνω τρόφιμα. Στον γενικό πληθυσμό υπολογίζεται ότι αλλεργία στο γάλα αγελάδας παρουσιάζει ποσοστό 2.5%, στα αυγά 1.3%, στους ξηρούς καρπούς 0.8%, στο σιτάρι 0.4% και στη σόγια 0.4%
.
Στην περίπτωση που στην οικογένεια υπάρχει επιβαρυμένο ιστορικό, τότε το ποσοστό των παιδιών που θα αναπτύξει αλλεργία είναι πολλαπλάσιο και μπορεί να φθάσει το 80%.
Πότε και πως εκδηλώνεται η τροφική αλλεργία;
Τα συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν αμέσως μετά τη λήψη του αλλεργιογόνου (σε λίγα λεπτά έως λίγες ώρες) οπότε, η αλλεργική αντίδραση λέγεται «πρώιμη», είτε μετά από πολλές ώρες ή και ημέρες οπότε, η αλλεργική αντίδραση λέγεται «επιβραδυνόμενη».
Η πρώτη εκδηλώνεται με πρήξιμο του προσώπου ή της στοματικής κοιλότητας (χειλέων, γλώσσας), δύσπνοια ή βήχα, κοκκινίλες στο δέρμα, ενώ σπάνια, μπορεί να εκδηλωθεί με πτώση της πίεσης και shock (αναφυλαξία). Η αναφυλαξία οφείλεται συχνότερα σε αλλεργία σε ξηρούς καρπούς και θαλασσινά και μπορεί να απειλήσει ακόμη και την ζωή του ασθενούς.
Η επιβραδυνόμενη αλλεργική αντίδραση συμβαίνει συχνότερα από την πρώιμη και εκδηλώνεται με συμπτώματα από το δέρμα, όπως είναι η ερυθρότητα, η ξηροδερμία ή το έκζεμα και από το πεπτικό σύστημα με συμπτώματα όπως είναι τα ακόλουθα:
- Σιτιστικά προβλήματα
- Ευερεθιστότητα
- Ελλιπή πρόσληψη βάρους
- Εμέτους
- Διάρροιες
- Αιμορραγικές κενώσεις
Πότε χρειάζονται έλεγχο τα παιδιά με τροφική αλλεργία και ποιόν;
Όταν τα παιδιά παρουσιάζουν ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να ελέγχονται για την ύπαρξη αλλεργίας. Στην περίπτωση των εκδηλώσεων πρώιμης αλλεργικής αντίδρασης, το παιδί υποβάλλεται σε δερματικές δοκιμασίες (skin prick tests, patch tests κ.α.) και σε αιματολογικές εξετάσεις (γενική αίματος, IgE, RAST στα τροφικά αλλεργιογόνα), ώστε να εντοπισθούν τα αλλεργιογόνα τα οποία προκάλεσαν την αντίδραση αυτή.
Στη περίπτωση της επιβραδυνόμενης αλλεργικής αντίδρασης, οι παραπάνω εξετάσεις είναι συνήθως αρνητικές και το παιδί παραπέμπεται σε παιδογαστρεντερολόγο, ο οποίος συνήθως το υποβάλλει σε ενδοσκοπικό έλεγχο του πεπτικού και σε βιοψίες. Η ιστολογική εξέταση στο μικροσκόπιο των βιοψιών που έχουν ληφθεί από τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό ή το παχύ έντερο, αναδεικνύει τη βλάβη που έχει προκληθεί στην εσωτερική επιφάνεια του πεπτικού σωλήνα.
Πως αντιμετωπίζεται η τροφική αλλεργία;
Στην περίπτωση που το τροφικό αλλεργιογόνο είναι συγκεκριμένο (π.χ. ξηροί καρποί ή ψάρι), τότε είναι αρκετή η απομάκρυνσή του συγκεκριμένου αλλεργιογόνου από τη δίαιτα του παιδιού, για τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Εάν το τροφικό αλλεργιογόνο είναι το γάλα της αγελάδας, τότε το βρέφος τίθεται σε ειδικό υποαλλεργιογονικό γάλα το οποίο περιέχει πρωτείνη, η οποία έχει υποβληθεί σε εκτεταμένη υδρόλυση, δηλαδή σε κατακερματισμό της σε μικρότερου μοριακού βάρους πεπτίδια. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα γάλατα αυτά είναι ικανά να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα σε 8 από τα 10 βρέφη που παρουσιάζουν αλλεργία στο γάλα αγελάδας.
Η σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων του βρέφους ακολουθεί λίγες ημέρες μετά την έναρξη του ειδικού γάλατος, ενώ η πλήρης εξαφάνισή τους μπορεί να χρειαστεί διάστημα 2-3 εβδομάδων. Ποσοστό 20% των βρεφών με αλλεργία στο γάλα της αγελάδας δεν παρουσιάζουν βελτίωση στο παραπάνω χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να χρειάζονται τη χορήγηση χημικού γάλατος που περιέχει αμινοξέα.
Στην περίπτωση εκδηλώσεων επιβραδυνόμενης αλλεργικής αντίδρασης, ο γιατρός μερικές φορές συνιστά 1 με 2 μήνες μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων να επαναχορηγείται το γάλα αγελάδας για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της αλλεργίας. Η παραπάνω διαδικασία λέγεται πρόκληση. Στην περίπτωση συμπτωμάτων πρώιμης αλλεργικής αντίδρασης η πρόκληση γίνεται μόνο εφ’ όσον το επιτρέψει ο γιατρός και υπό την αυστηρή επιτήρησή του σε συνθήκες νοσοκομείου. Στην περίπτωση συμπτωμάτων επιβραδυνόμενης αλλεργικής αντίδρασης, η πρόκληση γίνεται με σύσταση του γιατρού στο σπίτι. Εάν κατά την πρόκληση το παιδί επανεμφανίσει παρόμοια συμπτώματα όπως και στο παρελθόν ή και συνδυασμό με κάποια άλλα συμπτώματα από αυτά που προαναφέρθηκαν, τότε η σίτιση με το υποαλλεργιογονικό γάλα συνεχίζεται επί μακρόν, σύμφωνα με τις οδηγίες του παιδογαστρεντερολόγου.
Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, την μορφή και την βαρύτητα της αλλεργίας και μπορεί να κυμανθεί από 6 μήνες στις ελαφρές περιπτώσεις, έως τρία χρόνια στις βαρύτερες περιπτώσεις (π.χ. εντεροπάθεια).
Στην περίπτωση που το βρέφος παρουσιάζει συμπώματα από το δέρμα (ατοπική δερματίτιδα) και οι δερματικές δοκιμασίες θέσουν την υποψία ύπαρξης αλλεργίας σε κάποιο τροφικό αλλεργιογόνο, πράγμα που συμβαίνει σε ποσοστό 35-40% των βρεφών με ατοπική δερματίτιδα, τότε η περιποίηση του δέρματος με ειδικά λουτρά και καλλυντικές κρέμες συνδυάζεται με την αφαίρεση του ύποπτου αλλεργιογόνου από το διαιτολόγιο του βρέφους. Στην περίπτωση που το αλλεργιογόνο είναι το γάλα της αγελάδας, συνιστάται η σίτιση του βρέφους με ειδικό γάλα εκτεταμένης υδρόλυσης πρωτείνης, για διάστημα που καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό, με βάση την ηλικία του ασθενούς και την βαρύτητα της κατάστασης.
Τι γίνεται εάν το βρέφος παρουσιάσει αλλεργία ενώ θηλάζει;
Μικρό ποσοστό βρεφών παρουσιάζουν αλλεργία (π.χ. αίμα στα κόπρανα) ενώ θηλάζουν. Η αλλεργία στην περίπτωση αυτή οφείλεται στη δίοδο στο γάλα της μητέρας αλλεργιογόνων, τα οποία αυτή έχει προσλάβει με τις τροφές. Στην περίπτωση αυτή, καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για συνέχιση του θηλασμού, συστήνοντας στη μητέρα την τήρηση ειδικής δίαιτας, στην οποία το συντριπτικό ποσοστό των βρεφών ανταποκρίνονται ικανοποιητικά με σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων τους.
Στην περίπτωση που το μητρικό γάλα δεν επαρκεί, συνιστάται να χορηγηθεί ως συμπλήρωμα ειδικό γάλα που να περιέχει εκτεταμένης υδρόλυσης πρωτείνη.
Πως προλαμβάνεται η τροφική αλλεργία;
Οι συστάσεις της Ευρωπαικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής για την πρόληψη της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας περιλαμβάνει την τήρηση ειδικών μέτρων που απευθύνονται στα βρέφη εκείνα που γεννώνται σε οικογένειες στις οποίες ένα ή περισσότερα μέλη πάσχουν από τροφική αλλεργία. Τέτοια μέτρα είναι τα ακόλουθα:
Σίτιση του βρέφους με μητρικό γάλα κατά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής
Εάν ο μητρικός θηλασμός δεν είναι εφικτός ή δεν είναι επαρκής, συνιστάται η χορήγηση ειδικών βρεφικών γαλάτων που περιέχουν μερική υδρόλυση της πρωτείνης (γάλατα μερικής υδρόλυσης)
Εισαγωγή των στερεών τροφών όχι πριν τους 4 μήνες της ζωής (προτιμότερο στους 5-6 μήνες)
Αποφυγή του καπνίσματος και της μόλυνσης του περιβάλλοντος
Πολλά είναι τα βρεφικά γάλατα που περιέχουν εκτεταμένης υδρόλυσης πρωτείνης και συνιστώνται για την σίτιση βρεφών που έχουν ήδη εκδηλώσει συμπτώματα αλλεργίας. Ο παιδογαστρεντερολόγος θα συστήσει το πρέπον για το κάθε παιδί, ανάλογα με την ηλικία του και την μορφή και την βαρύτητα της αλλεργίας που έχει εκδηλώσει.
Ακόμη περισσότερα είναι τα βρεφικά γάλατα που περιέχουν μερικής υδρόλυσης πρωτείνης και συνιστώνται για την σίτιση βρεφών που γεννώνται σε οικογένειες με ιστορικό αλλεργίας, τα οποία δεν έχουν ακόμη εκδηλώσει συμπτώματα αλλεργίας. Υπενθυμίζεται ότι η καλύτερη σίτιση για τα βρέφη αυτά είναι το μητρικό γάλα. Στην περίπτωση που ο θηλασμός δεν είναι εφικτός, ο παιδίατρος ή ο παιδογαστρεντερολόγος θα συστήσει το ανάλογο για την ηλικία του βρέφους γάλα.
Οι παραπάνω συστάσεις της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής έχουν χαρακτήρα γενικό ενημερωτικό και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν την κλινική εκτίμηση και την εξατομίκευση της θεραπείας σε κάθε ξεχωριστό ασθενή, πράγμα που είναι αποκλειστική ευθύνη του θεράποντος ιατρού του.
Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό. Είναι σημαντικό να απευθύνεστε στο γιατρό σας για την συνολική εκτίμηση της κατάστασης της υγείας του παιδιού σας!
- Σιτιστικά προβλήματα
- Ευερεθιστότητα
- Ελλιπή πρόσληψη βάρους
- Εμέτους
- Διάρροιες
- Αιμορραγικές κενώσεις
