Όλο και πιο συχνά στις μέρες μας οι γυναίκες δηλώνουν την επιθυμία τους στην μαία και στον γυναικολόγο τους για καισαρική τομή προκειμένου να γεννήσουν. Η συζήτηση με τις γυναίκες αποκαλύπτει αισθήματα φόβου και ανασφάλειας. Ο φόβος αυτός θα μπορούσε να επιμεριστεί σε : φόβο για το άγνωστο, φόβο για τον πόνο, φόβο για την διαδικασία του τοκετού και αγωνία επάρκειας από την πλευρά της μέλλουσας μητέρας.Είναι γεγονός, πως η κοινωνική δομή έχει αλλάξει και στην Ελλάδα, με την σχεδόν καθολική εγκατάσταση της πυρηνικής οικογένειας (μαμά, μπαμπάς, παιδί ή παιδιά), με αποτέλεσμα οι γυναίκες πια να μην έρχονται σε συχνή και κοντινή επαφή με την έγκυο ή την λεχώνα και βέβαια με την επίτοκο την ώρα του τοκετού
.
Παλαιότερα οι γυναίκες συμβίωναν με την μεγαλύτερη αδελφή, θεία ή και την μαμά καθόλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης, την ώρα της γέννας και την περίοδο της λοχείας, αναπτύσσοντας στενούς υποστηρικτικούς δεσμούς.
Σιγά -σιγά η σύγχρονη γυναίκα αποκόπτεται από αυτές τις εικόνες της φυσιολογικής εγκυμοσύνης , του τοκετού και του θηλασμού με αποτέλεσμα με την πάροδο των ετών, να επενδύονται οι περίοδοι αυτές με πέπλο φόβου απομακρύνοντας τις γυναίκες από την χαρά και την ικανοποίηση εκπλήρωσης του ρόλου τους, ακριβώς λόγω της έλλειψης εξοικείωσης . Επιπλέον, η διενέργεια τοκετών σε περιβάλλοντα χειρουργείου όπου η επίτοκος είναι απομονωμένη από το οικείο περιβάλλον της, συχνά χωρίς κατάλληλη εκπαίδευση και προετοιμασία για τον τοκετό, αυξάνει το φορτίο άγχους και φόβου που με την σειρά τους αυξάνουν και τις πιθανότητες περιγεννητικών επιπλοκών.
ΤΟΚΟΦΟΒΙΑ
Βιβλιογραφικά ο όρος τοκοφοβία έχει διάφορα συνώνυμα:
Μετατραυματική διαταραχή μετά από τοκετό ( post traumatic stress after childbirth).
Fear of pregnancy and fear of birth.
Διάφορες διεθνείς έρευνες έχουν ασχοληθεί με το ιδιαίτερο αυτό είδος φοβίας. Χαρακτηρίζεται ως ένα αρκετά συχνό πρόβλημα το οποίο συχνά έχει σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής της γυναίκας.
Διακρίνεται σε Πρωτοπαθή (primary tokophoby) και ορίζεται ως ο φόβος του θανάτου στον τοκετό, ή της εξέλιξης του τοκετού που οδηγεί στην αποφυγή του φυσιολογικού τοκετού ή στην αποφυγή εγκυμοσύνης και σε Δευτεροπαθή τοκοφοβία (secondary tokophoby ) που οφείλεται σε προηγούμενη εμπειρία τραυματικού τοκετού, ελλιπούς ιατρικής φροντίδας ή σε άλλες προσωπικές ανησυχίες και άγχη, άλυτα προσωπικά ζητήματα, πιθανή προηγούμενη ψυχική διαταραχή, όπως η επιλόχειος κατάθλιψη κ.λ.π.
Βεβαίως όλες οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα. Φαίνεται πως κάποιες γυναίκες είναι περισσότερο ευάλωτες και εκδηλώνουν σε διαφορετικά επίπεδα ποικίλη συμπτωματολογία.
Η Πρωτοπαθής από τη Δευτεροπαθής τοκοφοβία διαφέρει, εν κατακλείδι διότι στην Πρωτοπαθή υπάρχει ο φόβος του αγνώστου ενώ στην Δευτεροπαθή υπάρχει η εμπειρία του τοκετού.
Χαρακτηριστικό είναι πως οι γυναίκες με Δευτεροπαθή τοκοφοβία στις περισσότερες φορές απαιτούν καισαρική τομή από το γιατρό τους ή σε μετέπειτα εγκυμοσύνες οδηγούνται σταθερά στην άμβλωση. Στο υποσυνείδητο των γυναικών αυτών ο τοκετός έχει καταγραφεί ως εξαιρετικά επικίνδυνη για την επιβίωση εμπειρία , ενώ το παράδοξο είναι πως κάποιες φορές συνυπάρχει μεγάλη επιθυμία για εγκυμοσύνη.
Παλαιότερα διατυπώθηκε η άποψη πως η Τοκοφοβία αφορούσε συγκεκριμένο πληθυσμό γυναικών « Λευκές, έξυπνες, μεσαίας τάξης οι οποίες συνήθιζαν να επιδιώκουν έλεγχο των πραγμάτων και να κάνουν επιλογές ως καταναλωτές».
Έρευνα που διεξήχθη σε πολυπολιτισμική κοινωνία 41,000 ατόμων
(2002 ), απέδειξε πως η τοκοφοβία ξεπερνά κουλτούρα, φυλή και χώρα. ( K. HOFBERG – I. BROCKIGTON – Britich journal of Psychiatry 2000).
Αντιμετώπιση:
1.Βασικός παράγοντας πρόληψης της πρωτοπαθούς τοκοφοβίας είναι η ενημέρωση και εκπαίδευση της γυναίκας μέσω ενός κατάλληλου προγράμματος εκπαίδευσης στην γονεϊκότητα. Είναι ξεκάθαρο πως η προετοιμασία για τον τοκετό(ανώδυνος τοκετός), τα μαθήματα περιποίησης νεογνού, η ενίσχυση της συμμετοχής του πατέρα στις νέες συνθήκες, τα μαθήματα εγκατάστασης θηλασμού, αίρουν την άγνοια που είναι ο βασικός αιτιολογικός παράγοντας χαμηλής αυτοπεποίθησης και φόβου στις γυναίκες αυτήν την περίοδο της ζωής τους. Όλοι οι άνθρωποι φοβούνται κυρίως αυτό που δεν γνωρίζουν. Όταν πια γνωρίσουν την συνθήκη μειώνεται κατά πολύ το φορτίο του φόβου.
2.Προτείνεται η επίσκεψη της εγκύου στο μαιευτήριο και πιο συγκεκριμένα στον χώρο της αιθούσης τοκετών και στο τμήμα των λεχωϊδων. Η επίσκεψη αυτή καλό είναι να γίνεται με την συνοδεία της μαίας που υλοποιεί το πρόγραμμα του ανώδυνου τοκετού. Η εγκατάσταση σχέσεως εμπιστοσύνης και συναισθηματικής εγγύτητας της εγκύου με τον γυναικολόγο και την μαία, αυξάνει την ασφάλεια της γυναίκας , μειώνοντας παράλληλα το αίσθημα του φόβου.
3.Εάν έχει εγκατασταθεί ήδη τοκοφοβία, κατόπιν προηγούμενης τραυματικής εμπειρίας, η ψυχολογική υποστήριξη της γυναίκας από εξειδικευμένο επαγγελματία, κρίνεται απαραίτητη.(ψυχοθεραπεία).
4.Η δημιουργία ενός υποστηρικτικού δικτύου από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον της γυναίκας , είναι ένας σημαντικός παράγοντας που διευκολύνει την άρση της τοκοφοβίας. Η συμμετοχή της γυναίκας σε ομάδα γυναικών που έχουν μια υγιή εμπειρία φυσιολογικού τοκετού και η ανταλλαγή εμπειριών και πληροφοριών θα βοηθήσει την μελλοντική μαμά να κατανοήσει και να προσεγγίσει το μεγαλείο του τοκετού , με θαυμασμό και όχι με φόβο.
5.Στα σύγχρονα μαιευτήρια δημιουργούνται αίθουσες τοκετών με μια «καινούρια-παλιά» φιλοσοφία. Μοιάζουν λιγότερο με χειρουργείο και περισσότερο με δωμάτιο σπιτιού, αυξάνοντας έτσι την άνεση και το αίσθημα ασφάλειας της γυναίκας. Η ενεργός συμμετοχή ή έστω η απλή παρουσία του συντρόφου, λειτουργεί και αυτή βοηθητικά στην αντιμετώπιση του φόβου τα γέννας, με την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί κατάλληλη εκπαίδευση του.
6.Εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας που εμπλέκονται στην περίθαλψη της εγκύου και δημιουργία κατάλληλου δικτύου για την έγκαιρη αναγνώριση και διαχείριση του φόβου της γέννας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Editorial: Misplaced Fear- Jan Tritten- Midwifery today issue 67, Autumn 2003.
- Tokophobia Found across cultures – Dr Kristin Hofberg and professor Jan Brockington- British journal of psychiatry 2000.
- Why do some women change their opinion about childbirth over time- Ulla Walclenstrom, RN, RM, BA,PhD- Birth, volume 31, issue 2, page 102- June 2004.
- Anxiety and phobias- Royal college of psychiatrists- 1998 ( article).
- Psychologic effects of traumatic live deliveries – Panclen A, Rohde A- zentralbl Gynakol universitatsfrauenklinik Bonn 2001 Jan 123(1) 42-7
- Tokophobia: an unreasoning dread of childbirth – Hofberg K, Brockington T- British journal psychiatry 2000 Jan 176: 83-5.
- Traumatic stress after childbirth: the roll of obstetric variables- Soderquist J, Wijma K, Wijma B, J psychosom abstet gynaeocol 2002, Mar 23(1) ; 31-9.
- Experience of delivery in women with and without antenatal fear of childbirth- Areskog B, Uddenberg N, Kjessler B- gynecol obstet invest 1983: 16(1); 1-12.
- Fear of childbirth causing increased c-sections- Gay Frankefield RN- journal of obstetrics and gynecology in November 1999.
- Improving perinatal mental helth care- Thomas J Currir RMN, BSC (Hons), PGCE, is serior lecturer in mental health, London south bank, university London- Nursing standard Sept./ Vol19/no 3/2004
- Postpartum depression; antidepressants and breastfeeding can go together- Alicia M. Weissman, M.D. university of Iowa hospitals and clinics- article/ virtual hospital (internet).
- Birth trauma is the eye of the beholder “ Chervl Beck – nursing
- Research Jan /Feb 2004 vol 53, no.
- Hypnotherapy and childbirth- David Kato PhD, DHP,MIAH, MAPHP, CERTH, Clinical Hypnotherapist- Psychotherapist of the Bristol Hypnotherapist Clinic- Hypnotherapist.
Λιάγκα Ειρήνη
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Ψυχοθεραπεύτρια Μαία
