Η καρδιαγγειακή νόσος σήμερα αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στο Δυτικό Κόσμο. Οι παράγοντες κινδύνου της διαιρούνται σε αναστρέψιμους και μη αναστρέψιμους. Οι μη αναστρέψιμοι, οφείλουν την ονομασία τους στο ότι δεν είναι δυνατόν να παρέμβουμε με κάποιο τρόπο, ώστε να επιτύχουμε να μειώσουμε τον κίνδυνο, είναι η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών προβλημάτων, αλλά και το ιατρικό ιστορικό του ιδίου του ασθενη . Οι αναστρεψιμοι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί ακριβώς διότι ο έλεγχος τους μειώνει ουσιαστικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, είναι δε τα υψηλά επίπεδα λιπιδίων στο αίμα (τριγλυκερίδια και χοληστερόλη ή όπως κοινά αναφέρεται χοληστερίνη), η αρτηριακή υπέρταση, η έλλειψη σωματικής άσκησης, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η ψυχολογική επιβάρυνση από τις συνθήκες ζωής.
Δυσλιπιδαιμία
Λέγοντας δυσλιπιδαιμία συνήθως εννοούμε διαταραχές της ολικής χοληστερόλης, των λιποπρωτεϊνών, της LDL (κακής) και της HDL (καλής) αλλά και των τριγλυκεριδίων. Ο όρος δυσλιπιδαιμία είναι σωστότερος διότι περιλαμβάνει τις διαταραχές όλων των λιπιδίων.
Η “κακή” (LDL) ή λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας, μεταφέρει την χοληστερόλη από το ήπαρ στους ιστούς του σώματος. Τα υψηλά επίπεδα LDL στο αίμα, οδηγούν στην αθηρωματική διαδικασία στο αγγειακό τοίχωμα με συνέπεια την στένωση τους, που εκδηλώνεται κλινικά σαν στεφανιαία νόσος, εγκεφαλικό επεισόδιο και αποφρακτική αρτηριοπάθεια. Η “καλή” (HDL) ή λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας, απομακρύνει τη χοληστερόλη από τις αρτηρίες σας προς το ήπαρ.
Από το ήπαρ η χοληστερίνη μέσω της χολής μεταφέρεται στο έντερο. Από εκεί ένα μέρος της αποβάλλεται με την κένωση, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ξαναγυρίζει στην κυκλοφορία, επαναροφούμενο), μαζί με εκείνη που προέρχεται από τη τροφή, Η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας λιπαρών και κυρίως κεκορεσμένων (ζωικών)(βούτυρο, μπέικον, αυγά κτλ) βεβαιως αυξανει τα επιπεδα της χοληστερινης.
Οι δυσλιπιδαιμίες χωρίζονται σε πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς, οι πρώτες οφείλονται σε γενετικές διαταραχές ενώ οι δεύτερες σε συνυπάρχοντα νοσήματα ή καταστάσεις.
Είναι χρήσιμη η χοληστερίνη;
Η χοληστερόλη είναι απαραίτητη ουσία και σημαντική ουσία για την καλή λειτουργία κάθε κυττάρου του ανθρωπίνου οργανισμού.
Η χοληστερόλη αποτελεί κύριο στοιχείο της μεμβράνης των ανθρωπίνων κυττάρων, των χολικών οξέων, αλλά και συστατικό βιταμινών και ορμονών.
Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα λιπιδίων ;
Ο κύριος στόχος κάθε θεραπευτικής μας προσπάθειας, είναι η LDL, η επιθυμητή τιμή της οποίας διαφέρει, ανάλογα με τους συνυπάρχοντες παράγοντες κινδύνου, με την σκέψη ότι όσο πιο χαμηλή η τιμή της τόσο καλύτερα.
Πολλοί από μας ανήκουμε στις ομάδες με κανένα ή ένα παράγοντα κινδύνου και έχουμε στόχο για την κακή χοληστερίνη (LDL) τιμή έως 160 mg/dl.
Αλλά η μεγαλύτερη ομάδα ατόμων έχει δύο ή και περισσότερους παράγοντες κινδύνου, π.χ. κάπνισμα, αρτηριακή υπέρταση, καθιστική ζωή κτλ, και η ομάδα αυτή πρέπει να έχει LDL κάτω από 130 mg/dl.
Τα άτομα με πολλούς παράγοντες κινδύνου και μάλιστα αν κάποιοι από αυτούς είναι σε υψηλό επίπεδο (καπνιστής ανω των 20 τσιγάρων την ημέρα), ή έχουν στεφανιαία νόσο ή σακχαρώδη διαβήτη, τότε πρέπει να έχουν τιμές κατω από 100 mg/dl.
Τέλος προτείνεται σε μια πολύ ειδική ομάδα ασθενών τιμή LDL κάτω από 70 mg/dl.
Η εθνική επιτροπή αντιμετώπισης της χοληστερίνης των ΗΠΑ (NCEP ATP III) καθορίζει τους στόχους για την LDL, όπως φαίνεται στον πίνακα Ι.
Επίπεδο κινδύνου
Στόχος για την LDL – C (mg/dl)
Στεφανιαία ή καρδιαγγειακή νόσος ή ισοδυναμό της (σακχαρώδης διαβήτης.
<100
Δύο ή περισσότεροι παράγοντες κινδύνου
< 130
0-1 παράγοντες κινδύνου
< 160
πίνακας Ι
Ανάλογες είναι οι επιθυμητές τιμές σύμφωνα και με την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική εταιρεία.
Αλλά εκτός της LDL, επιθυμητές τιμές έχουμε καθορίσει και για την ολική, την καλή χοληστερίνη (HDL), αλλά και για τα τριγλυκερίδια. (πίνακας ΙΙ)
Ολική χοληστερόλη
<200 mg/dl
HDL άνδρες
γυναίκες
>40 mg/dl
>50 mg/dl
TG
<200 mg/dl
πίνακας ΙΙ
Ιδανικό για την καλύτερη προστασία της καρδιάς και των αγγείων μας θα ήταν να είχαμε χαμηλή την κακή (LDL) χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια, αλλά υψηλή την καλής (HDL) χοληστερίνη.
Ποιες εξετάσεις χρειάζονται και κάθε πότε πρεπει να εξετάζουμε την χοληστερίνη μας ;
Οι εξετάσεις που θα πρέπει να κάνουμε είναι , ολική χοληστερίνη, τριγλυκερίδια και HDL, η δε LDL υπολογίζεται με μεγάλη πρακτικά ακρίβεια εφαρμόζοντας τον τύπο: LDL= ολική χοληστερόλη � (HDL+τριγλυκερίδια/5)
Καλό θα ήταν όλοι να εξεταζόμαστε, μετά το εικοστό έτος της ηλικίας και εφ΄ όσον βρεθούν φυσιολογικές τιμές των λιπιδίων, να γίνεται επανέλεγχος ανά αραιά διαστήματα (προτείνεται μετά από τρία χρόνια). Βεβαίως σε άτομα με κληρονομικότητα διαταραχών των λιπιδίων ή εκείνοι που ήδη πάσχουν καρδιακή ή αγγειακή νόσο, σακχαρώδη διαβήτη, νεφρική ανεπάρκεια, αρτηριακή υπέρταση και άλλα νοσήματα, οι εξετάσεις θα πρέπει να γίνονται πολύ πιο τακτικά (ανά εξάμηνο ή ανά έτος). Το ίδιο πρέπει να γίνεται και στους ασθενείς που παίρνουν φαρμακευτική αγωγή για την χοληστερίνη τους.
Mετά την έναρξη της θεραπείας συνιστάται έλεγχος των τιμών των λιπιδίων σε 1.5 με 2 μήνες. Aκολούθως, ο τακτικός επανέλεγχος των λιπιδίων θα πρέπει να γίνεται ανά 3μηνο και πάντως όχι αργότερα από κάθε 6μηνο επί σταθερά επιτυχημένης ρύθμισης.
Θεραπεία
Έχει πλέον αποδειχθεί ότι, μειώνοντας τα επίπεδα χοληστερίνης του αίματος ελαττώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και εμφράγματος του μυοκαρδίου και ακόμη ότι ελαττώνεται γενικά η θνησιμότητα από καρδιοαγγειακά νοσήματα αθηροσκληρωτικής αιτιολογίας. Σήμερα δεχόμαστε ότι για κάθε 1% μείωση της χοληστερίνης έχουμε 2% μείωση του σχετικού κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, καθώς και ότι για κάθε 1% αύξηση της HDL αντιστοιχεί ελάττωση κατά 3% – 4% του σχετικού στεφανιαίου κινδύνου.
Ακρογωνιαίος λίθος της προσπάθειας για ρύθμιση της χοληστερίνης είναι ο υγιεινός τρόπος ζωής, που περιλαμβάνει την δίαιτα, την άσκηση και την διακοπή του καπνίσματος.
Η δίαιτα πρέπει να είναι με λίγα λιπαρά και μάλιστα αποφυγή των ζωικών λιπαρών και αντικατάστασή τους με ελαιόλαδο, μείωση των προσλαμβανομένων θερμίδων ώστε να επιτύχουμε απώλεια σωματικού βάρους στα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα, πρέπει να περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ξηρούς καρπούς και 1 – 2 ποτήρια κρασιού ημερησίως
Όπως βλέπουμε η δίαιτα αυτή που περιληπτικά περιγράψαμε είναι η γνωστή μεσογειακή δίαιτα, που αποδεδειγμένα με επιστημονικές μελέτες μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Η λήψη προϊόντων με στερόλες ή στανόλες, που η βιομηχανία τροφίμων παρασκευάζει σε διάφορες μορφές, προτείνεται για τα άτομα με υψηλή χοληστερίνη.
Η σωματική δραστηριότητα πρέπει να είναι τέτοια που να ταιριάζει στον κάθε μας, ώστε ευχάριστα να την ακολουθούμε. Προτείνεται βάδισμα τουλάχιστον μισής ώρας, το λιγότερο πέντε φορές την εβδομάδα, ή άλλη σωματική άσκηση ανάλογης
διάρκειας και έντασης.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΔΙΑΚΟΨΟΥΜΕ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ
Η πιστή εφαρμογή των παραπάνω θα έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της χοληστερίνης (LDL), 20-30%, γεγονός βεβαίως που σε μεγάλο ποσοστό ασθενών είναι αρκετή ώστε να επιτύχουμε τον θεραπευτικό μας στόχο, αλλά ένας επίσης μεγάλος αριθμός ατόμων θα πρέπει να λάβει φαρμακευτική αγωγή.
ΠΟΣΟ ΒΟΗΘΟΥΝ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ;
Σήμερα πια τα φάρμακα που διαθέτουμε είναι πολύ αποτελεσματικά και ασφαλή.
Φάρμακα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των διαταραχών των λιπιδίων από την δεκαετία του 1950, με πρώτο τα παράγωγα του νικοτινικού, φάρμακο που δεν χρησιμοποιείται λόγω του ότι προκαλεί έντονες εξάψεις.
Αναμένουμε νέα μορφή του φαρμάκου αυτού, που θα είναι σχεδόν απαλλαγμένη από την ανωτέρω παρενέργεια. Το φάρμακο αυτό είναι πολύ δραστικό στην μείωση των τριγλυκεριδίων και αυξάνει πολύ την καλή χοληστερίνη (HDL).
Μια άλλη ομάδα είναι εκείνη των ρητινών, που επίσης λόγω των δυσπεπτικών προβλημάτων που παρουσίαζαν δεν χρησιμοποιούντο. Πρόσφατα κυκλοφόρησε νέο φάρμακο της ομάδας, που δεν έχει τα προβλήματα αυτά και είναι πολύ αποτελεσματικό στην μείωση της κακής χοληστερίνης (LDL).
’λλη ομάδα είναι οι φιμπράτες, που επίσης είναι φάρμακα αποτελεσματικά για την μείωση κυρίως των τριγλυκεριδίων και την αύξηση της HDL.
Το τελευταίο φάρμακο που κυκλοφόρησε την τελευταία δεκαετία, είναι επίσης δραστικό σε συνδυασμό με τις άλλες ομάδες στην μείωση της χοληστερίνης. Αλλά 90 – 95 % των ασθενών που θα χρειασθούν φάρμακο για την χοληστερίνη του θα πάρουν ένα από την ομάδα των στατινών που κυκλοφορών περισσότερο από είκοσι χρόνια.
Τα φάρμακα αυτά είναι πολύ αποτελεσματικά και ασφαλή.
Βεβαίως την απόφαση για την χορήγηση του κατάλληλου φαρμάκου θα την λάβει ο θεράπων ιατρός και όπως πρέπει να γίνεται με όλα βέβαια τα φάρμακα ποτέ ο ίδιος ο ασθενής.
Σε ότι αφορά όμως τις γενικές αρχές υγειονοδιαιτητικής αγωγής αυτό θα πρέπει να το επιβάλουμε όλοι στον εαυτό μας.
Οι διαταραχές της χοληστερόλης αλλά και οι άλλοι παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας στην χωρά μας και για την αντιμετώπιση τους ιδιαίτερη σημασία έχει η ενημέρωση τόσο των ιατρών αλλά και του κοινού
Έτσι η Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης, στην διοίκηση της οποίας έχω την τιμή να μετέχω, οργανώνει κάθε χρόνο πολλά εκπαιδευτικά συνέδρια και σεμινάρια στην Αθήνα την Θεσσαλονίκη αλλά και σε όλη την Ελληνική επικράτεια.
Αλλά ο ρόλος τόσο των μέσων μαζικής επικοινωνίας όσο και της πολιτείας, στην ενημέρωση του κοινού είναι καθοριστικός και ουσιαστικά μαζί με τους γιατρούς θα μπορούσε να πετύχει την μείωση της καρδιαγγειακής νόσου και στην χώρα μας.
Βασιλειος. Ν. Νικολάου
Καρδιολόγος
Αν. Διευθυντής Νοσ. Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.Προϊστάμενος Μονάδας Εντατικής Παρακολούθησης Καρδιοπαθών.Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του ΠανεπιστημίουΑθηνών.Η ειδίκευσή του έγινε στην Παθολογική και την Καρδιολογική Κλινική του Νοσοκομείου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (ΝΕΕΣ) . Απέκτησε την ειδικότητα της Καρδιολογίας,και στη συνέχεια υπηρέτησε στο ΝΕΕΣ, ως Αναπληρωτής Διευθυντής και από το 1990 προΐσταται του πολυδύναμου ιατρείου λιπιδίων, το οποίο είναι να από τα πρώτα που λειτούργησαν στην χώρα μας. Προϊστάμενος της μονάδας εντατικής παρακολουθήσεως καρδιοπαθών.Μεταβαίνει στην Μ. Βρετανία γα μετεκπαίδευση.Επιστημονικός συνεργάτης στο Royal Free Hospital (University College London), στο τμήμα της κλινικής Βιοχημείας.Μέλος σε πολλές επιστημονικές εταιρείες , ομάδες εργασίας και ιατρικούς συλλόγους, Ελληνικούς και Διεθνείς. Επί σειρά ετών ειναι μέλος υγειονομικών επιτροπών, και επιτροπών μεταγραφών ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Εισηγητής – κριτής σε διάφορα συμβούλια κρίσεων ιατρών ΕΣΥ. Μέλος επιστημονικής και οργανωτικής επιτροπής σε περισσότερα από 40 διεθνή & Ελληνικά συνέδρια. Συμμετείχε ως πρόεδρος ή συντονιστής, σε περισσότερα από 35 διεθνή & Ελληνικά συνέδρια, όπως και με πάνω από 110 ομιλίες, έχει συμμετοχή σε πολλές Διεθνείς & Ελληνικές πολυκεντρικές μελέτες.Εχει συμμετοχή σε εννέα ιατρικά βιβλία, και εκτός της διδακτορικής διατριβής, πολλές δημοσιευμένες μελέτες Διεθνείς & Ελληνικές, αλλά και πλήθος επιστημονικών (125) σε Ελληνικά και Διεθνή ιατρικά συνέδρια.
