Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι μία από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου στο «σύγχρονο» Δυτικό κόσμο και συγκεκριμένα αποτελεί την 3η αιτία θνητότητας και την 1η αιτία πρόκλησης αναπηρίας στον άνθρωπο. Στη χώρα μας καταγράφονται περίπου 25.000 περιστατικά ετησίως. Το ένα τρίτο (1/3) των περιπτώσεων είναι θανατηφόρα και οι επιβιώσαντες συνήθως έχουν σημαντικές και μη ανατάξιμες βλάβες.
Στις Η.Π.Α. περίπου 750.000 νέα εγκεφαλικά επεισόδια ετησίως προκαλούν 300.000 θανάτους . Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη μελέτη του πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης το 30% και πλέον αυτών των επεισοδίων οφείλονται στην αθηρωματική νόσο της εξωκρανιακής μοίρας των καρωτίδων δηλαδή των αγγείων που ουσιαστικά μαζί με τις σπονδυλικές αρτηρίες τροφοδοτούν με αίμα των εγκέφαλο.
Ποιες είναι οι αιτίες πού μπορεί να δημιουργήσουν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο;
Τα κύρια αίτια των ισχαιµικών εγκεφαλικών είναι η αθηρωµάτωση αρτηριών όπως προαναφέρθηκε (καρωτίδες και σπονδυλικές αρτηρίες) αλλά και καρδιακές παθήσεις όπως το έµφραγµα µυοκαρδίου και κυρίως ή κολπική μαρµαρυγή.
Άλλη αιτία πρόκλησης εγκεφαλικού επεισοδίου στην πρόσθια κυκλοφορία είναι ο διαχωρισμός της καρωτίδος, ιδιαίτερα σε άτομα νεαρής ηλικίας, με το ποσοστό να αγγίζει το 20% περίπου. Λιγότερο συχνές αιτίες πρόκλησης εγκεφαλικού επεισοδίου είναι η αρτηρίτιδα TAKAYASU και η ινομυϊκή δυσπλασία.
Δυστυχώς, οι μελλοντικές προβλέψεις είναι ιδιαίτερα δυσοίωνες. Το 2020 αναμένεται δραματική αύξηση των εγκεφαλικών επεισοδίων αγγίζοντας στην Αμερική το 1.000.000, ενώ στις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας θα ξεπεράσουν το 1.600.000.
Eνοχοποιούνται κάποιοι παράγοντες;Ποια είναι τά συμπτώματα;
Ενοχοποιητικοί και προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η υπερχοληστεριναιμία, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, η υπέρταση, η παχυσαρκία (Body mass index), η καθιστική ζωή, η ηλικία, η χρήση αλκοόλ, η λήψη ορμονών κ.α., ενώ σε τελευταίες μελέτες ενοχοποιούνται συγκεκριμένοι γονιδιακοί παράγοντες.
Αντιμετωπίζοντας λοιπόν σωστά αυτούς τους προδιαθεσικούς παράγοντες μειώνουμε σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων.
Πιθανά συμπτώματα είναι η παροδική απώλεια όρασης και συνείδησης, ημιπάρεση, αμαύρωση, κινητικές διαταραχές, απώλεια ισορροπίας, πτώση της γωνίας του στόματος, αδυναμία επικοινωνίας, διαταραχές μνήμης, αντίληψης και πράξης κ.α..
Εάν αυτά τα συμπτώματα διατηρηθούν πέραν των 24 ωρών θεωρούνται πλέον εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ τα μικρότερης διάρκειας θεωρούνται παροδικά ισχαιμικά επεισόδια.
Οι ασθενείς, βεβαίως, με ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα, θα πρέπει να απευθυνθούν στο νευρολόγο τους ο οποίος μετά την κλινική εξέταση και τα κατάλληλα tests θα τους παραπέμψει σε περαιτέρω εργαστηριακό έλεγχο.(Αξονική – Μαγνητική Τομογραφία εγκεφάλου, Μαγνητική Αγγειογραφία, έγχρωμο Doppler καρωτίδων κ.τ.λ.).
Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση σήμερα;
Στη θεραπευτική μας φαρέτρα έχουμε την φαρμακευτική αγωγή, την χειρουργική αντιμετώπιση όταν πρόκειται για σημαντική στένωση καρωτίδων και τα τελευταία χρόνια την ενδοαυλική αποκατάσταση με τοποθέτηση stent.
Η αθηροσκλήρυνση ως γνωστόν είναι μία συνεχώς επιδεινούμενη νόσος η οποία ουσιαστικά ξεκινά από την παιδική ηλικία. Η πρώιμη λοιπόν διάγνωση της νόσου οδηγεί στην επιτυχή αντιμετώπιση αυτής και προφανώς η πρόληψη και η αποφυγή των προδιαθεσικών παραγόντων θα εμποδίσει την επιδείνωσή της.
Σήμερα με την ραγδαία βελτίωση της βιομηχανικής και της πληροφορικής έχουμε στην διάθεση μας μηχανήματα υπερήχων εξαιρετικής διακριτής ικανότητας με αποτέλεσμα να διακρίνουμε ακόμη και ελαχιστότατες αλλοιώσεις και διαφοροποιήσεις στο πάχος του έσω μέσου χιτώνα των καρωτίδων.
Σημαντικές πρόσφατες μελέτες έχουν αναδείξει ότι η πάχυνση του ενδοθηλίου (έσω-μέσου χιτώνα, intima media thickness – ΙΜΤ) σχετίζεται σημαντικά με ηυξημένη πιθανότητα καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων.
Η Αμερικάνικη και η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία, οι οποίες ασχολήθηκαν εκτενώς με την πρόληψη της αθηροσκλήρυνσης τονίζουν την σημαντικότητα του πάχους του έσω μέσου χιτώνα των καρωτίδων (ΙΜΤ) ως ανεξάρτητου προγνωστικού δείκτη καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων.
Η πρώιμη λοιπόν ανάδειξη παχυσμένου ενδοθηλίου στις καρωτίδες αλλά και στις κοινές μηριαίες αρτηρίες με μία τελείως ανώδυνη υπερηχογραφική μέθοδο σε αξιόπιστα αγγειολογικά εργαστήρια παρέχει σημαντικές πληροφορίες και προσδιορίζει τα άτομα υψηλού κινδύνου από την νεαρή τους ακόμη ηλικία. Επί πλέον με την μέθοδο αυτή έχουμε την δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη και την επιδείνωση της αθηροσκλήρυνσης πριν η νόσος καταστεί συμπτωματική.
Σημαντικός επίσης είναι ο ρόλος αυτής της ανώδυνης υπερηχογραφικής μέτρησης στην εκτίμηση των αποτελεσμάτων της χορήγησης των στατινών. Σε πρόσφατες μελέτες έχει διαπιστωθεί καθήλωση της αθηρωματικής νόσου με τη χορήγηση των παραπάνω φαρμάκων ενώ σε άλλες υποστηρίζεται ακόμα και η υποστροφή της.
Η χρήση του παραπάνω δείκτη στον προληπτικό έλεγχο φαίνεται από όλες τις μέχρι τώρα έρευνες και μελέτες ότι μπορεί να βοηθήσει σε συνδυασμό με τη μείωση και την εξάλειψη των παραγόντων κινδύνου, όπως π.χ. η υψηλή αρτηριακή πίεση, η αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας καθώς και της καρδιακής αρρυθμίας, η διακοπή του καπνίσματος, ο περιορισμός της χοληστερίνης, η ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη κ.α., στην πρόληψη των αγγειακών ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων.
Συμπερασματικά πληθυσμιακές ομάδες με προδιαθεσικούς παράγοντες θα πρέπει οπωσδήποτε να υποβάλλονται τουλάχιστον από την ηλικία των 40 ετών στην παραπάνω υπερηχογραφική μελέτη των καρωτίδων και των σπονδυλικών αρτηριών και βεβαίως σε έναν πλήρη εργαστηριακό έλεγχο στον οποίο θα προσδιορίζονται τα επίπεδα της χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων, του σακχάρου κ.τ.λ., ούτως ώστε να περιορίζεται στο ελάχιστο ο κίνδυνος πρόκλησης εγκεφαλικών επεισοδίων.
Νικόλαος Ε.Λιάσης M.D
Ακτινολόγος – Αγγειολόγος Σμήναρχος (Υ.Ι.) ε.α.
Τ. Διεθυντής Αγγειολογικού Τμήματος- Αγγειολογικού Εργαστηρίου και Τμήματος Υπερήχων του Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας (251 Γ.Ν.Α). Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
