Η αϋπνία είναι η πιο συχνή διαταραχή του ύπνου σε όλη τη διάρκεια της ζωής των ενηλίκων, και για εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο αποτελεί ένα χρόνιο πρόβλημα 1. Η αϋπνία ορίζεται ως υποκειμενική αίσθηση διαταραγμένου ύπνου, παρότι υπάρχει η δυνατότητα και οι κατάλληλες συνθήκες για ύπνο. Ένα τέταρτο χαρακτηριστικό, ο μη αναζωογονητικός ύπνος ή ύπνος χαμηλής ποιότητας, συχνά περιλαμβάνεται στον ορισμό, αν και υπάρχουν διαφωνίες κατά πόσο ασθενείς με αυτό το χαρακτηριστικό έχουν κοινούς παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς με τους άλλους που δεν το αναφέρουν Η αϋπνία δεν πρέπει να συγχέεται με τον ύπνο μικρής διάρκειας που δεν προκαλεί προβλήματα λειτουργικότητας την επομένη, διότι οι ανάγκες ύπνου στα φυσιολογικά άτομα ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό.

Η διαταραχή συνίσταται στην παρουσία ενός η περισσοτέρων από τα εξής τρία χαρακτηριστικά:
α) δυσκολία στην έναρξη του ύπνου (αϋπνία τύπου επελεύσεως),
β) δυσκολία στη διατήρηση του ύπνου (αϋπνία τύπου διακρατήσεως), ή γ) πρώϊμη αφύπνιση (αϋπνία τύπου αφυπνίσεως).

Η χρόνια αϋπνία πρέπει να διακρίνεται από την οξεία, η οποία μπορεί να εμφανισθεί σε κάθε άνθρωπο, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες (την νύχτα πριν από κάποιο σημαντικό θέμα της επόμενης ημέρας, πχ εξετάσεις, συνάντηση, κλπ), ένα ψυχοτραυματικό γεγονός (ασθένεια ή θάνατος προσφιλούς προσώπου, διαζύγιο, επαγγελματικά προβλήματα, κλπ). Σε αρκετές μελέτες, ο καθορισμός χρονιότητας της αϋπνίας απαιτεί διάρκεια των προαναφερθέντων συμπτωμάτων τουλάχιστον 6 μήνες, ενώ σε άλλες αρκούν οι 30 ημέρες. Ωστόσο φαίνεται ότι διάρκεια άνω των 30 ημερών προκαλεί συμπτώματα κλινικά σημαντικά.

Τι επίδραση μπορεί να έχει η αϋπνία την επόμενη ημέρα στη ζωή του ανθρώπου;

Η σημασία του διαταραγμένου ύπνου συχνά περιορίζεται στην επίδραση που έχει στη λειτουργικότητα του ασθενούς την επόμενη ημέρα. Όμως δεν είναι μόνο αυτοί που υφίστανται τις επιπτώσεις. Ο άϋπνος οδηγός μπορεί να γίνει επικίνδυνος. Η απόδοση στην εργασία είναι μειωμένη, όπως και οι κοινωνικές σχέσεις πιο δύσκολες. Οι γονείς και οι δάσκαλοι παιδιών με αϋπνία, όπως οι συγγενείς και το προσωπικό που φροντίζει υπερήλικες με αϋπνία, αντιμετωπίζουν δυσκολίες.

Η αϋπνία μπορεί να συνυπάρχει με άλλες ασθένειες;

Σε πολλές περιπτώσεις η αϋπνία συνυπάρχει με άλλες παθολογικές καταστάσεις και τότε αναφέρεται ως «δευτεροπαθής αϋπνία». Ωστόσο, επειδή δεν είναι ακριβώς γνωστοί οι παθογενετικοί μηχανισμοί της χρόνιας αϋπνίας και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αποδεικνύεται η αιτιολογική σχέση με τις άλλες νόσους, προτάθηκε ο όρος «συνυπάρχουσα αϋπνία» ως πιο δόκιμος . Συχνές συνυπάρχουσες παθήσεις είναι οι ψυχιατρικές διαταραχές, ιδιαιτέρως η κατάθλιψη και οι διαταραχές από λήψη ουσιών ή αλκοολισμό, τα καρδιοπνευμονικά νοσήματα, και καταστάσεις που συνεπάγονται χρόνια σωματικά συμπτώματα, όπως μυοσκελετικά σύνδρομα από νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτις, χρόνιοι πόνοι από οσφυοϊσχιαλγία, τα οποία μπορεί να διακόπτουν τον ύπνο . Άλλες διαταραχές του ύπνου μπορεί να συνεισφέρουν στην αϋπνία, όπως το σύνδρομο άπνοιας υπόπνοιας ύπνου, το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, ή οι περιοδικές κινήσεις των άκρων. «Πρωτοπαθής αϋπνία» είναι ο όρος που χρησιμοποιείται, όταν δεν αποκαλύπτεται άλλη συνυπάρχουσα νόσος .

Τι δείχνουν οι μελέτες;

Αρκετές μελέτες αναφέρουν ότι κάθε χρόνο το 1/3 των ανθρώπων υποφέρει από κάποιου είδους αϋπνία. 9-17% αναφέρουν ότι αυτό αποτελεί σημαντικό πρόβλημα . Η αϋπνία είναι πιο συχνή στις γυναίκες και αυξάνεται με την ηλικία.

Πώς μπαίνει η διάγνωση;

Η διάγνωση τίθεται με τη λήψη καλού ιστορικού, που περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με τη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου, τις συνθήκες και συνήθειες ύπνου, αλλά και στοιχεία από τη συνολική κατάσταση σωματικής και ψυχικής υγείας του ασθενούς, προκειμένου να αποκαλυφθεί πιθανή «δευτεροπαθής αϋπνία», ή να συστηθούν άλλες εξετάσεις. Πολλές φορές είναι απαραίτητο να συμπληρώσει ο εξεταζόμενος ημερολόγιο ύπνου για μερικές εβδομάδες, για να αξιολογηθεί η βαρύτητα του προβλήματος τόσο από τον γιατρό, όσο και από τον ίδιο, διότι ενίοτε υπάρχουν υπερβολικές προσδοκίες (υπάρχουν έτοιμα τέτοια ερωτηματολόγια στο διαδίκτυο, περισσότερο ή λιγότερο πολύπλοκα www.Sleepfoundation.org/publications/diary.html) . Ένα σύντομο ερωτηματολόγιο που βοηθά πάρα πολύ στην ανίχνευση της αϋπνίας είναι η Athens Insomnia Scale , προϊόν εργασίας της ερευνητικής Ομάδας του Αιγινητείου Νοσοκομείου.

ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΥΠΝΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ
(Athens Insomnia Scale, Soldatos, Dikeos and Paparigopoulos, 2000
J Psychosom Res 48: 555-560)

Τουλάχιστον 3 μέρες την εβδομάδα κατά μέσον όρο για τον τελευταίο μήνα, παρουσιάστηκαν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω: (η αξιολόγηση αναφέρεται στο νυκτερινό ύπνο και βασίζεται στην υποκειμενική εκτίμησή σας).

Επέλευση ύπνου………………………………………………βαθμολογία
Πολύ γρήγορη……………………………………………………….0
Ελαφρώς καθυστερημένη…………………………………………..1
Καθυστερημένη………………………………………………………2
Πολύ καθυστερημένη ή δεν κοιμήθηκα καθόλου……………….3

Αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύκτας
Κανένα πρόβλημα…………………………………………………..0
Μικρό πρόβλημα…………………………………………………….1
Μέτριο πρόβλημα……………………………………………………2
Έντονο πρόβλημα ή δεν κοιμήθηκα καθόλου………………….3

Τελική αφύπνιση σε σχέση με τον επιθυμητό χρόνο
Στον επιθυμητό χρόνο……………………………………………..0
Λίγο νωρίτερα……………………………………………………….1
Αρκετά νωρίτερα……………………………………………………2
Πολύ νωρίτερα ή δεν κοιμήθηκα καθόλου………………………3

Συνολική διάρκεια ύπνου
Επαρκής……………………………………………………………..0
Μάλλον ανεπαρκής ………………………………………………..1
Ανεπαρκής ………………………………………………………….2
Πολύ ανεπαρκής ή δεν κοιμήθηκα καθόλου …………………..3

Ποιότητα ύπνου
Ικανοποιητική ………………………………………………………0
Μέτρια ………………………………………………………………1
Μη ικανοποιητική ………………………………………………….2
Κακή ………………………………………………………………..3

Ευεξία κατά την επόμενη ημέρα
Πλήρης ……………………………………………………………..0
Ελαφρώς μειωμένη ………………………………………………..1
Αρκετά μειωμένη ………………………………………………….2
Πολύ μειωμένη ή απούσα ………………………………………..3

Λειτουργικότητα κατά την επόμενη ημέρα
Πλήρης …………………………………………………………….0
Ελαφρώς μειωμένη ……………………………………………….1
Αρκετά μειωμένη ………………………………………………….2
Πολύ μειωμένη ή απούσα ……………………………………….3

Υπνηλία κατά την επόμενη ημέρα
Καμία ……………………………………………………………….0
Ελαφρά …………………………………………………………….1
Μέτρια ………………………………………………………………2
Έντονη …………………………………………………………….3

Εάν η συνολική βαθμολογία είναι μεγαλύτερη του 6, είναι πιθανό να πάσχετε από αϋπνία.

Η παροδική αϋπνία συνήθως εμφανίζεται σε άτομα που συνήθως κοιμούνται φυσιολογικά. Προκαλείται συνήθως από ψυχολογικό στρες, όπως προαναφέρθηκε, ή προβλήματα στο περιβάλλον του ύπνου, έναρξη ή διακοπή φαρμακευτικής αγωγής, ή και διαταραχή του φυσιολογικού κιρκάδιου ρυθμού.


Σε περίπτωση αϋπνίας από στρές, τι γίνεται;

Σε περίπτωση αϋπνίας από στρες, η θεραπεία εντοπίζεται στην υποστήριξη του ασθενούς και στη διαβεβαίωση ότι θα ξεπεραστεί μόλις αντιμετωπισθεί το θέμα που την προκάλεσε. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ύπνος επανέρχεται στο φυσιολογικό μετά παρέλευση μερικών εβδομάδων. Ωστόσο στον ασθενή συστήνεται ότι δεν πρέπει να κοιμάται κατά τη διάρκεια της ημέρας, ούτε να κοιμάται περισσότερο το πρωί, διότι και τα δυο παρεμβαίνουν στους φυσιολογικούς κιρκάδιους ρυθμούς και ελαττώνουν τη νυχτερινή υπνηλία, καθυστερώντας έτσι την ανάκτηση του φυσιολογικού προτύπου νυχτερινού ύπνου. Σε περίπτωση ασθένειας ή απώλειας προσφιλούς προσώπου μπορεί να δοθεί κάποιο υπναγωγό βραχείας δράσης, σε μικρή δόση και για σύντομο χρονικό διάστημα.

#########