«Μελέτη ακούσιων νοσηλειών στην Αθήνα» (Μ.Α.Ν.Α).
Είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα (2011-2016), το οποίο υλοποιείται από την ΕΠΑΨΥ και το Πάντειο Πανεπιστήμιο υπό την επιστημονική ευθύνη του Ψυχίατρου-Ψυχαναλυτή και Καθηγητή Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Στέλιο Στυλιανίδη
Η διεπιστημονική ερευνητική ομάδα αποτελείται από τους: Λίλη-Ευαγγελία Πέππου, Νεκτάριο Δρακωνάκη, Αιμιλία Πανάγου, Κυριάκο Σουλιώτη, Κυριακή Τσίκου, Γεωργία-Όλγα Ιατροπούλου, Νικόλαο Νακόπουλο, Σοφία Νικολαϊδη.
Το πρόγραμμα αυτό που παρουσιάστηκε στο 2ο Μental Ηealth Conference
περιλαμβάνει διάφορες υπό-έρευνες για την πολύπλευρη κατανόηση του ζητήματος (π.χ. τη διετή έκβαση τα ακούσιας νοσηλείας, την υποκειμενική άποψη των ακούσια νοσηλευόμενων ασθενών σχετικά με την καταναγκαστική φύση της νοσηλείας, τις στάσεις των επαγγελματιών ψυχικής υγείας απέναντι στην ψυχική ασθένεια και την ακούσια νοσηλεία, τη χρήση της μηχανικής καθήλωσης, κ.ά.).
Η προσπάθεια αυτή έχει ως απώτερο στόχο να αναδειχτεί το ζήτημα των ακούσιων νοσηλειών σε θέμα υψίστης σημασίας στην ατζέντα της πολιτικής για την ψυχική υγεία.
Είναι ενδεικτικό ότι πάνω από τις μισές νοσηλείες του Ψ.Ν.Α. αφορούν σε ακούσιες νοσηλείες, με το 30,2% αυτών να εκτελούνται αυτεπάγγελτα. Στο 55% των περιπτώσεων ακούσιας νοσηλείας στο Ψ.Ν.Α., αιτία ενεργοποίησής της είναι η «επιθετικότητα» και στο 34,2% η «ασυνέχεια στην φαρμακευτική αγωγή», παράγοντες οι οποίοι δεν αποτελούν απαραίτητα στοιχεία ψυχοπαθολογίας του ατόμου, αλλά συχνά αποδίδονται στην αντίληψη του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στα κενά στην περίθαλψη και σε έλλειμμα συνέχειας στη φροντίδα στην κοινότητα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο το 13,8% από τους ασθενείς αυτής της κατηγορίας που εξέρχονται του νοσοκομείου παραπέμπονται σε Δομές Κοινοτικής Ψυχιατρικής, ενώ χωρίς καν πρόταση παραπομπής παραμένει το 32,2%. Όσον αφορά δε τα περιοριστικά μέτρα στην αναγκαστική νοσηλεία, σχετική έρευνα σε ένα Τμήμα Ψυχιατρικού Νοσοκομείου και σε ένα Ψυχιατρικό Τμήμα Γενικού Νοσοκομείου στην Αττική τον Νοέμβριο του 2015 κατέδειξε ότι το 25% των ασθενών αυτών καθηλώθηκε μηχανικά κατά τη νοσηλεία του.
Σημειώνεται ότι το «ανοικτό» ή «κλειστό» Τμήμα δεν φαίνεται να επηρεάζει τα παραπάνω, ενώ, αντίθετα, η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού, το έλλειμμα κατάλληλης εκπαίδευσης και η δυσκολία εφαρμογής τεχνικών αποκλιμάκωσης, φαίνεται να επηρεάζουν τη χρήση αυτού του καταναγκαστικού μέτρου σε ασθενείς.
Τα αποτελέσματα αυτά, πέραν της ποσοτικής αύξησης των αναγκαστικών νοσηλειών και αυτής των μηχανικών καθηλώσεων στα ψυχιατρικά τμήματα, αναδεικνύουν δομικές δυσλειτουργίες σε όλο το «σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας» στη χώρα μας.
Οι ερευνητές, υπογραμμίζουν τη σοβαρότητα του θέματος, όπως και η πρόσφατη επιστολή προς τα Υπουργεία Υγείας και Εργασίας, του CommissionerforHumanRights, NilsMuižnieks (17/08/2016), το οποίο συσχετίζουν με το έλλειμμα δημοκρατίας στη διαχείριση των συγκεκριμένων –και όχι μόνο– ασθενών και προτείνουν:
- Την ενεργό συμμετοχή των ασθενών και των οικείων τους στη λήψη αποφάσεων.
- Την ειδική εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στα ως άνω ζητήματα.
- Την προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου με στόχο την εναρμόνισή του στα νέα δεδομένα της κρίσης και των πιέσεων που ασκούνται στο σύστημα υγείας.
- Την ανάπτυξη εκτεταμένων σε εθνικό επίπεδο προγραμμάτων έρευνας, παρακολούθησης και παρέμβασης κατά τα πρότυπα πρόσφατης δράσης που υλοποιήθηκε στο Κέντρο Ημέρας της ΕΠΑΨΥ στο Μαρούσι σε συνεργασία με το Ψυχιατρικό Τμήμα του Σισμανογλείου, η οποία έδειξε ότι με συστηματική παρέμβαση κατ’ οίκον σε σοβαρές ψυχιατρικές παθολογίες σε διάστημα δύο ετών, ο αριθμός των νοσηλειών μειώθηκε κατά 82%, σε σύγκριση με την προ της παρέμβασης περίοδο.
Στη συζήτηση που ακολούθησε ειπώθηκαν τα παρακάτω:
Γιάννης Πανούσης, Καθηγητής Εγκληματολογίας, Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ ΕΚΠΑ
Ένα σύστημα για να πετύχει χρειάζεται νόμο, υποδομές αλλά και αντιλήψεις.
Μέσα στην κρίση είναι μπερδεμένα τα πράγματα. Η έννοια του δικαιώματος έχει αλλοιωθεί.
«Η κρίση δεν πρέπει να θεωρείται μία συνεχιζόμενη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, αλλά μία δυνατότητα για αναθεώρηση και αναδιοργάνωση της ψυχικής υγείας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι αναλώσιμα» τόνισε ο κ. Πανούσης.
Κώστας Χρυσόγονος, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Μέλος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
«Η παραβίαση των συνταγματικών δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων στην Ελλάδα είναι συστηματική», δήλωσε ο κ. Χρυσόγονος.
Οι ψυχιατρικοί ασθενείς έχουν τα εξής δικαιώματα σύμφωνα με το Σύνταγμα:
- Δικαίωμα αξιοπρεπούς περίθαλψης
- Δικαίωμα για ενημέρωση για την πορεία της υγείας του
- Δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων
- Δικαίωμα για αποκατάσταση και ενσωμάτωση στην κοινωνία
Επίσης, χρειάζεται ενημέρωση και εκπαίδευση επαγγελματικών υγείας.
Ευτύχης Φυτράκης, Γενικός Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, Υπουργείο Δικαιοσύνης
«Στο παρελθόν η στέρηση ελευθερίας για λόγους ψυχικής υγείας ήταν αρκετά αδιαφανής διαδικασία με πολλές αποκλίσεις. Σήμερα το σύγχρονο κράτος δικαίου επιτάσσει να διακριθεί η στέρηση ελευθερίας και να μη οδηγούμαστε σε ποινικοποίηση της ψυχιατρικής, αλλά ούτε και στην ψυχιατρικοποίηση του ποινικού δικαίου» τόνισε ο κ. Φυτράκης.
Χρειάζεται αλλαγή του άρθρου 69 σε τρεις κατευθύνσεις:
- Αναμόρφωση πλαισίου θεραπευτικής φύλαξης
- Μεταβολή διατάξεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας
- Τρόποι εκτέλεσης μέτρων από Πολιτεία για ακαταλόγιστους ασθενείς
Σε μερικές εβδομάδες μπαίνει σε διαβούλευση Προεδρικό Διάταγμα που ρυθμίζει τα θέματα του ψυχιατρείου των φυλακών Κορυδαλλού και την ένταξή του στο ΕΣΥ.
Πρόσβαση στις ψυχιατρικές θεραπείες στην Ελλάδα σήμερα
Δημήτρης Κούβελας, Καθηγητής Φαρμακολογίας και Κλινικής Φαρμακολογίας, Τμήμα Iατρικής, Α.Π.Θ, Πρόεδρος Ειδικής Επιτροπής Κατάρτισης Καταλόγου Συνταγογραφούμενων Φαρμακευτικών Ιδιοσκευασμάτων
Δεν υπάρχει καλό και κακό φάρμακο. Τα ψυχιατρικά φάρμακα όπως και όλες οι κατηγορίες φαρμάκων έχουν διαφορετική αποτελεσματικότητα και ασφάλεια από ασθενή σε ασθενή.
Μέσα στις ιδιαιτερότητες των ψυχικώς πασχόντων είναι ότι λαμβάνουν πολλά φάρμακα, και παρουσιάζουν συν-νοσηρότητα με άλλα νοσήματα. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αποζημίωση των θεραπειών τους.
Υπάρχει αδυναμία των γενοσήμων ψυχιατρικών φαρμάκων σε σχέση με άλλες θεραπευτικές κατηγορίες, γιατί δεν διαπερνούν το κεντρικό νευρικό σύστημα όπως τα φάρμακα με τα οποία είναι ήδη ρυθμισμένοι οι ασθενείς
Πέτρος Σκαπινάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής, Τομέας Κοινωνικής Iατρικής & Ψυχικής Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Οι ψυχιατρικές διαταραχές είναι αρκετά συχνές και ξεκινούν από νεαρή ηλικία. Διακρίνονται από χρονιότητα. Με βάση Πανελλήνια μελέτη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων οι ψυχικές διαταραχές συνολικά υπολογίστηκαν στο 8% του γενικού πληθυσμού.
«Το 2015 οι ασθενείς με κατάθλιψη στην Ελλάδα ξεπέρασαν τους 500.000 φτάνοντας τα μεγέθη μιας πολύ μεγάλης πόλης» ανέφερε ο κ. Σκαπινάκης.
Οι ψυχικές διαταραχές πλήττουν τους ασθενείς σε μία δύσκολη φάση στη ζωή τους. Όλες αυτές οι παθήσεις επιβαρύνουν τα έτη ζωής και την ποιότητα ζωής και αυξάνουν σημαντικά το κόστος στα συστήματα υγείας.
Αντί όμως να αντιμετωπίζονται επαρκώς αυτές οι παθήσεις, χρονίζουν και πολλοί ασθενείς πηγαίνουν στο γιατρό μετά από 10 χρόνια. Πολλές φορές οι ασθενείς θεωρούν ότι δεν είναι άρρωστοι. Επίσης έχουν θέματα πρόσβασης σε ψυχιάτρους, ενώ πολλοί σκέφτονται και το κόστος θεραπείας. Όσο καθυστερεί η θεραπεία, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα αναπηρίας.
Τέλος υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένων κέντρων για ανθεκτικά περιστατικά και άλλων δομών.
Αναστασία Γιαννετοπούλου, Πρόεδρος ΠΟΣΟΨΥ
«Επειδή τα γενόσημα είναι φθηνά, οι ασθενείς τα βάζουν με τους γονείς τους, γιατί θεωρούν ότι τους παραμελούν. Χρειάζεται σωστή ενημέρωση πάνω στο θέμα» υπογράμμισε η κυρία Γιαννετοπούλου.
Η ΠΟΣΟΨΥ διεκδικεί περισσότερους ξενώνες και δομές για την καλύτερη ένταξη των ασθενών με ψυχική νόσο στην κοινότητα.
