Αγαπητοί φίλοι,Για το θέμα μας, απαραίτητο είναι να αναζητήσουμε πρώτα την επίδραση της επαγγελματικής δραστηριότητας της μητέρας στην διαδικασία της διαπαιδαγώγησης του παιδιού. Προέχει να καθορίσουμε την έννοια της διαπαιδαγώγησης, η οποία είναι η σωστή σωματική και διανοητική ανάπτυξη, με εξέχοντα ρόλο την κανονική εξέλιξη της προσωπικότητας. Συνεπώς δεν είναι μόνο η φροντίδα για την υγεία και την εκπαίδευση του παιδιού αλλά και η κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών αυτού. Τον ρόλο αυτό επωμίζονται οι γονείς και κυρίως η μητέρα στην βρεφική και παιδική ηλικία. Η επαγγελματική δραστηριότητα κατά αρχήν περιορίζει χρονικά την παρουσία και επικοινωνία, λεκτικά και συναισθηματικά, σ’ αυτήν την δυαδική σχέση

. Ο διαθέσιμος χρόνος λοιπόν είναι ο πρώτος παράγοντας που θα πρέπει να αναλυθεί επαρκώς: είναι ο χρόνος εκτός εργασίας ο οποίος πολλές φορές διακόπτεται είτε από επαγγελματικές ενοχλήσεις είτε κοινωνικές δραστηριότητες είτε για λόγους ψυχαγωγίας. Επιπροσθέτως ο χρόνος που θα διατεθεί στο παιδί, θα πρέπει να είναι ποσοτικά και ποιοτικά επαρκής για να καλύψει τις συναισθηματικές ανάγκες του. Συγκεκριμένα να έχουν υπομονή και δημιουργικότητα για να προσδιορίζουν ηθικές και κοινωνικές αξίες, να καλλιεργούν τρόπους σκέψης να επικοινωνούν μαθαίνοντας.

 

Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα στον ρόλο και τη συμπεριφορά της μητέρας που σύμφωνα με πολλές απόψεις αλλά και συμπεράσματα ερευνών έχει μεγάλη σημασία για την ψυχική υγεία του παιδιού.

Υπάρχει μια προνομιούχος σχέση μεταξύ μητέρας-παιδιού που αρχίζει απ’ όταν το έμβρυο «ακούει» και μετά την γέννηση η μητέρα του μιλά, του μαθαίνει να μιλά, του δίνει το λόγο. (Δυαδική ή δυική σχέση). Ο δεσμός με την μητέρα είναι σαρκικός, το παιδί θηλάζει το μαστό. Είτε τραφεί από το μπιμπερό, το στήθος παραμένει γι’ αυτό το σύμβολο της μητέρας και της αγάπης, είναι λοιπόν αντικείμενο πρωτογενούς αγάπης. Ακόμη είναι σαφής ο αμοιβαίος προσανατολισμός μητέρας-παιδιού που αντανακλά την στενή αλληλεπίδραση τους, με ουσιαστική ευθύνη στην συναισθηματική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού. (Μ’ άλλα λόγια πρόκειται για την ποιότητα σχέσης μητέρας-παιδιού, από την οποία εξαρτάται η ανάπτυξη σχέσεων στη ζωή του ατόμου).

Πολλές φορές οι διαταραχές σχέσεων οφείλονται σε διαταραχή των γονιών π.χ. η προβληματική σχέση μεταξύ τους έχει αντίκτυπο στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Μια μητέρα με κατάθλιψη επιβαρύνει την ψυχική υγεία του παιδιού. Εξ’ άλλου αξίζει να σημειωθεί ότι η εργαζόμενη γυναίκα έχοντας ήδη αποδώσει ένα ακόμη ρόλο στον εαυτό της κινδυνεύει λιγότερο από το να γίνει υπερπροστατευτική.

Προγραμματισμός συνειδητός του πότε να ασχολείται με το παιδί και πότε με τον εαυτό της.

Να δουλεύουν την ίδια τους την σχέση: επένδυση χρόνου να κάνουν κάτι μαζί (ψυχαγωγία) Υποδηλώνουν ένα μοντέλο σχέσης για την ενήλικο ζωή των παιδιών τους και 2ον τα όρια σε σχέση με τα παιδιά.

(Ψυχαγωγία: Ένα μοντέλο ψυχαγωγίας εργαζομένων γονιών θα είναι προφορική.

Ποιοτική διαπαιδαγώγηση: κοινή γραμμή αποφάσεων για εκπαίδευση, αθλητισμό και άλλες δραστηριότητες).

Στα πλαίσια αυτής της επικοινωνίας, συχνά (σ’ αυτή την δυαδική σχέση) εμφανίζονται πράξεις ακατανόητες για τον ενήλικα. Το παιδί δεν μπορεί να εξηγήσει την συμπεριφορά του και μπορεί να δημιουργηθεί από την μεριά του ενήλικα θυμός και αγανάκτηση που στρέφονται αδίκως, θα έλεγα, στο παιδί. Γνωρίζει το παιδί τα αίτια της συμπεριφοράς του. ; Μήπως εμείς γνωρίζουμε πάντοτε τα κίνητρα μας;

Συνήθως ο θυμός αυτός εκφράζει την στεναχώρια του γονέα που νοιώθει ανίσχυρος και άχρηστος όταν αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό που θέλει να έχει κύρος και εξουσία δεν μπορεί σε τέτοιες καταστάσεις να δείξει κατανόηση (ανεπαρκής επικοινωνία).

Δύο πράγματα θα πρέπει να ξεχωρίσουμε σ’ αυτήν την σχέση, το πρώτο είναι να υπάρχει μια αίσθηση εμπιστοσύνης στις θεμελιακές σχέσεις ζωής δηλ. η αγάπη, το θάρρος, η κατανόηση, η τιμιότητα, το αίσθημα δικαίου να είναι το περιβάλλον όπου θα χτίζονται τα θεμέλια μιας ζωής σταθερά συνδεδεμένη με την ασφάλεια και την σιγουριά.

Το δεύτερο είναι η αναγνώριση των αιτιών που διαμορφώνουν την διάθεση η την διαθεσιμότητα του γονέα απέναντι στο παιδί. Σ’ αυτό το σημείο σημαντικό ρόλο μπορεί να παίζει η δομή της προσωπικότητας των γονέων, το αν δηλαδή είναι ολοκληρωμένες προσωπικότητες ή άτομα με μειωμένη αυτοεκτίμηση, συναισθηματική και κοινωνική ανωριμότητα, άλυτες ενδοψυχικές συγκρούσεις, αυταρχικότητα κ.λπ.

Επίσης δεν είναι μικρή η σημασία του μορφωτικού κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου της οικογένειας. Ακόμη ν’ αναφερθούμε και στους περιστασιακούς παράγοντες όπως αλλαγές στην οικονομική κατάσταση της οικογένειας (αγορά ) προβλήματα υγείας (γονέα ή παιδιού).

Καθώς επίσης πρέπει να πούμε ότι πολλά παιδιά γεννιούνται χωρίς οι γονείς τους να εξετάσουν τους λόγους για τους οποίους ήθελαν να τα αποκτήσουν. Υπάκουσαν σε κάποιες δυνάμεις, που μας εξουσιάζουν όπως αναπαραγωγής ή κοινωνικά στερεότυπα.

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και συνεπώς τον εξουσιάζουν και κοινωνικές δυνάμεις παράλληλα όμως διαθέτει αναπαραστατική ικανότητα, φαντασία, παραγωγή συμβόλων και διακατέχεται από κίνητρα και πολύπλοκες ιδέες, αλλά δεν αξιοποιούνται απ’ όλους παρά μόνο αποσπασματικά έτσι ώστε να πούμε πως τα περισσότερα παιδιά γεννιούνται εκ παραδρομής, επειδή αφήσαμε να δράσουν εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις.

Και ενώ η ανάπτυξη του παιδιού στη μήτρα είναι κάτι που γίνεται από μόνο του, χωρίς να αγνοούμαι την σημασία της διατροφής, της υγιεινής, ψυχικής υγείας της μητέρας, δηλαδή μένει να πούμε ότι αφήνουμε τη φύση να κάνει τη δουλειά της, όταν την κάνει ο γονέας αντιμετωπίζει την μεγάλη ευθύνη της ανατροφής διαπαιδαγώγησης και σωστής ανάπτυξη του ψυχισμού του και προσωπικότητας του παιδιού. Όταν αποκτά κάποιος παιδιά είναι σαν να συνεχίζει να ζει και μετά το θάνατό του.

Μεταβιβάζει την πείρα και τα αγαθά που έχει συγκέντρωση στη διάρκεια μιας ολόκληρης ζωής, μεταβιβάζει τ’ όνομα του, παρατείνει τη γενιά του. Μπορεί να θέλει να δώσει ζωή επειδή αγάπησε τη ζωή και αυτό είναι καλύτερο από το να θέλει να δώσει ζωή επειδή φοβάται τον θάνατο.

Όμως όσα έζησε κανείς ήταν ρόδινα, χωρίς δυσκολίες και βάσανα και θέλουμε μια προέκταση βελτιωμένη του εαυτού μας ; Εάν αρρωστήσει σοβαρά το παιδί αισθανόμαστε ένοχοι που φέραμε στον κόσμο ένα πλάσμα το οποίο θα υποφέρει πολύ ; και βέβαια δεν επιτυγχάνετε ο στόχος του ναρκισσισμού των γονέων.

Κάνει ότι κάνουν οι άλλοι ; για να λέει ότι είναι ενήλικη ; για να έχει εργατικά χέρια, για να φροντίζουν τον γονέα στα γηρατειά του ; για να στεριώσει η αγάπη του ζευγαριού. Ίσως βγαίνει το συμπέρασμα ότι περισσότερο κάνουμε παιδί από αυταρέσκεια, για τον εαυτό μας παρά για το ίδιο το παιδί. Είναι λοιπόν επιθυμητό ή όχι ;

Σ’ όλες τις περιπτώσεις δεν υπολογίζουμε όσα εκείνο αντιπροσωπεύει, το παιδί δεν είναι παιχνίδι ούτε ζωάκι κατοικίδιο, που το κάνουν ότι θέλουν. Το αληθινό παιδί δεν είναι το κατά φαντασίαν .Χρειάζεται να προσαρμοστεί ο γονέας σ’ αυτή τη πραγματικότητα.

Ευτυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις οι γονείς αφήνουν το ίδιο το παιδί να τους κάνει γονείς, αποκτούν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τις προσωπικές ανάγκες του παιδιού και να τις ικανοποιούν αλλά δεν κάνει έτσι, γιατί υπάρχουν γονείς που μαθαίνουν γρήγορα και άλλοι όχι.

Θέλησα να δείξω ενδεικτικά την πολυπλοκότητα σχέσης γονέα παιδιού, να τονίσω τις δυσκολίες που γίνονται περισσότερες όταν η μητέρα εργάζεται, διότι ο χρόνος ασχολίας με το ή τα παιδιά χρειάζεται να είναι ποιοτικός και όχι τόσο ποσοτικός γιατί σημαντικό ρόλο έχει η ενασχόληση και επικοινωνία να βρίσκει την μητέρα (και γιατί όχι και τον Πατέρα) διαθέσιμη ψυχικά κάτι που σημαίνει να είναι ικανοποιημένη από την επαγγελματική δραστηριότητα της, από τον σύζυγο (δημοκρατικές διαδικασίες), την βοήθεια παππούδων-γιαγιάδων ή οικιακού βοηθητικού προσωπικού και έτσι να οικοδομήσει σταθερή συμπεριφορά στα παιδιά της.

Στο Φρόυντ οφείλουμε το γεγονός ότι έχουμε για πρώτη φορά μελέτες που επέτρεψαν να δείξουμε την σπουδαιότητα των μητρικών φροντίδων, της ποιότητας τους και της συνοχής τους. γνωρίζουμε ακόμη ότι η ικανότητα των γονιών να παίξουν σωστά τον ρόλο τους συνδέεται με την ιστορία των παιδικών τους χρόνων.

Η αποδοχή του γεγονότος ότι οι γονείς έχουν διαρκείς ανάγκες είναι απαραίτητη γιατί αλλιώς θα έχουν να αντιμετωπίζουν κατηγορίες που δημιουργούν ενοχές. Εύχομαι οι γονείς να είναι ένα ευλύγιστο αλλά πολύτιμο καλάμι-λυγίζει και δεν σπάει.

 

 

 

 

 

Δημήτρης Μπούκουρας

Κλινικός  Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής

LICENSE του Πανεπιστημίου X – NANTERRE των Παρισίων , Τμήμα Ψυχολογίας .
Μεταπτυχιακές Σπουδές MAITRISE του ιδίου Πανεπιστημίου , Τμήμα Ψυχολογίας .
C.E.S. στην Κλινική Ψυχολογία .
C.E.S. στην Ψυχοπαθολογία .
Αναγνώριση των Γαλλικών Πτυχίων από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών .
STAGE δύο ετών στην Ψυχοπαθολογία του Παιδιού , στις Ψυχολογικές Αντιδράσεις στις Οργανικές Παθήσεις , στο Νοσοκομείο SALPETRIERE , Παρίσι .
STAGE Άσκησης Κλινικής Ψυχολογίας και Ψυχοπαθολογίας Ενηλίκων στο SAINT-MAURICE , Νοσοκομείο ESQUIROL – FRANCE .
STAGE Νοσοκομειακού Επισκεπτηρίου Νοσηλείας Ασθενών στη SERVICE DU DR. DUCHE , νοσοκομείο SALPETRIERE .
STAGE δύο ετών Θεωρητικών και Κλινικών Παρουσιάσεων στο Νοσοκομείο SAINT – ANNE υπό τον Καθηγητή ROGER DOREY .
Συμμετοχή σε Πρακτικές Ασκήσεις Ψυχοδράματος υπό τον Καθηγητή DIDIER ANZIEU .

#########