Η Νόσος Fabry γενικά διακρίνεται σε δύο μεγάλες ομάδες ανάλογα με την παρουσία ή μη, υπολειμματικής ενζυμικής δραστηριότητας της α-GalA: την κλασσική και την άτυπη μορφή.Στους ασθενείς με την κλασσική μορφή της νόσου, οι οποίοι ανήκουν κυρίως στον ανδρικό πληθυσμό, τα επίπεδα της α-GalA είναι ιδιαίτερα χαμηλά ή ακόμα και μη-ανιχνεύσιμα, ενώ η προοδευτική συσσώρευση γλυκοσφιγγολιπιδίων στο αγγειακό ενδοθήλιο προκαλεί νεφρικές, καρδιαγγειακές και εγκεφαλοαγγειακές επιπλοκές ή ακόμα και πρώiμο θάνατο. Μέχρις ότου γίνει εφικτή η αντιμετώπιση της ουραιμίας, ο μέσος όρος ζωής των ασθενών αυτών ήταν μόλις 40 έτη. Με τη χρήση της εξωνεφρικής κάθαρσης και της νεφρικής μεταμόσχευσης, η μέση επιβίωση παρατάθηκε στα 50 περίπου έτη.

 

Οι κλινικές εκδηλώσεις της νόσου, οι οποίες συνήθως αρχίζουν να εμφανίζονται από την παιδική ή την εφηβική ηλικία περιλαμβάνουν διαλείποντα επεισόδια έντονου πόνου των άκρων (ακροπαραισθησίες, ιδιαίτερα συχνές σε άρρενες νεαρούς ασθενείς  ηλικίας < 15 ετών), χαρακτηριστικές δερματικές αλλοιώσεις (αγγειοκεράτωμα), αδιαφάνεια (θολερότητα) του κερατοειδούς κατά την μικροσκοπική εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία, που δεν επηρεάζει την όραση και εμφανίζεται σχεδόν σε όλους τους άνδρες ασθενείς καθώς επίσης στο 70-90% των γυναικών φορέων της νόσου, υποιδρωσία, μειωμένη αντοχή στις μεταβολές της θερμοκρασίας περιβάλλοντος και την άσκηση, ήπια λευκωματουρία και γαστρεντερικές διαταραχές. Με την ενηλικίωση, η νεφρική επιβάρυνση αναπόφευκτα οδηγεί σε τελικά στάδια νεφρικής ανεπάρκειας που απαιτούν εξωνεφρική κάθαρση ή νεφρική μεταμόσχευση.

Οι καρδιαγγειακές επιπλοκές της νόσου περιλαμβάνουν υπερτροφία του μυοκαρδίου της αριστεράς κοιλίας, πάχυνση του υλικού των βαλβίδων (ανεπάρκεια της μιτροειδούς βαλβίδος παρατηρείται αρκετά συχνά), διάταση της ανιούσης αορτής, στεφανιαία νόσο και διαταραχές ηλεκτρικής αγωγής, με αποτέλεσμα συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες και έμφραγμα του μυοκαρδίου. Η προσβολή του μυοκαρδίου στη νόσο AF’s αποτελεί μια σημαντική αιτία ιδιοπαθούς υπερτροφίας της αριστεράς κοιλία ή υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας που εμφανίζεται σε προχωρημένη ηλικία . Η καρδιά μπορεί να αποτελεί το μοναδικό προσβεβλημένο όργανο από τη νόσο σε ασθενείς με ειδικές γονιδιακές μεταλλάξεις (10) και σε γυναίκες φορείς με μειωμένη ενζυμική δραστηριότητα της α-GalA (καρδιακή ποικιλία της νόσου, 15).  Οι ιστικές βιοψίες και νεκροτομικές μελέτες των ασθενών αυτών με άτυπη μορφή της νόσου επιβεβαίωσαν τη συσσώρευση σημαντικών ποσοτήτων Gb3 στα μυοκαρδιακά κύτταρα αλλά όχι στα ενδοθηλιακά κύτταρα του υπόλοιπου σώματος (16). Η παρατήρηση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι τεκμηριώνει την αντίληψη ότι ακόμα και τα χαμηλά επίπεδα της ενζυμικής δραστηριότητας της α-GalA, ενδέχεται να προφυλάσσουν από την εναπόθεση Gb3 στα ενδοθηλιακά κύτταρα της μικροκυκλοφορίας, με αποτέλεσμα την αποτροπή της εκδήλωσης των σοβαρών επιπλοκών της νόσου.

Οι εγκεφαλοαγγειακές επιπλοκές περιλαμβάνουν πρώιμο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ), παροδικά ισχαιμικά ΑΕΕ, αλλοιώσεις της λευκής ουσίας του εγκεφάλου, ημιπάρεση, ίλιγγο ή επεισόδια ζάλης και επιπλοκές αγγειακής αιτιολογίας όπως διπλωπία, δυσαρθρία, νυσταγμό, ημιαταξία, απώλεια μνήμης και διαταραχές ακοής.

 

Οι ασθενείς με την άτυπη μορφή της νόσου αντίθετα, διατηρούν κάποιο επίπεδο ενζυμικής δραστηριότητας της α-GalA, ενώ παράλληλα, η εμφάνιση της νόσου σ’ αυτούς γίνεται σε προχωρημένη ηλικία και με ηπιότερα συμπτώματα .

 

Τα τελευταία χρόνια ανακαλύφθηκαν πραγματικά επαναστατικές προσεγγίσεις της νόσου με στόχο την αιτιολογική της θεραπεία αλλά και με τεράστιες προεκτάσεις στο μέλλον, ακόμα και σε άλλα ανάλογα γονιδιακά νοσήματα, γεγονός που κάνει πλέον επιτακτική την ανάγκη της όσο το δυνατόν πρωιμότερης διάγνωσης της νόσου.

 

Α) Ενζυμική θεραπεία υποκατάστασης

Β) Σταθεροποίηση του ενζύμου α-GalA

Γ) Γονιδιακή θεραπεία

Δ) Μεταμόσχευση μυελού των οστών

 

 

 

 

Άρης Αναστασάκης

Επιστημονικός υπεύθυνος της Μονάδας Κληρονομικών Παθήσεων (ΕΚΚΑΝ) της Α καρδιολογικής κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

 

 

#########