Μπορούμε να ζήσουμε πολλά χρόνια και καλά; Το προλαμβάνειν κάλιον του θεραπεύειν. Αναδιφώντας την Ιστορία κατά την Ομηρική περίοδο, 900 μέχρι 300 π.Χ., ήσαν αρκετοί εκείνοι που ξέφυγαν από τις μάστιγες της εποχής τους, τα παιδικά νοσήματα, τις επιδημίες. Στη συνέχεια παρατηρείται εμφάνιση πολλών προσώπων που ήσαν δημιουργικοί, ευχαριστημένοι και των οποίων η ζωή είχε όλα τα χαρακτηριστικά της πρόληψης των παθήσεων. Διαπιστώσαμε ότι από 60 επιφανείς του πνεύματος με σαφή αναφορά στο έτος γεννήσεως και θανάτου 20 έζησαν από 80 έως 105 έτη. Είναι σημαντικός ο αριθμός. Ο σοφός Περίανδρος, τύραννος της Κορίνθου έζησε 84 έτη, ο Θαλής ο Μιλήσιος και αυτός εκ των επτά σοφών 95, ο φιλόσοφος και ποιητής Ξενοφάνης 92, ο ατομικός Δημόκριτος 90, ο Αθηναίος ρήτωρ Ισοκράτης 98, ο Γοργίας 105 έτη.
Όλοι τους είχαν τα προς το ζην και είχαν επιλέξει προσωπικά εκείνοι την εργασία τους. Στον άνθρωπο και όποια σκηνή ζωής πρόσεχαν τα καλά στοιχεία και ευφραινόμενοι κοιτούσαν να τα βελτιώσουν.
Το ότι εχει χαθεί το μέτρο στη ζωή μας, τι επιπτώσεις έχει;
Στη χώρα μας, όπως και σε όλη την Ευρώπη, πρώτες αιτίες θνησιμότητας είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η στηθάγχη και το έμφραγμα, η καρδιακή ανεπάρκεια, διάφορες αρρυθμίες, τα εγκεφαλικά επεισόδια, ανευρύσματα της αορτής, παθήσεις αγγείων των νεφρών, η αποφρακτική αρτηριοπάθεια στα πόδια η οποία φθάνει ακόμα και σε γάγγραινα. Στις μέρες μας έχει χαθεί το μέτρον. Στο παρελθόν, Έλληνες και αλλοεθνείς, παρά τις δυσκολίες από κατακτητές ήσαν καλύτεροι.
Με την επικράτηση του χριστιανισμού είναι πολλοί εκείνοι οι οποίοι έφθασαν και ξεπέρασαν τα 100 ως ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής 102 έτη, ο ’γιος Αντώνιος 105, ο ’γιος Χαράλαμπος 113, αλλά και πολύ αργότερα ο Πανούτσος Νοταράς, πρώτος πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, έφθασε τα 109, (1740-1849) ενώ ο πρώτος δήμαρχος των Αθηναίων, ιατρός, ο Ανάργυρος Πετράκης τα 100(1792-1892). Και πριν πενήντα χρόνια η Μελέτη των Επτά Χωρών έδειξε ότι οι Κρήτες είχαν τη μικρότερη στον κόσμο θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Το μυστικό, λοιπόν, είναι να έχουμε τρόπο ζωής εκείνο των προγόνων μας, την τακτική της Κρήτης κατά τη δεκαετία του 1950.
Διατροφικά , τι μας συμβουλεύετε;
Διατροφή όπως την εποχή εκείνη με ελαιόλαδο και όχι βούτυρο, ζαρζαβατικά, όσπρια, χόρτα, φρούτα και λαχανικά, ιχθύες της θαλάσσης και γαλακτοκομικά και σε περίπτωση κυριακής εορτής μόσχος σιτευτός. Με την κρητική-μεσογειακή διατροφή ελαττώνονται σημαντικά τα κορεσμένα λίπη ώστε να προσφέρουν κάτω από 10% των θερμίδων που έχουμε ανάγκη ημερησίως. Και είναι τα κορεσμένα λίπη που κάνουν την υψηλή χοληστερίνη στο αίμα.
Τα άλλα λίπη που έχουμε ανάγκη, ποσοστό 25-30%, καλύπτονται βασικά από το ελαιόλαδο και ελάχιστα από τα πολυακόρεστα που έχουν τα ψάρια, ξηροί καρποί κ.ά. Με τον τρόπο αυτό η χοληστερίνη, ιδίως η «κακή» LDL παραμένει χαμηλή, 100 mg% ή και πιο κάτω.
Αμιγή χοληστερίνη με την τροφή δεν παίρνουμε με δημητριακά και όσπρια ούτε με λαχανικά και φρούτα. Ο κρόκος του αυγού έχει την περισσότερη χοληστερίνη, 200-250mg, ενώ 100 γρ. νωπού κρέατος έχουν 70 έως 90 mg, 100 γρ. ψάρια–μύδια 30, χταπόδι 50, γαρίδες 90. Ο πάσχων από έμφραγμα, εγκεφαλικό ή άλλο επεισόδιο πρέπει να παίρνει κάτω από 300mg ημερησίως. Ως προς την άσκηση το σώμα μας να γυμνάζεται όσο ησκούντο και οι Κρήτες, οι οποίοι εργάζονταν στους αγρούς με συνεχή σωματική άσκηση μυών και αρθρώσεων. Τέλος σε κάθε δυσκολία, μεγάλη ή μικρή, να κάνουμε και εμείς ό,τι έκαναν οι αρχαίοι ημών Έλληνες ατενίζοντες ψηλά τον Παρθενώνα ή να επαναλαμβάνουμε αυτό που έλεγαν οι Κρήτες: έχει ο Θεός. Έτσι κοιμάσαι ήσυχος (Αραβανής, 2009).
Με την τακτική διατροφής και άσκησης της Κρήτης του 1950 αποφεύγονται η καθιστική ζωή και η παχυσαρκία που είναι σημαντικότατοι παράγοντες κινδύνου.
TO ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ
Επιπλέον δεν έχει καμία θέση το εγκληματικό κάπνισμα. Κατά μέσον όρο οι άνδρες καπνιστές στις ΗΠΑ χάνουν 13,2 έτη της ζωής τους και οι γυναίκες καπνίστριες 14,5 έτη. Εκεί κάθε χρόνο το κάπνισμα ευθύνεται για 440.000 θανάτους στις ΗΠΑ από τους οποίους οι 125.000 οφείλονται σε καρκίνο των πνευμόνων, 82.000 σε ισχαιμική καρδιοπάθεια και 65.000 σε Χ.Α.Π (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια).
Λεπτός και γυμνασμένος, με μέση δακτυλίδι, κάτω από 80 εκ. η γυνή, κάτω από 94 ο άνδρας είναι ασύνηθες να εμφανίσεις υπέρταση, διαβήτη, υπερχοληστεριναιμία.
Εάν όμως, παρά τη σωστή διατροφή και την καθημερινή άσκηση εμφανίσεις υπέρταση, συχνά πάνω από 140mmHg η μεγάλη – συστολική, τότε θα πρέπει να προσέξεις το αλάτι. Με το φαγητό να παίρνεις μέχρι 5 γρ. αλάτι-χλωριούχο νάτριο ημερησίως, όπερ σημαίνει ότι στο μαγείρεμα θα πέφτει μια ιδέα άλατος, επειδή όλες οι τροφές έχουν μέσα τους αλάτι.
Επίσης θα προσέξεις να έχεις τάξη στη ζωή σου,
να τρως πάντα καθιστός ήρεμα στο σπίτι ή στο ρέστοραν με φίλους,
να ξεκουράζεσαι και τη νύχτα να έχεις καλό ύπνο , πάνω από επτά
ώρες.
Με όλα αυτά εάν η πίεση επιμένει τότε θα πάρεις φάρμακα, ένα, δύο ή και περισσότερα ημερησίως. Ευτυχώς σήμερα έχουμε σε ένα χάπι δύο φάρμακα, ώστε στην ανάγκη παίρνουμε μεν πολλά αλλά με λίγα χάπια, συνήθως ένα ή δύο.
Η μέτρηση της πίεσης γίνεται στο σπίτι. Χρησιμοποιείς ηλεκτρονικό πιεσόμετρο και παίρνεις την πίεση καθιστός από το βραχίονα που στηρίζεται σε τραπέζι στο ύψος της καρδιάς σου. Δύο-τρία λεπτά μετά την πρώτη μέτρηση και άλλα δύο-τρία μετά τη δεύτερη έχεις τρεις μετρήσεις και εξ αυτών σημειώνεις τον μέσο όρο της 2 και 3 μέτρησης. Αυτό γίνεται όντας ήρεμος κάθε π.χ. Κυριακή 10 με 12 το πρωί και κάθε Πέμπτη 5-7 το απόγευμα, ήγουν δις της εβδομάδος. Μετά από τέσσερις μήνες παρουσιάζεις τα αποτελέσματα στο γιατρό για ενδεχόμενη τροποποίηση της θεραπείας.
Σε υπερχοληστεριναιμία φάρμακο έχεις τη στατίνη. Τη συνταγογραφεί ο ιατρός σου και κάθε τέσσερις-έξι μήνες κάνεις εξετάσεις αίματος για ολική χοληστερίνη, HDL-καλή, LDL-κακή χοληστερίνη, τριγλυκερίδια, τρανσαμινάσες, CPK. Έτσι κατεβαίνει η LDL στο 100 ή και πιο κάτω, ενδεχομένως με αύξηση της δόσης του φαρμάκου.
Το διαβήτη έχουμε με σάκχαρο αίματος πάνω από 125mg%, ενώ το φυσιολογικό είναι κάτω από 100. Με τιμές μεταξύ 100 και 125 έχεις προδιαβήτη και θα πρέπει να αρχίσεις δίαιτα διαβητικού. Δηλαδή θα τρως γλυκό την Πρωτοχρονιά και στη γιορτή σου, το φαγητό θα έχει σχέση με ψάρι, γάλα, γιαούρτι, κρέας, λαχανικά, χόρτα, λίγα φρούτα. Ψωμί και ζυμαρικά, δυστυχώς, θα είναι ελαττωμένα, όπως και τα όσπρια. Εάν παρά ταύτα η σακχαραιμία επιμένει τότε θα πάρεις φάρμακο από τον ιατρόν, στην ανάγκη θα κάνεις ινσουλίνη.
Εν πάσι τούτοις απόθεσθε οργήν, θυμόν, κακίαν, ψεύδος, βλασφημίαν. Αυτά όχι να ωφεληθεί εκείνος που μισείς αλλά εσύ ο ίδιος. Μην πάθεις αρτηριακό σπασμό προσώπου και χλωμιάσεις, σπασμό των στεφανιαίων και στηθάγχη, έμφραγμα ή γίνεις αγγελούδι.
Πρόβλημα είναι ότι αυτά που λέμε θέλουν και παιδεία. Όσο πιο μορφωμένος είναι ο άνθρωπος από το σπίτι, το σχολείο, την εκκλησία, την αγορά με την αρχαία έννοια, τόσο πιο εύκολα τηρεί τα ανωτέρω. Χρειάζεται λοιπόν δουλειά στο σπίτι από γονείς, έργο σοβαρό στο σχολείο και αγαθοί κοινωνικοί ταγοί που θα νοιάζονται για τους πολίτες και δεν θα ενισχύουν την οικονομία με μέσα βλαπτικά π.χ. κάπνισμα, παράγοντα θανάτου και αναπηρίας.
Παύλος Κ. Τούτουζας
Oμότιμος Καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Με ειδικότητα Παθολογίας και Καρδιολογίας.Μετεκπαιδευτικές σπουδές στην Αγγλία.
Διευθυντής της Καρδιολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.Ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας . Έχει διατελέσει μέλος του Editorial Board υψηλού κύρους αμερικάνικων και ευρωπαϊκών επιστημονικών περιοδικών, ενώ επελέγη ως κριτής εργασιών από διεθνή επιστημονικά περιοδικά μεγάλης εμβέλειας όπως το Lancet κ.α. Εχει χρηματίσει Πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.Εκ των ιδρυτικών μελών του νεοσύστατου Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας (ΕΛ.Ι.ΚΑΡ.).Διευθυντής του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ.
Δημοσιεύσεις: Επιστημονικά συγγράμματα για φοιτητές και ιατρούς.Ερευνητικά άρθρα: Με συνεργάτες ή μόνος έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα εις την Ελληνική και άνω των 400 σε ξένα περιοδικά, τα οποία έγιναν δεκτά κατόπιν κρίσεως των αρμοδίων ειδικών επί της ύλης του περιοδικού. Προς ενημέρωση του κοινού πολλά άρθρα στον ημερήσιο τύπο και δημοσίευση μέχρι σήμερα 12 μικρών βιβλίων με σχετικές πάλι εκλαϊκευμένες οδηγίες με σκοπό την πρόληψη και αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου καρδιοπαθειών. Εκδότης του εκλαϊκευμένου περιοδικού του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. «στους ρυθμούς της καρδιάς».Διευθυντής συντάξεως των επιστημονικών περιοδικών «Ελληνική Καρδιολογική Επιθεώρηση» της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας επί 12 έτη και «Καρδιά και Αγγεία» του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. πάλι επί 12 έτη.Πρόεδρος της Εταιρείας Βοιωτικών Μελετών. Μέλος της Εθνικής Εταιρείας Λογοτεχνών.
