Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Εχουμε μια επικίνδυνη αρρώστια που όμως μπορεί να ιαθεί όταν διαγνωσθεί σε πρώιμα στάδια, αλλά συνηθέστατα δεν μας προειδοποιεί στα πρώιμα αυτά στάδια.
Απ`την άλλη όμως γνωρίζουμε ότι η αρρώστια αυτή παρουσιάζεται σε μια συγκεκριμένη ομάδα του πληθυσμού (άνδρες άνω των 50 ετών). Πρέπει λοιπόν σ`αυτήν την ομάδα πληθυσμού να μη περιμένουμε να μας ειδοποιήσει η αρρώστια αυτή (ο καρκίνος του προστάτη δηλαδή) με συμπτώματα, αλλά να την αναζητήσουμε εμείς με εξετάσεις που θα γίνονται περιοδικώς και που θα είναι εύκολες και φθηνές. Και διαθέτουμε δυο τέτοιες εξετάσεις: το ειδικό προστατικό αντιγόνο και την ψηλάφιση του προστάτη.
Το Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο, το οποίο διεθνώς καθιερώθηκε να λέγεται Πι-Ες-Εϊ (PSA Prostatic Specific Antigen) είναι μια λευκωματική ουσία που παράγει ο προστάτης για να βοηθά στη ρευστοποίηση του σπέρματος. Όταν στον προστάτη παρουσιάζεται κάποια ανώμαλη κατάσταση, η παραγωγή του PSA αυξάνεται, και μπορούμε την αύξηση αυτή να τη διαπιστώσουμε με μια απλή εξέταση αίματος.
Το PSA μπορεί να αυξηθεί: Στον καρκίνο του προστάτη. Στις έντονες φλεγμονές (μολύνσεις) του προστάτη (προστατίτιδες) κυρίως τις οξείες και εμπύρετες. Σε ερεθισμό του προστάτη από πέτρες της κύστεως, καθετηριασμούς της ουρήθρας, κυστεοσκοπήσεις, εξέτασή του με το δάκτυλο μέσω του εντέρου. Ακόμη και μια εργώδης λόγω δυσκοιλιότητας κένωση ή μια πρόσφατη σεξουαλική επαφή μπορούν να αυξήσουν το PSA.
Είναι λοιπόν φανερό ότι μια αύξηση του PSA δεν θέτει διάγνωση καρκίνου του προστάτη, απλώς μας δείχνει (δείκτης) ότι πρέπει να αποσαφηνίσουμε την κατάσταση, λαμβάνοντας υπόψη πολλές άλλες παραμέτρους.
Πρέπει πρώτα-πρώτα να αποκλείσουμε τις άλλες καταστάσεις, την οξεία προστατίτιδα, την πρόσφατη χρήση εργαλείων στην ουρήθρα κλπ.
Επειτα πρέπει να δούμε διάφορες λεπτομέρειες που αφορούν το ίδιο το PSA.
Οι τιμές που τα εργαστήρια υποχρεώνονται να δώσουν ως φυσιολογικές για το PSA (λιγότερο από 4 ng/ml) είναι απλώς ενδεικτικές. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι μεγαλύτεροι προστάτες μπορεί να δικαιολογήσουν κάπως αυξημένες τιμές. Ενας καλοήθως διογκωμένος προστάτης που φθάνει τα 100 γραμμάρια μπορεί να δικαιολογήσει π. χ. ένα PSA 6 ng/ml. Επίσης όσο μεγαλώνει η ηλικία τόσο αυξάνονται οι τιμές του. Μεγάλη σημασία έχει η ταχύτητα με την οποία αυξήθηκε η τιμή του PSA.
Αν π.χ. σε έναν άνδρα 55 ετών, που δεν παρουσιάζει προστατίτιδα, ούτε έχει άλλους ερεθισμούς στον προστάτη, η τιμή του PSA ανέβηκε το τελευταίο 6μηνο από 0,98 σε 3,5 ng/ml αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει. Επίσης πρέπει να λάβουμε υπόψη και την τιμή του ελεύθερου PSA (Free).
Ένα μέρος του PSA είναι συνδεδεμένο με πρωτεϊνες και ένα άλλο μέρος είναι ελεύθερο. Αυτό το τελευταίο φαίνεται ότι παράγεται κυρίως απ`τα υγιή κύτταρα. Αν λοιπόν η αναλογία του, σε σχέση με το συνδεδεμένο, υπερβαίνει το 25%, αυτό είναι μάλλον καλό σημείο. Αν η αναλογία αυτή είναι χαμηλή, και ιδίως κάτω του 15%, το μήνυμα είναι ότι πρέπει να γίνουμε πιο προσεκτικοί.
Η ψηλάφηση του προστάτη (ανώδυνη και απλή εξέταση)
Τα ευρήματα του PSA πρέπει να συμπληρωθούν απαραιτήτως με την ψηλάφηση του προστάτη.
Ο μόνος τρόπος για να ψηλαφίσει ο γιατρός τον προστάτη είναι μέσω του πρωκτού και του εντέρου. Είναι μια εξέταση απλή και κατά κανόνα ανώδυνη, που δίνει όμως σημαντικότατες πληροφορίες. Ο πεπειραμένος γιατρός θα διαπιστώσει αν ο προστάτης είναι διογκωμένος και πόσο, αν είναι σκληρός ή μαλακός, αν οι τυχόν σκληρίες του μοιάζουν να οφείλονται σε ασβέστιο αποτιθεμένο στον προστάτη από προηγούμενες φλεγμονές ή μοιάζουν περισσότερο να αποτελούνται από σκληρό ιστό, ύποπτο για κακοήθεια, αν αυτός ο ύποπτος ιστός πλησιάζει ή διηθεί την κάψα κλπ.
Αν ο συνδυασμός του σχολαστικά αξιολογημένου PSA και της προσεκτικής ψηλάφησης του προστάτη θέσει την υποψία κακοήθειας, τότε θα προχωρήσουμε στο αμέσως επόμενο βήμα, δηλαδή στην εξέταση του προστάτη με ειδικό εργαλείο υπερήχων, μέσω του εντέρου, τον εντοπισμό κάθε ύποπτης περιοχής και την καθοδήγηση έτσι μιας λεπτής ειδικής βελόνης, η οποία θα πάρει λεπτά κομμάτια από κάθε ύποπτη περιοχή, κομμάτια τα οποία θα εξετασθούν στο μικροσκόπιο (βιοψία).
Η εξέταση του άνω των 50 ετών ανδρικού πληθυσμού με PSA και δακτυλική ψηλάφηση του προστάτη καλό είναι να γίνεται κάθε χρόνο. Το διάστημα αυτό είναι αρκετό ώστε, αν ενδιαμέσως αναπτυχθεί ένας καρκίνος στον προστάτη, να τον «συλλάβουμε» εγκαίρως.
Τι γίνεται τώρα με τη βιοψία του προστάτη;
Η βιοψία του προστάτη είναι η εξέταση η οποία μπορεί να επιβεβαιώσει αδιαφιλονίκητα την διάγνωση. Χωρίς την ανεύρεση των κακοήθων κυττάρων υπό το μικροσκόπιο, στο υλικό που παίρνεται με τη βιοψία, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ένα άτομο έχει καρκίνο του προστάτη και να προχωρήσουμε στην οποιαδήποτε θεραπεία.
Η βιοψία όμως του προστάτη είναι μια «επιθετική» διαγνωστική μέθοδος: Μια βελόνη απ`την εντερική οδό, τρυπά το τοίχωμα του εντέρου, τους όπισθεν του προστάτη ιστούς και τον προστάτη. Δυο είναι κυρίως οι ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να προκύψουν: η μόλυνση του προστάτη και της περιοχής και η αιμορραγία.
Η μόλυνση συνήθως προκαλεί υψηλό πυρετό, ρίγος, αίσθημα κακουχίας, δυσκολία στην ούρηση ή τσούξιμο και πόνο, και απαιτεί σοβαρή αντιμετώπιση (ισχυρή αντιβίωση, ανάπαυση, καλή ενυδάτωση κλπ) γιατί, σε ελάχιστες ευτυχώς περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνη σηψαιμία.
Για να ελαττωθεί αποτελεσματικά η πιθανότητα μόλυνσης καθαρίζουμε προ της βιοψίας το έντερο με χαμηλό υποκλυσμό και χορηγούμε προληπτικά αντιβίωση, που, συνήθως, αρχίζει απ`το πρωί της ημέρας κατά την οποία γίνεται η βιοψία και παρατείνεται 2 ή 3 ημέρες μετά.
Αιμορραγία μπορεί να προκύψει είτε προς το έντερο, είτε προς την ουροδόχο κύστη. Σήμερα, με τη χρήση πολύ λεπτής βελόνης για βιοψία, η επιπλοκή αυτή σπανιότατα είναι σοβαρού βαθμού. Στις περισσότερες περιπτώσεις τις επόμενες της βιοψίας ημέρες μπορεί να παρουσιασθεί μια καστανή χροιά στα ούρα, ή σοκολατόχρους εμφάνιση του σπέρματος (αιμοσπερμία), που υποχωρούν από μόνα τους. Πρέπει πάντως, αν για οποιοδήποτε λόγο (καρδιοπάθεια, αγγειοπάθεια κλπ) ο ασθενής παίρνει φάρμακα που ελαττώνουν την πηκτικότητα του αίματος, (ασπιρίνη κ.ά.) να διακόψει τη λήψη τους τουλάχιστον οκτώ ημέρες προ της βιοψίας.
