Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τον πιo συχνό καρκίνο που παρουσιάζεται στις γυναίκες και είναι η δεύτερη αιτία θανάτου για τις γυναίκες μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα.  Στις Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι το 2010 200.000 γυναίκες θα διαγνωστούν με καρκίνο μαστού ενώ 40.000 γυναίκες πεθαίνουν το χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες από καρκίνο μαστού.

Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο περίπου 4.500 γυναίκες διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού, ενώ περίπου 1.500 Ελληνίδες πεθαίνουν ετησίως από τη νόσο.

Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί διεθνώς η επίπτωση του καρκίνου του μαστού, ο αριθμός δηλαδή των γυναικών που διαγιγνώσκεται για πρώτη φορά με καρκίνο μαστού κάθε χρόνο έτσι ενώ το 1975 σε 100.000 γυναίκες 107 παρουσίαζαν καρκίνο μαστού, το 2005 126 γυναίκες ανέπτυξαν καρκίνο μαστού στον ίδιο πληθυσμό.  Παρόλα αυτά το ευχάριστο είναι ότι έχει μειωθεί η θνητότητα από καρκίνο μαστού, ο αριθμός δηλαδή των γυναικών που πεθαίνουν κάθε χρόνο από καρκίνο μαστού.  Αυτό φαίνεται να οφείλεται στον προ-συμπτωματικό πληθυσμιακό έλεγχο των γυναικών (screening) που επιτρέπει την διάγνωση σε πρώιμο στάδιο και σε καλύτερες θεραπευτικές μεθόδους που έχουμε τα τελευταία χρόνια.

Ενώ τo 1970 το μέγεθος του όγκου και ο αριθμός των διηθημένων λεμφαδένων αποτελούσαν τους παράγοντες που συνεκτιμούσαμε στο σχεδιασμό της θεραπείας, τα τελευταία 10 χρόνια έχουμε δραματικές αλλαγές στη διαγνωστική προσέγγιση αλλά και στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού που βασίζονται κυρίως σε νέες γνώσεις πάνω στη βιολογία του όγκου.  Ετσι σήμερα έχουμε διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση σε κάθε γυναίκα με καρκίνο μαστού ανάλογα με την βιολογική ταυτότητα του όγκου.

Οι νέες απεικονιστικές εξετάσεις όπως η Ψηφιακή Μαστογραφία, εξειδικευμένοι υπερηχοι μαστού με τεχνικές τρισδιάστατης απεικόνισης και ελαστογραφίας, καθώς και η Μαγνητική Τομογραφία μαστών μας επιτρέπουν σήμερα την διάγνωση ογκιδίων μαστού μεγέθους μερικών χιλιοστών με αποτέλεσμα η θεραπευτική μας αντιμετώπιση δεδομένου ότι διαγιγνώσκουμε τον καρκίνο μαστού σε πρώιμο στάδιο να μπορεί να οδηγήσει μια γυναίκα ακόμα και σε ίαση.

Τεχνικές όπως η βιοψία του φρουρού λεμφαδένα επιτρέπει τον επιλεκτικό λεμφαδενικό καθαρισμό μόνο σε γυναίκες με διηθημένους λεμφαδένες μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο λεμφοιδήματος και της νοσηρότητας από τον λεμφαδενικό καθαρισμό της μασχάλης.  Η εφαρμογή τεχνικών ογκοπλαστικής σήμερα και αποκατάστασης μετά μαστεκτομή μας επιτρέπουν να μπορούμε να παρέχουμε σε μια γυναίκα που χειρουργείται για καρκινο μαστού ένα αισθητικό αποτέλεσμα ιδιαίτερα ικανοποιητικό και συχνά καλύτερο από αυτό πριν την χειρουργική της αντιμετώπιση για τον καρκίνο του μαστού.

Η ανάγκη για την εξειδικευμένη σύγχρονη αυτή θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού οδήγησε στη δημιουργία εξειδικευμένων Κέντρων Μαστού.   Ετσι το 2000 η Ευρωπαική Εταιρεία Μαστολογίας European Society of Mastology (EUSOMA) και  η European Society of Breast Cancer Specialist ανακοίνωσαν την ανάγκη για κάθε 300.000 πληθυσμού να υπάρχει εξειδικευμένο Κέντρο Μαστού όπου οι ασθενείς με καρκίνο μαστού αντιμετωπίζονται από διεπιστημονική ομάδα ιατρών όλων των συναφών ειδικοτήτων και από ειδικούς νοσηλευτές ψυχολόγους και κλινικούς γενετιστές.

Οι ασθενείς που αντιμετωπίζονται θεραπευτικά από μια εξειδικευμένη διεπιστημονική επιτροπή έχουν υψηλότερο ποσοστό επιβίωσης (κατά 9% στην πενταετία και κατά 8% στην δεκαετία) ενώ στο 43% των ασθενών οι συστάσεις της διεπιστημονικής επιτροπής για θεραπευτική αγωγή ήταν διαφορετικές από τις συστάσεις που έλαβαν από μεμονωμένους ιατρούς που δεν ανήκαν σε ομάδα εξειδικευμένων κέντρων.

Mελέτη μεγάλου αριθμού γυναικών έχει δείξει οτι υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου που έχουν συνδεθεί με μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Οι παράγοντες αυτοί είναι

1.      Προσωπικό ιστορικό προβλημάτων στο μαστό, όπως προηγούμενη διάγνωση προκαρκινικών καταστάσεων ή καρκίνου ωοθηκών

2.      Ηλικία. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου μαστού αυξάνεται με την ηλικία

3.      Πρώιμη ηλικία εμμηναρχής ή και καθυστερημένη εμμηνόπαυση.  Γυναίκες που παρουσίασαν περίοδο για πρώτη φορά σε μικρή ηλικία ή καθυστέρησαν να μπουν στην εμμηνόπαυση έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο γιατί ο μαζικός αδένας εκτίθεται στη δράση των οιστρογόνων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

4.      Πρώτη τελειόμηνη κύηση μετά τα 30.

5.      Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού σε συγγενείς πρώτου βαθμού.

6.      Ιστορικό πολλαπλών βιοψιών μαστού.

7.      Γυναίκες που ανήκουν στη λευκή φυλή.

8.   Αυξημένη πυκνότητα μαστών στη μαστογραφία

9.   Προηγηθείσα έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία

10.Προσωπικό ιστορικό καρκίνου μαστού ή ωοθηκών

11. Παχυσαρκία μετά την εμμηνόπαυση

12. Κατάχρηση αλκοόλ (περισσότερα από ένα ποτά την ημέρα)

Τα τελευταία χρόνια ένας αριθμός ογκογονιδίων έχει συνδεθεί με την εμφάνιση καρκίνου του μαστού.  Το ογκογονίδιο BRCA1  ανακαλύφθηκε το 1990 και το BRCA2 το 1994. Ποσοστό 5-10% των γυναικών με καρκίνο μαστού είναι φορείς μεταλλαγμένων ογκογονιδίων.  Ενώ η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου μαστού στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 12% (120 σε κάθε 1000 γυναίκες) η πιθανότητα των γυναικών-φορέων του ογκογονιδίου να αναπτύξουν καρκίνο μαστού κυμαίνεται από 50-85% (500-850 σε κάθε 1000 γυναίκες) μέχρι την ηλικία των 70 ετών, ενώ η πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο ωοθηκών κυμαίνεται από 6-50% μέχρι την ηλικία των 70 ετών.

Στοιχεία από το κληρονομικό ιστορικό που θέτουν την υποψία οτι μια γυναίκα είναι φορέας των ογκογονιδίων είναι αν έχει

1.      Δύο η περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο μαστού σε οποιαδήποτε ηλικία

2.      Ενας συγγενή πρώτου βαθμού με διάγνωση της νόσου σε νέα ηλικία (<40 ετών)

3.      Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού και ωοθηκών

4.      Συγγενή με αμφοτερόπλευρο καρκίνο μαστού

5.      Αρρενα συγγενή με καρκίνο μαστού ασχέτως ηλικίας

ετών

Οι συστάσεις σήμερα για τις γυναίκες που δεν είναι υψηλού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου μαστού περιλαμβάνουν πρώτη κλινική εξέταση από ειδικό και υπερηχογράφημα μαστών στα 20 και μετά κάθε τρία χρόνια μέχρι την ηλικία των 40 ετών, οπότε και ο μαστογραφικός έλεγχος γίνεται ετήσιος.

Προτείνεται μία πρώτη μαστογραφία αναφοράς μεταξύ 35 και 40 ετών και ακολούθως σε ετήσια βάση.  Οι μαστογραφίες δεν σταματούν μετά τα 70 όταν η γυναίκα είναι σε καλή φυσική κατάσταση και μπορεί να επισκεφθεί το Κέντρο Μαστού.

Η μαστογραφία έχει μειώσει την θνητότητα από καρκίνο μαστού κατά 30% στις γυναίκες άνω των 50 ετών και είναι η εξέταση εκλογής σήμερα για προληπτικό -πληθυσμιακό έλεγχο. Η δόση της ακτινοβολίας που δέχεται μία γυναίκα είναι λιγότερη από 1.5 mGy ανά μαστογραφία, περίπου 6 φορές λιγότερη από την κοσμική ακτινοβολία που δεχόμαστε σε ένα υπερατλαντικό ταξίδι με αεροπλάνο.

Σήμερα με τους σύχρονους ψηφιακούς μαστογράφους δεχόμαστε 30 με 50% λιγότερη ακόμα ακτινοβολία.

Το υπερηχογράφημα δεν αντικαθιστά τη μαστογραφία αλλά την συμπληρώνει. Συστήνεται σε νέες γυναίκες, με πυκνούς  μαστούς, καθώς και σε γυναίκες κάθε ηλικίας με πυκνούς μαστούς. Μπορεί να διακρίνει κυστικά από συμπαγή ογκίδια. Μπορεί να αποτελέσει πολύτιμή καθοδήγηση για επεμβατικούς χειρισμούς σε πολύ μικρά ογκίδια που δεν είναι ψηλαφητά όταν με την βοήθειά του παίρνουμε κύτταρα με λεπτή βελόνα ή με διαδερμική βιοψία για ιστολογική ταυτοποίηση των ογκιδίων του μαστού. Επίσης αποτελεί πολύτιμη καθοδήγηση για σήμανση αψηλάφητων όγκων για να εντοπισθούν και να αφαιρεθούν χειρουργικά.

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ

•       Προληπτικος ελεγχος σε γυναίκες με βεβαρημένο ιστορικό

•       Σε γυναίκες με ιδιαίτερα πυκνούς μαστούς

•       Εκτίμηση έκτασης και πολυεστιακότητας όγκου μαστού

•       Διάκριση τοπικής υποτροπής από ουλώδη ιστό

•       Εκτίμηση έκτασης νόσου μετά από προεγχειρητική χημειοθεραπεία

•       Εκτίμηση ασθενών με προθέσεις σιλικόνης

Ελένη Φαλιάκου ,MD

Χειρουργός Μαστού, Διευθύντρια Κέντρου Μαστού Ευρωκλινικής Αθηνών