Ως παχυσαρκία ορίζουμε την κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αύξηση του λίπους του σώματος. Για να μπορέσουμε να ορίσουμε αντικειμενικά την παχυσαρκία και την βαρύτητά της, χρησιμοποιούμε διάφορους δείκτες, με πιο απλό τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Η παχυσαρκία είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα υγείας. Ήταν γνωστό από πάρα πολύ παλιά, αλλά εξακολουθεί να απασχολεί τα Συστήματα Υγείας, ακόμη περισσότερο σήμερα. Έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα αγαλματίδια προϊστορικής εποχής που απεικονίζουν άτομα που πάσχουν από σοβαρή παχυσαρκία, με πιο γνωστό ίσως το κυκλαδικό αγαλματίδιο που βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες παγκοσμίως, η παχυσαρκία θεωρείται η δεύτερη προλήψιμη παθογόνος αιτία θανάτου μετά το κάπνισμα. Ενδεικτικό της υψηλής επικινδυνότητάς της είναι ότι προκαλεί τρεις φορές περισσότερους θανάτους απ’ ότι ο καρκίνος του εντέρου και του μαστού αθροιστικά! Αρκεί να αναφερθεί, ότι πάνω από το 1/6 του παγκόσμιου πληθυσμού είναι υπέρβαροι. Εξ αυτών τουλάχιστον 400.000.000 πάσχουν από νοσογόνο παχυσαρκία.
Στην Ελλάδα, οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αύξηση του φαινομένου της παχυσαρκίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat), η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην Ευρώπη στην παχυσαρκία με ποσοστό 26,7% ενώ ειδικότερα στη παχυσαρκία των γυναικών μοιράζεται τη δεύτερη θέση με τη Μεγάλη Βρετανία με ποσοστό 17,8%.
Μέτρηση της παχυσαρκίας: ΔΜΣ
Για να εκτιμηθεί η θρεπτική κατάσταση του οργανισμού και να σταδιοποιηθεί η παχυσαρκία, χρησιμοποιείται συνήθως ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ- στα αγγλικά BMI=Body Mass Index). Ο δείκτης προκύπτει όταν διαιρεθεί το βάρος με το τετράγωνο του ύψους, σύμφωνα με το τύπο: ΔΜΣ= Βάρος (σε κιλά) / Ύψος x Ύψος (σε μέτρα)
Κλινική Σταδιοποίηση Θρεπτικής Κατάστασης:
ΔΜΣ <18,5: Λιπόσαρκος
ΔΜΣ: 18,5 – 25: Φυσιολογικός
ΔΜΣ > 25: Υπέρβαρος
ΔΜΣ > 30: Παχύσαρκος
ΔΜΣ > 35: Σοβαρή παχυσαρκία
ΔΜΣ > 40: Νοσογόνος παχυσαρκία
ΔΜΣ > 50: Υπερνοσογόνος παχυσαρκία
Τα αίτια της παχυσαρκίας
Η παθογένεια της παχυσαρκίας είναι αρκετά πολύπλοκη.
Σπουδαιότερος προδιαθεσιακός παράγοντας θεωρείται η κληρονομικότητα (20-30%). Όταν ο ένας εκ των δύο γονέων είναι παχύσαρκος, η θεωρητική πιθανότητα παχυσαρκίας είναι 40%, ενώ στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, η πιθανότητα διπλασιάζεται (80%)! Αν και ένας μικρός αριθμός ατόμων φαίνεται να είναι γενετικώς προστατευόμενος από την παχυσαρκία, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων είναι ευάλωτοι.
Επίσης, ο “καλοπροαίρετος” υπερσιτισμός στην παιδική ηλικία επηρεάζει αρνητικά το μεταβολικό ρυθμό, αυξάνει τον αριθμό των λιποκυττάρων και προδιαθέτει στην εμφάνιση παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή.
Σημαντική είναι επίσης η επίδραση διαφόρων κοινωνικών, μορφωτικών, οικονομικών και ψυχολογικών παραγόντων. Η έλλειψη ενημέρωσης, η καθιστική ζωή και η ανθυγιεινή διατροφή μπορεί να οδηγήσουν εύκολα στην παχυσαρκία, ενώ επιπρόσθετα, ορισμένοι ψυχογενείς παράγοντες, το άγχος και το στρες ευνοούν την παχυσαρκία (ψυχογενής θεωρία).
Σε σπάνιες περιπτώσεις η παχυσαρκία μπορεί να οφείλεται σε μερικές κληρονομικές παθήσεις του μεταβολισμού (π.χ. σύνδρομο Prader Willi, σύνδρομο Cohen κ.λπ.).
Ουσιαστικά, το φαινόμενο της παχυσαρκίας στο μεγαλύτερο ποσοστό του οφείλεται στα χαρακτηριστικά της εποχής μας, όπως η αφθονία τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, λίπος και θερμίδες, καθώς και η καθιστική εργασία και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας.
Παχυσαρκία και κίνδυνοι για την υγεία
Η παχυσαρκία αποτελεί χρόνια νόσο, η οποία μειώνει αισθητά τη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής και συνδέεται με την εμφάνιση προβλημάτων υγείας όπως:
Προβλήματα της καρδιάς και του κυκλοφορικού, συμπεριλαμβανομένων της υπερτάσεως και των αγγειακών εγκεφαλικών
Θρομβοεμβολικά προβλήματα
Επεισόδια του αναπνευστικού (χρόνια πνευμονοπάθεια, πνευμονική εμβολή, σύνδρομο υπνικής άπνοιας, άσθμα)
Σακχαρώδης διαβήτης
Yπερλιπιδαιμία και υπερχοληστεριναιμία
Οσφυοϊσxιαλγία και προβλήματα στις αρθρώσεις
Δερματοπάθειες
Χολολιθίαση
Ακράτεια ούρων, νεφρολιθίαση
Διαταραχές της εμμήνου ρήσεως (αμμηνόρροια, δυσμηνόρροια)
Πολυκυστικές ωοθήκες
Κάποιες μορφές καρκίνου (μαστού, παχέος εντέρου, ενδομητρίου, προστάτη, κ.ά.)
Κατάθλιψη ή άλλα ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα
Κοινωνική απομόνωση
Τι επιτυγχάνεται με τη βαριατρική επέμβαση
Το κυριότερο πρόβλημα στο οποίο καλείται να δώσει λύση-διέξοδο η βαριατρική χειρουργική (η χειρουργική της παχυσαρκίας) είναι η δυσκολία απώλειας βάρους και ακόμη περισσότερο η αδυναμία διατήρησης του βάρους που χάθηκε με τόσο κόπο.
Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος της βαριατρικής χειρουργικής είναι να βοηθήσει τον ασθενή να χάσει τουλάχιστον το 50-75% του επιπλέον βάρους του κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου και το υπόλοιπο στη συνέχεια, έτσι ώστε να βελτιωθεί η υγεία του.
Το χειρουργείο δεν γίνεται μόνο για αισθητικούς λόγους, αλλά πρωτίστως για τη βελτίωση της υγείας, καθώς και για τη μείωση του ποσοστού νοσηρότητας και θνησιμότητας. Ο ασθενής, πρέπει να λάβει υπόψη του ότι το χειρουργείο είναι κάτι μόνιμο. Θα πρέπει να υιοθετήσει έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής και να γίνει σταδιακά περισσότερο δραστήριος.
Προϋποθέσεις για τη χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Ο ασθενής πρέπει να είναι κατά κανόνα άνω των 18 ετών και κάτω των 65 αλλά υπό προϋποθέσεις μπορεί αυτά τα όρια να αλλάξουν.
Ο ΔMΣ θα πρέπει να ξεπερνά το 40 (νοσογόνος παχυσαρκία).
Ο ΔMΣ να είναι άνω του 35 και να συνυπάρχουν άλλα προβλήματα υγείας που να συνδέονται με την παχυσαρκία (π.χ. διαβήτης, υπέρταση, υπνική άπνοια, λιπώδης διήθηση ήπατος κ.ά.).
Να έχουν αποτύχει οι προσπάθειες να χάσει μόνιμα βάρος με συντηρητικές θεραπείες (δίαιτα, γυμναστική, φάρμακα κ.ά.).
Ο ασθενής να μην πάσχει από κάποια άλλη ασθένεια, η οποία μπορεί να προκάλεσε την παχυσαρκία, όπως υποθυρεοειδισμό, νόσο Cushing κ.λπ.
Να μην κάνει κατάχρηση αλκοόλ και χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Να μην πάσχει από σοβαρή μορφή ψυχογενών διαταραχών.
Να μην πάσχει από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου.
Να είναι συνεργάσιμος.
Ο ασθενής θα πρέπει να είναι αποφασισμένος για δραστικές αλλαγές στον τρόπο διατροφής και στον τρόπο ζωής του και να είναι προετοιμασμένος για μεγάλες αλλαγές στο σώμα του στο χρονικό διάστημα μετά το χειρουργείο.
Είδη Χειρουργικών Επεμβάσεων
Περιοριστικές τεχνικές.
Oι τεχνικές αυτές μειώνουν την ποσότητα του φαγητού που μπορεί να καταναλώσει ο ασθενής και αυξάνουν το χρονικό διάστημα για το οποίο αισθάνεται κορεσμό. Αυτό επιτυγχάνεται μικραίνοντας το τμήμα του στομάχου που αποθηκεύει την τροφή.
Υπάρχουν τρεις περιοριστικές τεχνικές:
1. Λαπαροσκοπικός ρυθμιζόμενος δακτύλιος
(Lap-Band®)
2. Λαπαροσκοπική γαστρική παράκαμψη ή γαστρικό
by pass χωρίς δυσαπορρόφηση
3. Λαπαροσκοπικό Sleeve gastrectomy (γαστρικός σωλήνας)
Συνδυαστικές περιοριστικές και δυσαπορροφητικές τεχνικές
Οι συνδυαστικές αυτές τεχνικές περιορίζουν την ποσότητα των ουσιών που μπορεί να απορροφήσει ο οργανισμός, ώστε να αναγκαστεί το σώμα να χάνει επιπλέον λίπος για να παράγει ενέργεια. Συνήθως, οι δυσαπορροφητικές τεχνικές εφαρμόζονται σε άτομα με Δ.Μ.Σ. άνω του 55-60.
Οι τεχνικές δυσαπορρόφησης είναι οι εξής:
1. Λαπαροσκοπική γαστρεκτομή και χολοπαγκρεατική εκτροπή (Scopinaro)
2. Λαπαροσκοπική γαστρεκτομή και χολοπαγκρεατική παράκαμψη με
δωδεκαδακτυλική εκτροπή (Marceau/Hess)
3. Λαπαροσκοπικό γαστρικό by pass με έλικα δυσαπορρόφησης
Λαπαροσκοπική ή ανοιχτή επέμβαση;
Η βαριατρική χειρουργική, όταν ξεκίνησε πριν από περίπου 50 χρόνια, γινόταν με ανοιχτή επέμβαση. Ως αποτέλεσμα, υπήρχε αρκετές φορές η ανάγκη να οδηγείται ο ασθενής μετά το χειρουργείο στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Επιπλέον, παρουσιάζονταν αρκετές μετεγχειρητικές επιπλοκές, άμεσα συνδεδεμένες με την μεγάλη τομή, ενώ η επιστροφή στις συνήθεις δραστηριότητες και την εργασία καθυστερούσε αρκετές ημέρες.
Η είσοδος της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, από το 1992, άλλαξε τα δεδομένα. Τώρα πλέον οι βαριατρικές επεμβάσεις γίνονται κατά τεκμήριο λαπαροσκοπικά. Απαιτούνται μικρές-ελάχιστες οπές, μέσα από τις οποίες, αφενός μεν ελέγχουμε σε μεγέθυνση όλα τα ενδοκοιλιακά όργανα, αφετέρου δε εκτελούμε ταυτόχρονα την επέμβαση.
Ο ασθενής εξέρχεται πολύ γρήγορα από το νοσοκομείο, με ελάχιστο πόνο, και σε πολύ λίγες ημέρες επιστρέφει στην εργασία του.
ΠEPIOPIΣTIKEΣ TEXNIKEΣ
Λαπαροσκοπικός ρυθμιζόμενος δακτύλιος (Lap – Band®)
Πώς λειτουργεί η μέθοδος του ρυθμιζόμενου δακτυλίου;
Πρόκειται για την πλέον διαδεδομένη μέθοδο. Ένας ρυθμιζόμενος δακτύλιος από σιλικονούχο υλικό τοποθετείται κυκλοτερώς γύρω από το άνω τμήμα του στομάχου χωρίζοντάς το, έτσι, σε δύο μέρη. Ο μικρός σάκος στο άνω μέρος του στομάχου μπορεί να χωρέσει μόνο μία μικρή ποσότητα τροφής, μειώνοντας έτσι την καταναλισκόμενη ποσότητα και τις προσλαμβανόμενες θερμίδες.
Η διάμετρος αυτού του δακτυλίου καθορίζει το ρυθμό με τον οποίο η τροφή εγκαταλείπει το νέο στομαχικό θύλακο και ρυθμίζεται από μια ειδική υποδόρια βαλβίδα. Ο δακτύλιος που χρησιμοποιείται από την ομάδα μας είναι ο μόνος εγκεκριμένος από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Υλικών (FDA), ενώ έχουμε λάβει και την ειδική πιστοποίηση για την λαπαροσκοπική τοποθέτησή του, ήδη από το 1995.
Πλεονεκτήματα της μεθόδου του ρυθμιζόμενου δακτυλίου
1. Eίναι η λιγότερο τραυματική μέθοδος, εφόσον πραγματοποιείται λαπαροσκοπικά, καθώς κατά την τοποθέτηση του δακτυλίου δεν απαιτούνται κοψίματα, συρραφές ή άλλες επεμβάσεις.
2. Mπορεί να αποφασισθεί με ακρίβεια το μέγεθος που θα έχει το μικρό μέρος του στομάχου καθώς και η διάμετρος του ανοίγματος μεταξύ των δύο μερών του.
3. Δεν απαιτείται επιπλέον επέμβαση για να ρυθμιστεί η διάμετρος του ανοίγματος.
4. Δεν προκαλεί μη αναστρέψιμες βλάβες. Το σύστημα Lap-Band® μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς προβλήματα, παρόλο που, βέβαια, δεν είναι αυτός ο σκοπός της τοποθέτησής του.
5. Ο μέσος εγχειρητικός χρόνος κυμαίνεται από 30 έως 90 λεπτά και ο ασθενής επιστρέφει συνήθως στο σπίτι του σε ένα 24ωρο μετά τη λαπαροσκοπική επέμβαση.
6. Το 60%-80% του επιπλέον βάρους χάνεται σε 12-18 μήνες.
7. Μετά την επέμβαση επιτυγχάνεται, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, αναστροφή των προβλημάτων υγείας που είχαν προκληθεί από την παχυσαρκία.
Υπάρχουν πιθανές επιπλοκές στη μέθοδο του ρυθμιζόμενου δακτυλίου;
Σε κάθε χειρουργική επέμβαση υπάρχει πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών. Η υπερδεκαετής εμπειρία της λαπαροσκοπικής τοποθέτησης γαστρικού δακτυλίου (Lap-Band®) σε πάνω από 200.000 ασθενείς έχει δείξει ότι με τη λαπαροσκοπική μέθοδο η εμφάνιση επιπλοκών είναι εξαιρετικά σπάνια. Κάποιες ασυνήθιστες επιπλοκές μπορεί να είναι η μικροαιμορραγία, η φλεγμονή του χειρουργικού τραύματος, τα προβλήματα της ρυθμιστικής βαλβίδας στο υποδόριο, η διάταση του οισοφάγου και του τμήματος του στομάχου πάνω από τον δακτύλιο και η διολίσθηση του δακτυλίου. Όλες αυτές οι περιπτώσεις αντιμετωπίζονται συνήθως με επιτυχία.
