Το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Η κακοποίηση του παιδιού, δεν αποτελεί μόνο ένα φαινόμενο της εποχής μας, είναι τόσο παλιά όσο και ο ίδιος ο κόσμος μας. Παλαιότερα, οι άνθρωποι συνήθιζαν να κρατούν ως επισφραγιστό μυστικό οτιδήποτε μεμπτό θα αφορούσε το οικογενειακό τους σύστημα, προσπαθώντας να αποτελούν πρότυπα για την κοινωνία, και ¨ηθικά παραδείγματα¨ για τους γύρω τους. Σήμερα, τα κρούσματα της παιδικής κακοποίησης αποτελούν καθημερινές ειδήσεις μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Κάθε χρόνο ένας σημαντικός αριθμός παιδιών, ακόμα και της πιο τρυφερής βρεφικής ηλικίας, παραπέμπονται σε παιδιατρικά νοσοκομεία με ανεξήγητους σωματικούς τραυματισμούς που θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχοκοινωνική υγεία τους, αλλά ακόμα και την ίδια τους τη ζωή.
Oρισμός – Μορφές Παιδικής Κακοποίησης
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, «η κακοποίηση ή κακομεταχείριση του παιδιού περιλαμβάνει όλες τις μορφές σωματικής ή συναισθηματικής κακής μεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης, παραμέλησης ή παραμελημένης θεραπευτικής αντιμετώπισης ή εκμετάλλευσης εμπορικής σκοπιμότητας, η οποία καταλήγει σε συγκεκριμένη ή εν δυνάμει βλάβη που αφορά στη ζωή και στην ανάπτυξη του παιδιού, στα πλαίσια μιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης και δύναμης».(W.H.O.,1999).
Οι μορφές κακοποίησης, περιλαμβάνουν απλούς ή κάποια βαρύτερης μορφής όπως ξυλοδαρμοί, εκδορές, μώλωπες, εκχυμώσεις, εγκαύματα από τσιγάρο ή καυτά υγρά, κατάγματα χεριών – ποδιών ακόμα και κεφαλής, δηλητηριάσεις από διάφορα σκευάσματα, χημική κακοποίηση κυρίως με φάρμακα ή αλάτι, ακρωτηριασμός, ευνουχισμός, αιμομιξία, παιδική πορνογραφία, παιδική εργασία και εκμετάλλευση, σκληρές ποινές και τιμωρίες, λεκτική, ψυχολογική και συναισθηματική κακοποίηση, κακοποίηση του εμβρύου, παιδοκτονία ή βρεφοκτονία.
Συγκεκριμένα, η Παγκόσμια έκθεση σχετικά με την βία και την υγεία και η Διαβούλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Πρόληψη της Παιδικής Κακοποίησης(Who Consultation on Child Prevention,1999), αναγνωρίζει τέσσερις τύπους κακοποίησης, την σωματική, την σεξουαλική, την συναισθηματική –ψυχολογική κακοποίηση και την παραμέληση.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι η διαπροσωπική βία το 2020 θα ανέλθει από τη 19η θέση στη 12η θέση στη λίστα των 30 πιο σημαντικών και συχνών αιτιών θανάτου (W.H.O., 2001). Επίσης, εκτιμά ότι 40.000.000 παιδιά στον κόσμο γίνονται θύματα βίας (W.H.O., 1999).
Συνέπειες Παιδικής Κακοποίησης στην Ενήλικη Ζώη
Η παιδική κακοποίηση φέρει σημαντικές συνέπειες για την εξέλιξη της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού, μετατρέποντάς το σε έναν προβληματικό ενήλικο.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η έκθεση σε κάθε μορφή κακοποίησης κατά την παιδική ηλικία συνδέεται με υιοθέτηση επικίνδυνων συμπεριφορών στην μετέπειτα ζωή του ατόμου. Τα κακοποιημένα παιδιά κουβαλούν συναισθήματα ενοχής, θυμού, θλίψης και φέρουν συμπεριφορές που περιλαμβάνουν την βίαιη θυματοποίηση, την διαταραχή κατάθλιψης και άλλων αγχώδη διαταραχών, την έναρξη χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών όπως και προβλήματα προσαρμοστικότητας. Έρευνα, απεικονίζει με συνέπεια μια αυξανόμενη πιθανότητα ότι τα κακομεταχειρισμένα και παραμελημένα παιδιά θα καπνίσουν τσιγάρα, θα κάνουν κακή χρήση του οινοπνεύματος, ή θα πάρουν τα παράνομα φάρμακα.
Άλλες έρευνες αναφέρουν ότι η παραμέληση που βίωσαν παιδιά από τους γονείς τους κατά την διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας αύξησε την πιθανότητα της ενήλικης εγκληματικής συμπεριφοράς κατά 28 τοις εκατό και του βίαιου εγκλήματος κατά 30 τοις εκατό (Widom & Maxfield, 2001).
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η παιδική κακοποίηση επιδρά και στις διαπροσωπικές σχέσεις του ανθρώπου. Τα κακοποιημένα παιδιά, κατά την διάρκεια την ενήλικης ζωής τους, αντιμετωπίζουν προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις καθώς φέρουν άλυτα θέματα εμπιστοσύνης και αγάπης. Ένα παιδί το όποιο έχει βιώσει παραμέληση και κακοποίηση, δεν έχει εισπράξει ουσιαστικά γονεϊκή αγάπη και δεν έχει αναπτυχτεί σε ένα σταθερό οικογενειακό σύστημα, αυτό το παιδί λοιπόν, δεν έχει αναπτύξει δεξιότητες του «σχετίζεσθαι», δεν γνωρίζει να αγαπά και του είναι δύσκολο να αγαπιέται. Ενώ, στην ενήλικη ζωή του, επιζήτα την αγάπη που του στέρησαν στα πρώιμα, παιδικά του χρόνια, προκαλεί ασταθείς διαπροσωπικές σχέσεις, επιβεβαιώνοντας πάντα τον αρχικό φόβο της απόρριψης και της εγκατάλειψης. Πολλές γυναίκες οι οποίες ‘είχαν κακοποιηθεί στην παιδική τους ηλικία, συχνά επιλέγουν, συντρόφους –τυράννους, επιλέγοντας υποσυνείδητα να αναβιώσουν το σταθερό τους οικογενειακό πρότυπο.
Μελέτες υποστηρίζουν, ότι μεγάλο ποσοστό των κακοποιημένων παιδιών αναπαράγουν το ίδιο οικογενειακό μοντέλο και στην ενήλικη ζωή τους. Ως ενήλικες δεν διστάζουν να κακοποιούν και τα δικά τους παιδία με διάφορους τρόπους όπως και εκείνοι είχαν κακοποιηθεί. Οι κακοποιημένες γυναίκες –παιδιά, στον ρόλο τους ως μητέρες μπαίνουν στην διαδικασία να αναβιώσουν τα συναισθήματα της απόρριψης και της ταπείνωσης που βίωσαν ως παιδιά.. Το άγχος, η ενοχή και η μείωση της αυτοεκτίμησης της μητέρας απειλούν την πολύ ευαίσθητη ναρκισσιστική της ψυχική ισορροπία.. Η «κακή εικόνα του εαυτού» της μητέρας με όλα τα αρνητικά συναισθήματα που απορρέουν από αυτήν εκφράζονται στο παιδί μέσα από τους μηχανισμούς της άμυνας , της προβολής και της εξωτερίκευσης.
Συχνά, στις οικογένειες των κακοποιημένων παιδιών, παρατηρείται και αντιστροφή ρόλου γονέα-παιδιού. Οι γονείς φέρνουν στον κόσμο τα παιδία τους με την πεποίθηση ότι αυτά είναι υποχρεωμένα και έχουν λόγο ύπαρξης μόνο και μόνο για να καλύψουν τις δικές τους συναισθηματικές και λειτουργικές ανάγκες. Κατά αυτόν τον τρόπο τα παιδιά αναλαμβάνουν γονεϊκό ρόλο.
Τα κακοποιημένα παιδία , αύριο θα γίνουν δυστυχισμένοι ενήλικες που με την σειρά τους , θα φέρουν και θα μεγαλώσουν στον κόσμο αθώα παιδιά που δεν έφταιξαν σε τίποτα, αλλά κλίθηκαν εν άγνοια τους να είναι οι συνεχιστές μια βίαιης κληρονομιάς.
Μπορεί πλέον να ζούμε σε μια κοινωνία της, η οποία εκθέτει την βίαιη πραγματικότητα της, από την άλλη όμως όσο τα προβλήματα εκτίθενται τόσο περισσότερο κρίνεται αναγκαία η επίλυση όλου αυτού του κακού τόσο από την ίδια την κοινωνία τόσο και για τον ίδιο τον άνθρωπο σε ατομικό επίπεδο.
Φακίρη Σεβαστή
Ψυχολόγος- Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Συμβουλευτική- ψυχοθεραπεία ζευγαριών
Bsc in Psychology University of Middlessex, U.K
Μsc in Child Development University of London – Institute of Education, U.K
